پیش بینی مهم درباره آینده اقلیمی ایران/ ۳۶ درصد از مساحت کشور در محدوده خطر قرار خواهد گرفت
مسئله تغییر اقلیم در ایران وارد مرحلهای پیچیدهتر شدهاست. بخش قابل توجهی از کشور در معرض ترکیبی از موج گرما، خشکسالی و بارشهای حدی قرار میگیرد؛ ترکیبی که میتواند فشار مضاعفی بر منابع آب، کشاورزی، زیرساختهای شهری، سلامت عمومی و امنیت غذایی وارد کند.
کشور سال هاست همزمان با خشکسالی، بارشهای سنگین و سیلابهای ناگهانی را تجربه میکند. اما پیشبینیهای اقلیمی نشان میدهد که این همافزایی مخاطرات اقلیمی در آینده نزدیک گستردهتر و پرریسکتر خواهد شد و نقشه خطر کشور را تغییر خواهد داد.
به گزارش خراسان، در واقع، باید اذعان کرد مسئله تغییر اقلیم در ایران وارد مرحلهای پیچیدهتر شدهاست. برنامهریزی مبتنی بر تجربههای گذشته و واکنشهای مقطعی دیگر کافی نیست. استفاده از پیشبینیهای دههای و رویکرد مبتنی بر مخاطرات ترکیبی میتواند به شناسایی نقاط داغ و مناطق پرریسک اقلیمی، اولویتبندی سرمایهگذاریها و طراحی راهبردهای سازگاری مؤثر کمک کند.
سیلابهای ناگهانی، دورههای طولانی خشکسالی، موجهای گرمای فرساینده و گاه نوسانهای شدید دما، دیگر پدیدههایی غافلگیرکننده برای کشور نیستند. تجربه سالهای اخیر نشان داده است که این مخاطرات اغلب بهصورت منفرد رخ نمیدهند، بلکه در بسیاری از مناطق کشور، چند مخاطره اقلیمی در بازههای زمانی کوتاه و در یک محدوده جغرافیایی مشترک به طور همزمان ظاهر میشوند و پیامدهایی بهمراتب سنگینتر به همراه دارند.
پژوهشی تازه که توسط پژوهشگران دانشگاه فردوسی مشهد انجام شده و بهتازگی در مجله معتبر Scientific Reports منتشر شده است (۱)، با تکیه بر همین واقعیت، به آینده اقلیمی ایران نگاهی متفاوت دارد. تمرکز این مطالعه نه بر وقوع مخاطرات – که پیشتر نیز سابقه داشتهاند – بلکه بر پیشبینی دههای و شناسایی الگوهای مکانی مخاطرات اقلیمی ترکیبی است؛ رویکردی که میتواند ابزار مهمی برای تصمیمگیری و برنامهریزی ملی باشد.
نتایج این پژوهش که بر پایه جدیدترین نسل مدلهای اقلیمی جهان و پیشبینیهای دوره آینده نزدیک (تا حدود سال ۲۰۲۸میلادی) به دست آمده، نشان میدهد که در سالهای پیشرو فراوانی موجهای گرما و خشکسالی در بخش بزرگی از ایران افزایش خواهد یافت. در کنار این روند، الگوی بارش کشور نیز تغییر میکند؛ بهگونهای که در برخی نواحی، بهویژه غرب و جنوبغرب ایران، احتمال وقوع بارشهای سنگین و حدی افزایش مییابد، در حالی که بسیاری از مناطق مرکزی و شرقی همچنان با کمآبی مزمن روبهرو خواهند بود.
نکته کلیدی این جاست که همزمانی این پدیدهها، میزان ریسک را بهطور چشمگیری افزایش میدهد. نقشههای مخاطرات ترکیبی این مطالعه نشان میدهد که تا پایان دهه جاری، بیش از ۳۶ درصد از مساحت ایران در محدوده خطر بالا تا بسیار بالا قرار خواهد گرفت؛ در مقابل، سهم مناطق کمخطر کاهش مییابد.
به بیان سادهتر، بخش قابل توجهی از کشور در معرض ترکیبی از موج گرما، خشکسالی و بارشهای حدی قرار میگیرد؛ ترکیبی که میتواند فشار مضاعفی بر منابع آب، کشاورزی، زیرساختهای شهری، سلامت عمومی و امنیت غذایی وارد کند. پیام این پژوهش برای برنامهریزان و سیاستگذاران کشور روشن است: مسئله تغییر اقلیم در ایران وارد مرحلهای پیچیدهتر شدهاست.
برنامهریزی مبتنی بر تجربههای گذشته و واکنشهای مقطعی دیگر کافی نیست. استفاده از پیشبینیهای دههای و رویکرد مبتنی بر مخاطرات ترکیبی میتواند به شناسایی نقاط داغ و مناطق پرریسک اقلیمی، اولویتبندی سرمایهگذاریها و طراحی راهبردهای سازگاری مؤثر کمک کند.
آینده اقلیمی ایران، برخلاف تصور، چندان ناشناخته نیست؛ آنچه تعیینکننده خواهد بود، میزان آمادگی ما برای مواجهه آگاهانه و برنامهریزیشده با این آینده پرریسک است. مطالعه متن کامل این پژوهش که بهتازگی در مجله Scientific Reports منتشر شده است، به علاقهمندان و تصمیمگیران توصیه میشود.
