رقص بر لبه تیغ؛ جنگ لفظی پکن و واشنگتن در آستانه اجلاس اپک

فرارو- کاریشما واسوانی خبرنگار سابق بی بی سی و ستون نویس بلومبرگ.

به گزارش فرارو به نقل از بلومبرگ، جنگ تجاری چین دیگر صرفاً به بستن درهای صادرات عناصر نادر خاکی یا توقف خرید سویا محدود نیست؛ این اقدامات در واقع بخشی از یک بازی حساب‌شده‌اند؛ ابزاری برای سنجش حساسیت‌های واشنگتن در مذاکرات و کشف نقاطی که پکن می‌تواند در آن‌ها اهرم فشار بسازد.

نبرد سردِ اعتماد؛ آزمون اراده پکن و واشنگتن در آستانه دیدار تاریخی

دور جدید تنش‌ها میان دو اقتصاد بزرگ جهان، سطح تقابل را به مرحله‌ای تازه و خطرناک‌تر رسانده است. هر دو کشور با تکیه بر بهانهٔ «امنیت ملی»، راه ورود یکدیگر را به منابع حیاتی می‌بندند: ایالات متحده صادرات تراشه‌ها و فناوری نیمه‌رسانا را محدود می‌کند و چین در پاسخ، کنترل خود را بر عناصر کمیاب و مواد کلیدی افزایش می‌دهد. این جدال اقتصادی در حالی شدت گرفته که احتمال دیدار میان دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ در حاشیه اجلاس همکاری اقتصادی آسیا–اقیانوس آرام در کره‌جنوبی مطرح است؛ نشستی که پکن نمی‌خواهد در آن از موضع ضعف ظاهر شود. اما قمار چین بر سر عناصر نادر خاکی، بیش از آنکه تنها نشانه‌ای از قدرت باشد، چهرهٔ دوم این بازی را نیز آشکار می‌کند: واقعیتی از آسیب‌پذیری ساختاری اقتصاد چین در برابر زنجیره‌های جهانی فناوری.

سخت‌گیری‌های تازه، درست در آستانه نخستین دیدار رودرروی شی جین‌پینگ و دونالد ترامپ از سال ۲۰۱۹، ممکن است نتیجه‌ای معکوس در پی داشته باشد. واشنگتن با اشاره به تشکیل ائتلافی نوظهور برای مهار اقدامات چین شامل اروپا و شماری از کشورهای آسیایی تلاش می کند جبهه‌ای مشترک بسازد. اما در پسِ این صف‌آرایی‌ها، واقعیتی روشن وجود دارد: منافع هر دو طرف، هنوز در گرو یافتن راهی برای خروج از بن‌بست است، هرچند بازتنظیم روابط، اکنون از همیشه دشوارتر به نظر می‌رسد.

در قلب این رویارویی، بی‌اعتمادی ریشه‌دار و وسواس متقابل بر سر مهار دیگری نهفته است. هر دو قدرت، دیگری را نه به چشم رقیب اقتصادی، بلکه به عنوان تهدیدی راهبردی می‌بینند. چین، به‌ویژه، بازی را در مقیاس زمانی بلندمدت دنبال می‌کند و برخلاف ایالات متحده که در چارچوب چرخه‌های انتخاباتی می‌اندیشد، نگاهش معطوف به دهه‌هاست.

به گفتهٔ برت هوفمن، استاد مؤسسه شرق آسیا در دانشگاه ملی سنگاپور، «چین در عرصه تولید جهانی پیوسته از قدرتی به قدرت دیگر گام برمی‌دارد. حتی اگر با هزینه‌ها و دردهایی روبه‌رو شود، توان تاب‌آوری آن را دارد.» این نگاه، عمق محاسبه‌گری پکن را نشان می‌دهد: کشوری که حاضر است رنج کوتاه‌مدت را برای برتری بلندمدت بپذیرد. در داخل چین، جنگ تجاری بیش از هر زمان دیگر رنگ و بوی آزمون ایدئولوژیک و سیاسی به خود گرفته است؛ محکِ استقامت نظام در برابر فشارهای غرب. رهبران حزب کمونیست با دقت واکنش واشنگتن به ممنوعیت‌های صادراتی را می‌سنجند تا دریابند در صورت درگیری بر سر خط قرمز نهایی یعنی تایوان چه واکنشی از سوی آمریکا محتمل است.

بازی خطرناک بر سر تایوان؛ آزمون اراده و نفوذ در میدان تجارت و سیاست

در آستانهٔ دیدار دو رهبر، گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که شی جین‌پینگ ممکن است در پی آن باشد تا از دونالد ترامپ بخواهد زبان و موضع رسمی ایالات متحده دربارهٔ تایوان را تغییر دهد؛ اقدامی که می‌تواند به اهرم فشار تازه‌ای در مذاکرات تجاری تبدیل شود. پکن به‌دقت رفتار واشنگتن را زیر ذره‌بین دارد تا دریابد رئیس‌جمهوری آمریکا در صورت بروز بحران واقعی بر سر این جزیرهٔ خودگردان با حکومت دموکراتیک، چه واکنشی نشان خواهد داد.

اما این میدان، تنها در اختیار چین نیست. واشنگتن ابزارهای قدرتمندی در دست دارد و در حال بهره‌گیری از آن‌هاست. ایالات متحده می‌تواند با تکیه بر ائتلاف‌های جهانی، راهبرد مهار پکن را تقویت کند. یکی از مصادیق اخیر، تصمیم دولت هلند برای تصاحب شرکت نیمه‌رسانای «نکسپریا» است؛ شرکتی که در مالکیت غول چینی «وینگ‌تک تکنولوژی» بود ؛ تصمیمی که تحت فشار مستقیم واشنگتن و با استناد به قانونی اضطراری و کم‌سابقه اتخاذ شد. این اقدام، هرچند از دید برخی افراطی به نظر می‌رسد، اما بار دیگر نشان داد که ایالات متحده هنوز نفوذی نامتناسب و فراگیر بر ساختار اقتصاد جهانی دارد و در صورت نیاز، می‌تواند از آن به‌عنوان ابزار ژئو‌اقتصادی فشار بهره گیرد.

نشانه‌های گسترش این رویکرد نیز به‌روشنی دیده می‌شود. اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، از شکل‌گیری ائتلافی نوظهور برای مهار چین خبر داده و اعلام کرده است که واشنگتن در حال گفت‌وگو با متحدان اروپایی، استرالیا، کانادا، هند و چند دموکراسی آسیایی برای هماهنگی اقدامات اقتصادی و فناوری علیه پکن است. در چنین فضایی، چالش اصلی پکن ظریف و خطرناک است: باید اطمینان یابد که اقداماتش صرفاً به‌منزلهٔ آزمودن میزان قاطعیت آمریکا تلقی می‌شود، نه تحریک مستقیم واشنگتن به موضعی تهاجمی‌تر؛ چراکه در این رقابت پیچیده، هیچ پیروزی مطلقی برای چین متصور نیست؛  به‌ویژه اگر ایالات متحده بتواند بازی خود را با هوشمندی و هماهنگ با متحدانش پیش ببرد.

رقص بر لبه تیغ؛ جنگ لفظی پکن و واشنگتن در آستانه اجلاس اپک

در آستانهٔ اجلاس همکاری اقتصادی آسیا–اقیانوس آرام (اپک)، فضای روابط چین و آمریکا بیش از هر زمان دیگری مبهم و پرتنش است. هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند لفاظی‌های دو طرف به کدام سو خواهد رفت. پکن اعلام کرده که خواهان جنگ تجاری نیست، اما از آن نیز بیمی ندارد. در مقابل، دونالد ترامپ با صراحت گفته است که ایالات متحده «عملاً درگیر جنگ تجاری با چین» است.

با این حال، لحن رئیس‌جمهوری آمریکا تا پایان هفته تغییر کرد. او در گفت‌وگویی با شبکه فاکس‌نیوز گفت تا زمانی که واشنگتن بتواند با چین به «توافقی منصفانه» برسد، «همه‌چیز خوب خواهد بود». ترامپ همچنین اعتراف کرد که تعرفه تهدیدآمیز ۱۰۰درصدی بر کالاهای چینی «پایدار نیست»، هرچند به گفتهٔ او «قابل تحمل» است؛ جمله‌ای که بیش از آنکه از قدرت، از واقع‌گرایی سیاسی حکایت داشت.

در واشنگتن، تیم ترامپ با همین مواضع سخت‌گیرانه، تیتر بسیاری از روزنامه‌ها را به خود اختصاص داد. اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، حتی پا را فراتر گذاشت و یکی از مقامات ارشد تجاری چین را به باد انتقاد گرفت؛ او گفت آن مقام «بی‌دعوت به واشنگتن آمده و با رفتاری بی‌پروا، یادآور دیپلماسی موسوم به گرگ‌های جنگجو‌ی چین عمل کرده است.» این لحن تند، بیش از آنکه پاسخی دیپلماتیک باشد، تلاشی برای نمایش اقتدار در آستانهٔ دیدار رهبران دو کشور بود. در سوی دیگر، شی جین‌پینگ و حزب کمونیست چین نیز در فضای داخلی، از همین تنش‌ها برای تقویت روحیهٔ ملی‌گرایانه بهره می‌برند. اما در پشت این نمایش قدرت و لفاظی‌های رسانه‌ای، واقعیتی تلخ نهفته است: هیچ‌یک از دو طرف برنده نخواهند بود.