آیا تایوان بهای معاملهٔ بزرگ ترامپ و شی خواهد بود؟

فرارو – گیدئون راچمن ستون نویس روزنامه فایننشال تایمز

به گزارش فرارو به نقل از روزنامه فایننشال تایمز، دونالد ترامپ سال گذشته در گفت‌وگویی با جو روگان گفته بود: «آن‌ها تجارت تراشهٔ ما را دزدیدند... و حالا خواهان حمایت هستند.» جمله‌ای که امروز ، آن هم در آستانهٔ دیدار او با شی جین‌پینگ در هفتهٔ جاری بار دیگر در تایوان طنین‌انداز شده است. محور گفت‌وگوهای دو رهبر قرار بود تجارت باشد، اما مسئلهٔ تایوان نیز در دستور کار قرار گرفت.

تایوان، خط قرمز ژئوپلیتیک؛ چرا آمریکا نمی‌تواند از آن چشم بپوشد

در حالی‌که جو بایدن چهار بار به‌صراحت گفته بود ایالات متحده برای دفاع از تایوان خواهد جنگید، ترامپ هیچ تعهدی از این دست نداده است. برعکس، او بر واردات از تایوان تعرفه‌ای ۲۰ درصدی وضع کرد و تلاش کرد شرکت کلیدی تولید نیمه‌رساناها یعنی « تی اس ام سی» را وادار کند خطوط تولید خود را به خاک آمریکا منتقل کند. در سوی دیگر، چین با شتاب در حال تقویت توان نظامی و افزایش فشار بر تایوان است. در همین زمان، گزارش‌هایی از واشنگتن حکایت دارد که پنتاگون آمادهٔ بازنگری بزرگی در سیاست دفاعی آمریکا است ؛ بازنگری‌ای که تمرکز را از شرق آسیا به نیمکرهٔ غربی منتقل می‌کند.

این تحولات، تایوان را نگران و پکن را امیدوار کرده است. در چین، شماری از تحلیلگران ملی‌گرا آشکارا از احتمال «خیانت آمریکا به تایوان» سخن می‌گویند. یکی از آنان در دیداری در شانگهای با لحنی سرمست گفت: «به‌محض آن‌که آمریکا عقب‌نشینی کند، تایوان هیچ گزینه‌ای جز تسلیم و پذیرش اتحاد مجدد تحت شرایط چین نخواهد داشت.»

امیدهای حزب کمونیست چین برای «اتحاد مجدد» و هراس مردم تایوان از رهاشدگی توسط آمریکا قابل درک است، اما هر دو تا حدی اغراق‌آمیزند. احتمال آن‌که واشنگتن به‌طور کامل از تایوان دست بکشد، اندک است؛ حتی اگر دفاع از جزیره بر عهدهٔ خود تایوانی‌ها گذاشته شود، تسخیر آن برای پکن مأموریتی دشوار و پرهزینه خواهد بود.

برای ترامپ، انگیزهٔ دفاع از تایوان به‌دلیل «دموکراتیک بودن» آن چندان قانع‌کننده نیست. بخشی از هواداران جنبش «ماگا» در آمریکا، تایوان را کشوری بیش‌ازحد «بیدارشده» می‌دانند. با این حال، حفظ استقلال تایوان برای امنیت ملی آمریکا اهمیتی حیاتی دارد. شرکت تی.اس.ام.سی حدود ۹۰ درصد از پیشرفته‌ترین تراشه‌های نیمه‌رسانای جهان را تولید می‌کند؛ صنعتی که ستون فقرات فناوری جهانی به‌شمار می‌رود. انتقال کامل این زنجیرهٔ تأمین پیچیده به خاک آمریکا تقریباً ناممکن است و در صورت تسلط چین بر آن، اقتصاد و امنیت ایالات متحده ضربه‌ای بی‌سابقه خواهد خورد.

از منظر راهبردی نیز، جایگاه تایوان تعیین‌کننده است. این جزیره بخش محوری از «زنجیرهٔ نخست جزایر» است ؛کمربندی ژئوپلیتیکی که از ژاپن تا شمال فیلیپین امتداد دارد و از گسترش نیروی دریایی چین در اقیانوس آرام جلوگیری می‌کند. به همین دلیل، حتی اگر واشنگتن در برابر بسیاری از متحدانش عقب‌نشینی کند، تایوان همچنان خط قرمزی است که چشم‌پوشی از آن می‌تواند نظم قدرت در آسیا را واژگون سازد.

تهاجم ناممکن چین؛ چرا نبرد بر سر تایوان بازی‌ای پرهزینه برای همه است؟

با آن‌که شرق آسیا اکنون به قلب تپندهٔ اقتصاد جهانی تبدیل شده است، هرگونه پذیرش سلطهٔ چین بر این منطقه از سوی آمریکا به منزلهٔ خطایی تاریخی تلقی خواهد شد. واگذاری تایوان به پکن، در عمل نشانه‌ای از عقب‌نشینی استراتژیک واشنگتن خواهد بود ؛ تصویری که آمریکا به‌هیچ‌وجه تحمل آن را ندارد. حتی اگر ترامپ وسوسه شود در قالب «معامله‌ای بزرگ» با شی جین‌پینگ چنین راهی را برگزیند، به احتمال زیاد حلقهٔ مشاوران امنیت ملی‌اش او را باز خواهد داشت؛ همان‌گونه که در ماجرای اوکراین نیز مانع رها کردن کامل کی‌یف شدند.

برای چین، آغاز تهاجم به تایوان در صورت مقاومت آمریکا، مأموریتی هولناک است. گزارش تازهٔ مرکز استیمسون این اقدام را «یکی از پیچیده‌ترین و خطرناک‌ترین عملیات‌های نظامی در تاریخ» می‌نامد. همچنین، نتایج یک بازی جنگی از مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل نشان می‌دهد ارتش آزادی‌بخش خلق در چنین نبردی ممکن است ۱۳۸ کشتی، ۱۵۵ هواپیما و ده‌ها هزار سرباز از دست بدهد؛ بهایی که حتی برای پکن نیز گزاف است.

در سوی دیگر، این تصور که تایوان در برابر حمله تسلیم خواهد شد، توهمی بیش نیست. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد بیش از دو سوم مردم جزیره آماده‌اند برای دفاع از وطن بجنگند. تایوان به زرادخانه‌ای از موشک‌های ضدکشتی مجهز است؛ همان تسلیحاتی که در اوکراین توانستند نیروی دریایی روسیه را به عقب‌نشینی وادارند. ناوگان چین در عبور از تنگهٔ تایوان با خطری مشابه روبه‌رو خواهد شد.

جنگ یا محاصره؛ قمار پرریسک چین و هشدار به ترامپ

تحلیلگران بر این باورند که چین در صورت اقدام، احتمالاً به‌جای تهاجم مستقیم، مسیر محاصرهٔ دریایی را انتخاب خواهد کرد تا با قطع منابع حیاتی چون غذا و انرژی، تایوان را وادار به مذاکره‌ای تسلیم‌آمیز کند. با توجه به وابستگی شدید این جزیره به واردات انرژی، برآورد می‌شود در صورت بسته شدن مسیرهای تأمین، ذخایر گاز طبیعی تایوان تنها حدود ده روز دوام بیاورد  که این نشانه‌ای از شکنندگی راهبردی جزیره در برابر محاصره می باشد.

با وجود تهدیدهای فزایندهٔ پکن، تایوانی‌ها اطمینان دارند که در صورت اجرای نظام جیره‌بندی انرژی و مواد غذایی، می‌توانند تا شش ماه در برابر محاصره مقاومت کنند. حفظ چنین محاصره‌ای برای چین بسیار دشوار خواهد بود؛ زیرا فشار سنگین اقتصادی، دیپلماتیک و حتی نظامی از سوی ایالات متحده، ژاپن و دیگر دموکراسی‌های غربی اجتناب‌ناپذیر است؛ کشورهایی که خود نیز از بسته‌شدن تنگهٔ تایوان به‌شدت آسیب خواهند دید.

اقدام نظامی یا محاصرهٔ دریایی علیه تایوان، برای شی جین‌پینگ قماری پرریسک است؛ قماری که اقتصاد چین، جایگاه جهانی آن و حتی آیندهٔ سیاسی خودش را در معرض نابودی قرار می‌دهد. اما تجربهٔ حملهٔ ولادیمیر پوتین به اوکراین در سال ۲۰۲۲ نشان داد که رهبران اقتدارگرا گاه به سادگی دچار خطای محاسبه می‌شوند؛ خطایی که می‌تواند بهای سنگینی برای جهان داشته باشد.

از همین رو، اظهارات بی‌محابای دونالد ترامپ دربارهٔ تایوان خطرناک تلقی می‌شود. اگر او واقعاً می‌خواهد به‌عنوان رئیس‌جمهوری صلح‌طلب در تاریخ بماند، باید مراقب باشد با بی‌احتیاطی، درِ ماجراجویی نظامی چین علیه تایوان را ناخواسته باز نکند.