حملات تاماهاوک در نیجریه؛ آغاز یک جنگ پنهان یا نمایش قدرت ترامپ؟
چرا آمریکا ناگهان گزینه نظامی علیه نیجریه را فعال کرد؟
حملات آمریکا به نیجریه، که ترامپ آن را پاسخی به «کشتار مسیحیان» خوانده، میتواند آغاز کارزاری گستردهتر علیه گروههای مسلح باشد؛ اما تحلیلگران هشدار میدهند واشنگتن وارد منازعهای پیچیده و چندلایه شده است. خشونتها در نیجریه ماهیتی متنوع دارند و تنها به داعش یا هدفگیری مسیحیان محدود نیستند. ابهام درباره اهداف حملات، هویت گروه «لاکوراوَا» و خطر تلفات غیرنظامی، نگرانیها درباره پیامدهای امنیتی و سیاسی این مداخله را تشدید کرده است.
فرارو– ریچل چِیسون ، خبرنگار بخش امنیت بین الملل روزنامه واشنگتن پست
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه واشنگتن پست، مقامهای ارشد نیجریه روز جمعه اعلام کردند که حملات ایالات متحده در این کشور علیه آنچه دونالد ترامپ «اوباش تروریستی داعش» خوانده است میتواند آغاز نخستین موج یک کارزار گستردهتر علیه گروههای مسلح فعال در نیجریه باشد. با این حال، تحلیلگران امنیتی هشدار دادند که به نظر میرسد مقامهای دولت ترامپ در حال ورود به درگیریای پیچیده، دیرپا و چندلایه هستند که شاید شناخت کاملی از آن نداشته باشند.
روایت «قتلعام مسیحیان» و واقعیت چندوجهی خشونت در نیجریه
ترامپ طی ماههای اخیر بارها هشدار داده بود که اگر کشتار مسیحیان در نیجریه متوقف نشود، مداخله خواهد کرد. او شامگاه پنجشنبه به این تهدید جامه عمل پوشاند و اعلام کرد که در شب کریسمس «چندین حمله کاملاً دقیق» انجام شده و در صورت ادامه «قتلعام مسیحیان»، حملات بیشتری نیز در راه خواهد بود.
تحلیلگران امنیتی غربی و نیجریهای گفتند این حملات برای نخستینبار در دهههای اخیر است که ایالات متحده چنین ضرباتی را در نیجریه انجام میدهد؛ کشوری با بیش از ۲۳۰ میلیون نفر جمعیت که تقریباً بهطور برابر میان مسلمانان و مسیحیان تقسیم شده است. آنان تأکید کردند که اگرچه خشونتها بهویژه از سوی شبهنظامیان اسلامگرا در شمال گاه مسیحیان را هدف قرار داده است؛ اما مسلمانان نیز از این ناامنیها در امان نبودهاند.
نه ترامپ و نه فرماندهی آفریقای ایالات متحده مشخص نکردند چه کسانی در این حملات کشته شدهاند. دولتهای آمریکا و نیجریه اعلام کردند این عملیاتها با موافقت دولت نیجریه انجام شده است. دانیل بوالا، مشاور رئیسجمهور نیجریه در اظهاراتی گفت حملات روز پنجشنبه تنها آغاز کار بوده است. همچنین یوسف توگار، وزیر امور خارجه نیجریه، در اظهاراتی تاکید کرد کشورش اطلاعات لازم را برای این حملات در اختیار ایالات متحده قرار داده و همکاریها همچنان ادامه دارد.
او در گفتوگویی با واشنگتن پست در روز جمعه گفت: «اطمینان میدهم که حملات بیشتری در راه خواهد بود. این بخشی از نبرد ما با ناامنی است. این عملیات، تلاشی مشترک و مستمر برای مقابله با تروریسم در نیجریه خواهد بود تا زمانی که هستههای آنان را در داخل کشور و پیرامون مرزهایمان برچینیم.»
دو روایت درباره لاکوراوَا؛ داعش یا شاخه القاعده؟
دو مقام آمریکایی که بهدلیل حساسیت موضوع نخواستند نامشان فاش شود، گفتند این حملات با موشکهای کروز تاماهاوک انجام شده که از یک شناور نیروی دریایی آمریکا در خلیج گینه شلیک شده است. استفاده از تاماهاوکها با بردی در حدود هزار مایل نشاندهنده دشواریهای آمریکا در حفظ حضور ضدتروریسم در ساحل است؛ منطقهای پهناور که سراسر عرض قاره آفریقا را دربر میگیرد و در سالهای اخیر به کانون جهانی افراطگرایی تبدیل شده است. حضور آمریکا در ساحل طی سالهای گذشته کاهش یافته و در مقابل، حضور روسها افزایش پیدا کرده است.
در نیجریه، خشونتها ماهیتی چندوجهی دارند و از منطقهای به منطقه دیگر تفاوت دارند. در شمالشرق، شبهنظامیان گروه بوکوحرام و شاخهای از داعش فعالاند؛ در شمالغرب، راهزنان که برخی از آنان با گروههای اسلامگرا ارتباط دارند دست بالا را دارند؛ و در مرکز نیجریه، درگیریهای گسترده میان کشاورزان و دامداران جریان دارد.
بر اساس گزارش پروژه دادههای مکان و رویدادهای درگیری مسلحانه، بخش عمده خشونتهای اخیر در ایالت سوکوتو ، منطقهای با اکثریت مسلمان که حملات در آنجا انجام شده به گروهی موسوم به «لاکوراوَا» نسبت داده میشود. برخی تحلیلگران، این گروه را به داعش مرتبط میدانند؛ در حالی که گروهی دیگر میگویند «لاکوراوَا» با شاخه وابسته به القاعده یعنی جماعة نصرة الإسلام والمسلمین ارتباط دارد.
انلیس برنارد، مشاور پیشین وزارت خارجه آمریکا در اظهاراتی بیان کرد: حتی اگر شبهنظامیان گروه «لاکوراوَا» در حملات روز پنجشنبه هدف قرار گرفته باشند، با توجه به مکان انجام حملات بعید است افراد کشتهشده از فرماندهان ارشد این گروه بوده باشند. با این حال، برنارد تأکید کرد که این حملات نشاندهنده «تشدید قابلتوجه فعالیت نظامی ایالات متحده در آفریقا» است. او یادآور شد که آمریکا حتی در اوج تهاجمات بوکوحرام در منطقه دریاچه چاد در اواسط دهه ۲۰۱۰، دست به اقدام مشابهی نزده بود.
او و شماری دیگر از تحلیلگران بر این باورند که مقامهای آمریکایی بیش از آنکه بر پیچیدگیهای واقعیت میدانی تمرکز کنند، درگیر روایت مطلوب خود در واشنگتن شدهاند. به گزارش پیشین واشنگتن پست، تمرکز ترامپ بر نیجریه حاصل کارزار فشاری چندماهه از سوی تد کروز و رهبران انجیلی آمریکا، در حمایت از مسیحیان نیجریه بوده است.
بزرگنمایی «کشتار مسیحیان» و خطر تصمیمهای پرهزینه
لد سروات، تحلیلگر ارشد آفریقا در پروژه دادههای مکان و رویدادهای درگیری مسلحانه، در اظهاراتی تاکید کرد طی هفتههای اخیر چندین مقام آمریکایی را درباره خشونتها در نیجریه توجیه کرده و بر این نکته تأکید داشته است که آمار کشتهشدن مسیحیان غالباً بزرگنمایی شده است. او تاکید کرد: «این ظرایف از دست رفتهاند و نگرانی من این است که پیامد آن برای جمعیت، خطر بالای تلفات غیرنظامی باشد.»
در همین حال، مالک ساموئل، پژوهشگر ارشد در حکمرانی خوب آفریقا که بیش از یک دهه بر گروههای اسلامگرا تحقیق کرده، گفت در ایالت سوکوتو و دیگر مناطق شمالی نیجریه، افراطگرایان بهطور فزایندهای نسخههای سختگیرانهای از شریعت اسلامی را تحمیل میکنند که می توان به الزام ساکنان به پوششهای محافظهکارانه و حتی حذف موسیقی از تلفنهای همراه اشاره کرد.
این وضعیت، به گفته این پژوهشگر، میتواند باعث شود بسیاری از نیجریهایها از مداخله آمریکا استقبال کنند؛ چرا که تصور میکنند دولت خودشان برای مقابله با شبهنظامیان، اقدامات کافی انجام نداده است. با این حال، مالک ساموئل گفت رویکرد ترامپ برای پرداختن به خشونتها گمراهکننده بوده است. او تأکید کرد تمرکز رئیسجمهور آمریکا بر «کشتار مسیحیان» دقیق نیست و ادعای او درباره هدفگرفتن «شبهنظامیان داعش» نیز محل تردید است.
مصطفی الحسن، تحلیلگر امنیتی که بهطور گسترده در شمالغرب نیجریه کار کرده، با اشاره به چارچوببندی ترامپ از این حملات گفت: «این از نظر سیاسی، بهصرفه و مناسب است.» او تاکید کرد: «اگر این کمک ها واقعاً در حال هدفزدن نقاط دقیق باشد، مردم نیجیریه از آن استقبال میکنند. اما به نظر نمیرسد همین اتفاق در حال رخدادن باشد. همه اینها نهایتاً برای چه هدفی است؟»
در همین حال، جیمز بارنت، کارشناس نیجریه که بین لاگوس و بریتانیا مستقر است، در اظهاراتی بیان کرد که درباره اثرگذاری این حملات و آینده همکاری نظامی میان آمریکا و نیجریه ابهامهای زیادی وجود دارد. بارنت گفت: «اگر این آغاز یک تغییر در سیاست آمریکا نسبت به نیجریه باشد، مجموعهای از چالشها و ریسکهای بالقوه در پیش خواهد بود؛ از جمله در اینکه این عملیاتها چگونه چارچوببندی و روایت میشوند.» او گفت اینکه ترامپ نخستین کسی بود که حملات را اعلام کرد، نکتهای معنادار است؛ هرچند تعجبآور نیست. او یادآور شد که دولت نیجریه در گذشته معمولاً از حملات آمریکا استقبال نکرده است، زیرا نسبت به حاکمیت ملی کشور و پیامدهای آن حساسیت داشته است.
در روستای معمولاً آرامِ جابه در شمالغرب نیجریه، سه ساکن در گفتوگوهایی در روز جمعه گفتند که پس از وقوع حملهای در حوالی محل زندگیشان سردرگم شدهاند؛ حملهای که به گفته آنان در منطقهای رخ داده که اساساً تا این حد درگیر خشونت نبوده است.
