کشف تاریخی در دنیای هنر؛ راز رنگ تابلوی نمادین جکسون پولاک

فرارو- کشفی تازه در دنیای هنر مدرن نشان می‌دهد که ترکیب شیمی و نقاشی می‌تواند پرده از ناشناخته‌های آثار بزرگان بردارد؛ این بار، پژوهشی علمی پرده از راز یکی از رنگ‌های شاخص در اثر ۱۹۴۸ پولاک برداشت.

به گزارش فرارو به نقل از ال ای تایمز، پژوهشگران موفق شدند راز رنگ آبی به‌کاررفته در یکی از آثار شاخص جکسون پولاک را کشف کنند؛ معمایی که دهه‌ها کارشناسان هنر و علم را سردرگم کرده بود. بررسی‌های تازه نشان داد که این رنگ آبی خاص، حاصل استفاده از یک رنگ‌دانه مصنوعی کمیاب به نام «منگنز آبی» است؛ کشفی که برای نخستین بار به‌طور قطعی حضور این رنگ‌دانه در آثار پولاک را تأیید می‌کند.

نقاشی «شماره 1A، 1948» یکی از شناخته‌شده‌ترین نمونه‌های سبک اکسپرسیونیسم انتزاعی پولاک به شمار می‌رود. در این اثر عظیم، رنگ‌ها به شیوه‌ای بی‌قاعده و پرانرژی روی بوم چکانده و پاشیده شده‌اند تا ترکیبی پرجنب‌وجوش از رنگ‌های متنوع پدید آید. پولاک حتی در بخشی از اثر، اثر دست‌های خود را ثبت کرده و آن را به امضایی شخصی بدل ساخته است. این تابلو که در حال حاضر در موزه هنر مدرن نیویورک به نمایش گذاشته شده، نزدیک به 3 متر عرض دارد و جلوه‌ای تاثیرگذار از روش بدیع این هنرمند را به نمایش می‌گذارد.

منبع رنگ مرموز آبی

پیش‌تر پژوهشگران منشأ رنگ‌های قرمز و زرد در این اثر را شناسایی کرده بودند، اما رنگ آبی فیروزه‌ایِ درخشان همواره معمایی حل‌نشده باقی مانده بود. اکنون تیمی از محققان با استفاده از فناوری‌های نوین موفق شدند به پاسخ برسند. آنان نمونه‌هایی بسیار کوچک از رنگ آبی تابلو برداشتند و با استفاده از لیزر، نور را به آن تاباندند تا نحوه ارتعاش مولکول‌های رنگ بررسی شود. این روش که نوعی «اثر انگشت شیمیایی» ایجاد می‌کند، نشان داد که این رنگ همان منگنز آبی است.

یافته‌های این گروه در نشریه معتبر Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شد و نقطه پایانی بر سال‌ها گمانه‌زنی در مورد منشأ این رنگ گذاشت. ادوارد سالومون، استاد دانشگاه استنفورد و یکی از نویسندگان این پژوهش، در توضیح اهمیت کشف گفت: «بسیار جالب است که بفهمیم منشأ چنین رنگ خیره‌کننده‌ای در سطح مولکولی از کجا می‌آید.»

تاریخچه منگنز آبی

رنگ‌دانه منگنز آبی از نیمه دوم قرن بیستم در دسترس هنرمندان قرار گرفت و علاوه بر نقاشی، در صنایع دیگر همچون رنگ‌آمیزی سیمان استخرهای شنا نیز استفاده می‌شد. با این حال، از دهه 1990 به‌دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی تولید آن متوقف شد و به همین دلیل امروزه یافتن نمونه‌های اصیل آن دشوار است.

پیش‌تر نیز برخی پژوهش‌ها احتمال داده بودند که آبی فیروزه‌ای پولاک همان منگنز آبی باشد، اما پژوهش تازه با بررسی مستقیم نمونه‌های موجود در بوم، این فرضیه را به‌طور قطعی تأیید کرد. جین هال، استاد دانشگاه راتگرز که سال‌ها آثار پولاک را مطالعه کرده، هرچند در این تحقیق دخیل نبود اما تأکید کرد: «اکنون کاملاً متقاعد شده‌ام که این رنگ همان منگنز آبی است.»

بررسی ساختار شیمیایی

پژوهشگران تنها به شناسایی این رنگ بسنده نکردند؛ آنان ساختار شیمیایی منگنز آبی را نیز مورد بررسی قرار دادند تا بفهمند چرا چنین طیف درخشانی از آبی ایجاد می‌کند. درک چنین جزئیاتی نه‌تنها برای تاریخ هنر ارزشمند است بلکه به متخصصان مرمت کمک می‌کند تا آثار قدیمی را بهتر محافظت کنند و همچنین جعل‌های احتمالی را تشخیص دهند.

به گفته کارشناسان، مطالعه مواد شیمیایی موجود در رنگ‌های هنری یکی از ابزارهای مهم برای حفظ آثار کلاسیک است. در مورد پولاک این کار ساده‌تر می‌شود، زیرا او رنگ‌ها را به‌طور مستقیم روی بوم می‌ریخت و کمتر از پالت برای ترکیب آن‌ها استفاده می‌کرد. در نتیجه، رنگ‌های خالص و بدون ترکیب باقی می‌مانند و بررسی آن‌ها با وضوح بیشتری امکان‌پذیر است.

شباهت کار علمی با شیوه نقاشی پولاک

ابده حداد، پژوهشگر همکار و متخصص حفاظت در موزه هنر مدرن، که در این تحقیق حضور داشت، ارتباط جالبی میان روش‌های علمی امروز و شیوه نقاشی پولاک پیدا کرد. او توضیح داد: «وقتی به فرآیند پژوهش نگاه می‌کنم، شباهت زیادی میان روش ما و کار پولاک می‌بینم. همان‌طور که او با چکاندن رنگ یا ریختن مستقیم آن از قوطی شیوه‌های مختلفی را امتحان می‌کرد، ما نیز با ابزارهای علمی گوناگون به سراغ رنگ رفتیم تا راز آن را کشف کنیم.»

این مقایسه نشان می‌دهد که گرچه آثار پولاک در نگاه اول آشفته و بی‌نظم به نظر می‌رسند، اما پشت این آشفتگی نوعی روش‌مندی دقیق نهفته است؛ درست همان‌طور که پژوهش علمی نیز در میان آزمایش‌های متعدد و پیچیده به نتایجی روشن می‌رسد. پولاک خود نیز همواره تأکید داشت که آثارش برخلاف تصور عمومی «تصادفی» یا «هرج‌ومرج‌گونه» نیستند، بلکه با دقت و نظم خاصی خلق می‌شوند.

اهمیت کشف برای تاریخ هنر

کشف منبع رنگ آبی در «شماره 1A، 1948» تنها یک دستاورد علمی نیست، بلکه از منظر هنری نیز ارزش فراوانی دارد. این یافته نشان می‌دهد که پولاک از نوآوری‌های شیمیایی زمان خود بهره می‌برده و در به‌کارگیری رنگ‌دانه‌های تازه پیشرو بوده است. به همین دلیل، این کشف تصویری کامل‌تر از رابطه میان هنر مدرن و پیشرفت‌های علمی قرن بیستم ارائه می‌دهد.

همچنین روشن می‌سازد که چرا آثار پولاک با وجود گذشت دهه‌ها همچنان دارای رنگ‌هایی زنده و چشمگیر هستند. استفاده از رنگ‌دانه‌ای مانند منگنز آبی، که درخشش و ماندگاری بالایی دارد، بخشی از راز جذابیت آثار او را توضیح می‌دهد.

تحقیق تازه درباره اثر جکسون پولاک نشان داد که رمز و راز رنگ‌ها در هنر مدرن نه‌تنها موضوعی هنری بلکه مسئله‌ای علمی نیز هست. کشف استفاده از منگنز آبی در «شماره 1A، 1948» گواهی است بر تعامل میان علم و هنر و نشان می‌دهد که پژوهش‌های علمی می‌توانند پرده از اسرار بزرگ‌ترین هنرمندان بردارند. این دستاورد نه‌تنها به شناخت بهتر پولاک کمک می‌کند، بلکه الگویی برای حفاظت از آثار ارزشمند و مقابله با جعل‌های هنری در آینده به شمار می‌رود.