عقلانیت در برابر هیاهو؛ دیپلماسی ایران در میدان جنگ روایت‌ها
ایران در میانهٔ موجی از تنش، اتهام و فشار دیپلماتیک، تلاش می‌کند میان حفظ حق هسته‌ای و تداوم گفت‌وگو با جهان تعادل برقرار کند. در حالی‌که تهران سخنان گروسی را تحریک‌آمیز و بخشی از جنگ روانی غرب می‌داند، عباس عراقچی بر زنده‌بودن دیپلماسی حتی در شرایط جنگ تأکید دارد. با این حال، بن‌بست مذاکرات با واشنگتن و ناکامی میانجی‌گری‌ها، آیندهٔ دیپلماسی را مبهم کرده و تنها تحولی بزرگ راه خروجی واقعی فراهم کند.
فرارو- در روزهایی که خاورمیانه بار دیگر زیر سایه‌ی تنش و بی‌اعتمادی فرو رفته، ایران خود را در میانه‌ی میدان پیچیده‌ای از اتهام، مقاومت و دیپلماسی می‌بیند. از یک سو، صدای اعتراض تهران به روایت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بلند است و از سوی دیگر، دیپلمات‌های ایرانی هنوز تلاش می‌کنند شعله‌ی گفت‌وگو را، هرچند کم‌سو، زنده نگه دارند.
به گزارش فرارو، در پس این رفت‌و‌برگشت‌های سیاسی، واقعیتی انسانی نهفته است: تلاشی برای حفظ عزت و امنیت در جهانی که بی‌ثباتی آن هر روز بیشتر می‌شود. اکنون ایران، در حالی‌که زیر فشار جنگ روانی و تحریم‌های فزاینده قرار دارد، تلاش می‌کند تعادل شکننده‌ای میان دفاع از حق هسته‌ای خود و باز نگه‌داشتن پنجره‌ی تعامل با جهان برقرار کند؛ تلاشی که بیش از هر چیز، روایت ایستادگی ملتی است که هنوز به نیروی گفت‌وگو ایمان دارد.
تهران در برابر آژانس: جدال بر سر روایت هسته‌ای ایران
در تازه‌ترین دور از تنش‌های لفظی میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایران، روز پنج‌شنبه با لحنی تند به اظهارات رافائل گروسی، مدیرکل آژانس واکنش نشان داد و گفت گروسی «به‌خوبی از ماهیت صلح‌آمیز برنامهٔ هسته‌ای ایران آگاه است» و باید از طرح «ادعاهای بی‌پایه» خودداری کند.
این اظهارات پس از آن مطرح شد که رافائل گروسی اعلام کرده بود «حرکتی در نزدیکی ذخایر اورانیوم غنی‌شدهٔ ایران مشاهده شده است»، هرچند به گفتهٔ او این موضوع «به‌معنای آغاز دوبارهٔ فعالیت غنی‌سازی نیست». با این حال، تهران این سخنان را تحریک‌آمیز و بخشی از «جنگ روانی غرب» علیه برنامهٔ هسته‌ای خود تعبیر کرده است.
بقایی در اظهارات رسمی گروسی را متهم کرد که با سخنان پیشین خود «زمینه را برای حملات هوایی اسرائیل و ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران در ماه ژوئن فراهم کرده است». به گفتهٔ او، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قبال آن حملات سکوت کرد و این سکوت، به تعبیر مقام‌های ایرانی، «مشروعیت‌بخش تجاوز» بود. تهران بارها تأکید کرده است که حملات اسرائیل که تنها یک روز پس از رأی شورای حکام دربارهٔ نقض تعهدات ایران ذیل معاهدهٔ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای آغاز شد نه‌تنها اقدامی غیرقانونی بلکه تلاشی برای تخریب مسیر دیپلماسی بود.
تحلیلگران می‌گویند این تنش تازه، بازتابی از وضعیت پیچیده‌تری است که پس از جنگ ۱۲روزهٔ ژوئن میان ایران و اسرائیل پدید آمده است. در آن زمان، حملات هوایی به تأسیسات نطنز و فردو، تهران را وادار کرد همکاری خود با آژانس را برای چند هفته به حالت تعلیق درآورد. اکنون، در حالی که گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا متوقف شده هر اظهارنظر از سوی گروسی می‌تواند معادلهٔ شکنندهٔ دیپلماسی هسته‌ای را بیش از پیش بی‌ثبات کند.
عراقچی: دیپلماسی در آتش جنگ هم می‌تواند زنده بماند
در میانهٔ تنش‌های فزاینده میان ایران و غرب، عباس عراقچی، وزیر امور خارجهٔ ایران، در سخنانی تازه بر نقش دیپلماسی به‌عنوان ابزار عقلانیت و مقاومت تأکید کرد و گفت گفت‌وگو، حتی در شرایط جنگ، همچنان مؤثرترین راه برای دفاع از منافع ملی است. او هشدار داد که نباید مذاکره را با «تسلیم در برابر زور» اشتباه گرفت.
عراقچی در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر با یادآوری تجربهٔ چند دهه‌ای ایران در عبور از بحران‌ها گفت: «هیچ بحرانی همیشگی و هیچ بن‌بستی مطلق نیست. پنجرهٔ دیپلماسی جمهوری اسلامی، حتی در سخت‌ترین روزها، باز بوده و باز خواهد ماند.» او تأکید کرد که جوهر سیاست خارجی ایران بر باور به گفت‌وگو و منطق تعامل استوار است؛ مفهومی که به گفتهٔ او «در روزگاری که بسیاری دیپلماسی را با سازش یکی می‌پندارند، نشان‌دهندهٔ عقلانیت ملی ایران است».
به گفتهٔ وزیر خارجه، ایران در تمام ادوار سیاسی خود ثابت کرده است که مذاکره را نشانهٔ ضعف نمی‌داند، بلکه آن را جلوه‌ای از خرد و کرامت می‌بیند. او گفت: «کسی که در پی گفت‌وگوست، در واقع در پی صلح و کرامت است.» عراقچی سپس تاکید کرد که برافراشتن پرچم مذاکره با عزت و درایت، راهبردی مشترک در همهٔ دولت‌های جمهوری اسلامی بوده و «رویدادهای اخیر هم نشان داده‌اند که دیپلماسی حتی زیر آتش جنگ می‌تواند کارآمد باشد.»
عراقچی در پایان تصریح کرد که تداوم گفت‌وگو تنها زمانی معنا دارد که بر پایهٔ برابری و احترام متقابل بنا شود. از دید او، موفقیت هر مذاکره‌ای زمانی تضمین می‌شود که هر دو طرف به اصل منافع مشترک پایبند باشند؛ پیامی که بسیاری از ناظران آن را تلاشی برای حفظ مسیر دیپلماسی در بحبوحهٔ فشارها و بن‌بست کنونی میان تهران و واشنگتن تفسیر کرده‌اند.
دیپلماسی در بن‌بست: امید تهران و واشنگتن به «رویدادی استثنایی»
در حالی که چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده تیره‌تر از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد، منابع آگاه ایرانی می‌گویند احتمال ازسرگیری گفت‌وگوها در مقطع کنونی تقریباً از میان رفته است. به گفتهٔ این منابع، تنها «رویدادی غیرمنتظره» یا تغییری اساسی در مواضع یکی از دو طرف می‌تواند مسیر دیپلماسی را دوباره باز کند.
به گزارش ارم‌نیوز، روند گفت‌وگوها از ژوئن گذشته و هم‌زمان با افزایش تنش‌ها و حملات اسرائیل علیه ایران متوقف شده است. از آن زمان تاکنون، هیچ نشانه‌ای از ازسرگیری قریب‌الوقوع مذاکرات دیده نمی‌شود. تهران همچنان بر آمادگی «مشروط» خود برای مذاکره تأکید دارد، اما شرط آن را ارائهٔ پیشنهادی «منطقی و متوازن» از سوی واشنگتن می‌داند. ایران خواهان آن است که مذاکرات صرفاً بر پروندهٔ هسته‌ای متمرکز بماند، در حالی که ایالات متحده این رویکرد را تلاشی برای گریز از پرداختن به موضوعات موشکی و منطقه‌ای تلقی می‌کند. همین شکاف بنیادین، دیپلماسی را در وضعیتی از رکود کامل فرو برده است.
میانجی‌گری‌های عمان و قطر نیز تاکنون نتوانسته‌اند دو طرف را به هم نزدیک کنند. منابع ایرانی می‌گویند خروج از این بن‌بست نیازمند یا یک تحول سیاسی بزرگ در سطح بین‌المللی است یا ورود میانجی‌ای نیرومند که بتواند هم تهران را به انعطاف وادار کند و هم امتیازهایی از واشنگتن بگیرد. در غیر این صورت، احتمال دستیابی به توافق جدید «تقریباً صفر» ارزیابی می‌شود.
در این میان، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس هشدار داده است که ادامهٔ وضعیت فعلی، مذاکرات غیرمستقیم را به شکست قطعی خواهد کشاند. او تأکید کرده که واشنگتن در پی مهار همه‌جانبهٔ ایران از کنترل برنامهٔ هسته‌ای تا محدودسازی فعالیت‌های دفاعی و منطقه‌ای است و در عمل تلاش می کند حقوق هسته‌ای ایران را حتی در چارچوب معاهدهٔ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) سلب کند.
به گفتهٔ فلاحت‌پیشه، هرچند مسیر بازگشت به میز مذاکره دشوار است، اما در صورت شکل‌گیری ابتکارات تازه از سوی میانجی‌ها، هنوز می‌توان کورسویی از امید به حل بحران دید. او نتیجه گرفته است که دستیابی به یک توافق واقعی تنها در سایهٔ انعطاف متقابل ممکن خواهد بود؛ به‌ویژه اگر واشنگتن از مواضع سخت‌گیرانهٔ خود اندکی عقب‌نشینی کند. در نهایت تحلیلگران معتقدند وضعیت کنونی بیش از هر چیز بازتاب بن‌بست ساختاری در روابط تهران و واشنگتن است؛ بن‌بستی که بدون تحول بزرگ یا مصالحه‌ای پرهزینه، چشم‌انداز روشنی برای خروج از آن وجود ندارد.
