آماده‌باش برای «ساعت صفر» / اهمیت راهبردی پدافند غیرعامل چیست؟
احتمالاً اولین انسانی که توانست به جای پرتاب کردن سنگ به سمت حیوان وحشی با پناه گرفتن در نقطه‌ای امن خود را نجات دهد، مخترع پدیده‌ای به نام پدافند غیرعامل باشد.
فرارو– این روزها در تقویم کشور با عنوان هفته پدافند غیرعامل شناخته می‌شود. حوزه‌ای خاص و میان‌رشته‌ای بین عرصه نظامی، امنیتی و غیرنظامی رعایت ضوابط آن اهمیت بسیار زیادی دارد.
به گزارش فرارو، پدافند غیرعامل در برابر پدافند عامل قرار می‌گیرد که به برخورد نظامی بر پایه جنگ‌افزار گفته می‌شود. اگر پدافند عامل شلیک ضدهوایی به سمت پرنده‌های دشمن باشد، پدافند غیرعامل بر شیوه‌های پناه گرفتن مردم در مناطق شهری تمرکز می‌کند. همین منطق را باید در حوزه‌های مختلف پدافند غیرعامل جستجو کرد.
روزی که پدافند غیرعامل به وجود آمد
اگر پدافند غیرعامل را معادل دفاع بدون سلاح در برابر تهدیدات بدانیم، تاریخ آن تقریباً به اندازه تاریخ خلقت بشر و زندگی او بر کره زمین است. احتمالاً اولین انسانی که توانست به جای پرتاب کردن سنگ به سمت حیوان وحشی با پناه گرفتن در نقطه‌ای امن خود را نجات دهد، مخترع پدیده‌ای به نام پدافند غیرعامل باشد. با پیشرفت بشر و گسترش ابعاد زندگی آن، این حوزه هم گسترده‌تر شد. امروز پدافند غیرعامل در مقابله با تهاجمات دشمن (نظامی و غیرنظامی)، حوادث طبیعی و غیرطبیعی، حملات سایبری، میکروبی، شیمیایی، هسته‌ای و کاهش خسارت این رویدادها تعریف می‌شود. گستره این اقدامات، تمام زیرساخت‌های کلیدی، مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی را دربر می‌گیرد.
طراحی اصول پدافند غیرعامل بر این اساس صورت می‌گیرد که در مرحله اول، چه پیش‌بینی‌ها و اقداماتی باید صورت بگیرد که اگر حمله یا حادثه‌ای طبیعی و غیرطبیعی رخ داد، خسارت تا حد زیادی کنترل شود. در مراحل بعدی هم اصول پدافند غیرعامل به کنترل خسارت و جلوگیری از گسترش آن و فراهم کردن شرایط بازگرداندن محل به مدار را مد نظر قرار می‌دهند.
اصول پدافند غیرعامل
بر اساس اسناد رسمی و قوانین موجود، اصول پدافند غیرعامل از این قرار است: «استتار و نامرئی‌سازی، اختفا، پوشش، فریب، تفرقه و پراکندگی، مقاوم‌سازی و استحکامات، هشدار به‌موقع، مکان‌یابی و انتخاب عرصه‌های ایمن در جغرافیای کشور، ایجاد پراکندگی و تمرکززدایی در توزیع عملکردها، مقاوم‌سازی و ایجاد استحکامات امن دفاعی و پناهگاهی، کوچک‌سازی، اعلام هشدار و خبر اولیه، چندمنظوره سازی، متنوع‌سازی منابع، عمق‌بخشی لایه‌های دفاعی، جابه‌جایی و تحرک، صیانت از مردم و سرمایه‌های انسانی، رعایت اصول و ضوابط پدافند غیرعامل و ایمن‌سازی نسبت به مراکز جمعیتی و حائز اهمیت، طبقه‌بندی مراکز، اماکن و تأسیسات حائز اهمیت به حیاتی، حساس و مهم، تهیه و اجرای طرح‌های پدافند غیرعامل(با رعایت اصل هزینه - فایده) در مورد مراکز، اماکن و تأسیسات حائز اهمیت، تهیه طرح جامع پدافند غیرعامل در برابر سلاح‌های غیرمتعارف نظیر هسته‌ای، میکروبی و شیمیایی، رعایت طبقه‌بندی اطلاعات طرح‌های پدافند غیرعامل، ممانعت از ایجاد تأسیسات پُرخطر در مراکز جمعیتی، حمایت لازم از توسعه فناوری و صنایع مرتبط با پدافند غیرعامل، اصول و ضوابط مقابله با تهدیدات نرم‌افزاری و الکترونیکی به‌منظور حفظ و صیانت از شبکه‌های اطلاع‌رسانی، مخابراتی و رایانه، تعیین یا ایجاد نهادی در دولت برای تدوین، طراحی، برنامه‌ریزی و تهیه ضوابط، استانداردها و آیین‌نامه‌های پدافند غیرعامل، پیش‌بینی سازوکار لازم برای تهیه طرح‌های مشترک در حوزه پدافند غیرعامل در جهت هم‌افزایی و کاهش هزینه‌ها.»
آمادگی برای ساعت صفر
پدافند غیرعامل در حفاظت از داده‌ها، سیستم‌های زیرساختی، حفاظت از اماکن و اشخاص، نقاط استراتژیک مانند نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، بنادر، ساختمان‌های دولتی، نظامی و ... نقش کلیدی دارد. اهمیت اجرا یا عدم اجرای اصول پدافند غیرعامل زمانی خود را نشان می‌دهد که حادثه یا تهاجم رخ داده باشد. مثل اصولی که برای استفاده از تلفن همراه، سیستم‌های رایانه‌ای و ممنوعیت ورود ابزار ذخیره‌سازی مانند فلش و هارد دیسک به اماکن حساس وجود دارد و شاید در شرایط عادی مشمول روزمرگی شود. اما زمانی که ساعت صفر بحران فرا برسد مشخص می‌شود که این اصول نباید عادی شوند.
بخشی از صدماتی که در جریان جنگ ۱۲ روزه به کشور وارد شد به خاطر عدم رعایت این اصول بود. حملات سایبری نیز که نمونه‌های ناموفق و موفق زیادی در جهان دارند زمانی عیارشان مشخص می‌شود که بتوانند ترتیبات قدرتمند پدافند غیرعامل را بشکنند یا از نقاط ضعف آن استفاده کنند و به ثمر بنشینند.
