چرا باید کودکان را از شبکه های اجتماعی دور نگه داشت؟

فرارو- آناستازیا میرِنووا؛ نویسنده و روزنامه‌نگار اهل روسیه

به گزارش فرارو به نقل از راشاتودی؛ بی‌ادبی، تبلیغات و سواستفاده جنسی از کودکان، تنها چند مورد از فهرست بلندبالایی از دلایل هستند که بر پایه آن ها می توان توضیح داد که چرا کودکان را باید از شبکه های اجتماعی دور نگه داشت. استرالیا به تازگی کودکان زیر 16 سال را از حضور در شبکه های اجتماعی منع کرده و ممنوعیت قانونی برای این مساله ایجاد نموده است. دولت استرالیا در وضعیت فعلی از سکوهای اجتماعی مختلف درخواست کرده تا حساب کاربری کودکان را مسدود کنند. از ماه ژانویه سال 2026، مالزی نیز رویه ای مشابه در پیش خواهد گرفت. پارلمان اروپایی نیز به صراحت سعی دارد گام در مسیری بگذارد که استرالیا گذاشت.

در این نقطه باید به آن ها آفرین گفت. جهان آرمانیِ والدین، جهانی است که در آن شبکه های اجتماعی در زندگی کودکان نقشی نداشته باشد. این ایده برخلاف آنچه برخی‌ها فکر می کنند، عجیب و یا افراطی نیست. به عنوان مثال فرانسه تاکید دارد که والدین باید نسبت به استفاده کودکان زیر 15 سال خود از شبکه های اجتماعی، اعلام رضایت کنند. بلژیک استفاده از شبکه های اجتماعی برای کودکان زیر 13 سال را قدغن کرده است. نروژ و آلمان پروتکل های مختلفی را برای نظارت والدین بر استفاده کودکانشان از فضای مجازی طراحی کرده اند. این روند کاملا روشن و واضح است. در طی یک یا دو سال، به احتمال زیاد در بسیاری از کشورهای اروپایی کودکان از فضای مجازی دور می شوند. حتی من معتقدم برخی کشورهای اروپایی پا را فراتر خواهند گذاشت و به کل دسترسی کودکان به اینترنت را محدود می کنند.

با این حال در کشوری نظیر روسیه با روندی متفاوت رو به رو هستیم. شیوه نظارت بر اینترنت در روسیه تا حد زیادی باز و آزاد است. در این رابطه یک مولفه نقشی مهم بازی می کند و آن هم پول است. روسیه کشوری است که بنیان های سرمایه‌داری در آن تا حد زیادی ریشه دوانده‌اند. استفاده کودکان از شبکه های اجتماعی با میلیاردها دلار درآمد همراه است و همین مساله سبب می شود تا بسترهای محدویت‌زا برای استفاده کودکان از شبکه های اجتماعی، شانس چندانی جهت اجرایی‌شدن نداشته باشند. با این حال، هر پدر و مادری در روسیه دلایل خوبی دارد تا فرزندانش را از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی دور نگه دارد.

در وهله نخست باید به مساله تلف شدن زمان اشاره کرد. کودکی که به گوشی تلفن همراه چسبیده، به خوبی رشد نمی کند. در این میان مهم نیست که او با گوشی تلفن همراه بازی می کند یا چَت می کند و یا ویدئوهای بلاگرها را تماشا می کند. نتیجه نهایی یکسان است و آن هم بر باد رفتن زمان های مفید وی است. سال هایی که یک کودک باید آن ها را صرفا یادگیری و رشد خود کند در تیک تاک و اینستاگرام و دیگر شبکه های اجتماعی تلف می شوند.

تبعات منفی رشد کردن یک کودک با تلفن همراه بر همگان روشن است و دیگر نیازی به تکرار آن نیست. والدینی که تمام روز را در گوشی خود هستند و ادعای تربیت فرزندان خودشان را دارند باید شرمنده باشند. جالب اینکه برخی در پاسخ به این مساله می‌گویند که ما بچه خود را با فناوری آشنا می کنیم و از این طریق به آموزش او کمک می کنیم. بچه ها قبلا در کوچه و خیابان با هم حرف می‌زدند اما اکنون در محیط آنلاین حرف می‌زنند. تفاوت در چیست؟ این دسته از والدین منتقدان را متهم می کنند که در گذشته گیر کرده اند و در عین غرور، تنبلی خود را جلوه ای از پیشرفت معرفی می کنند.

نقل قولی از «استیو جابز» وجود دارد که بسیار مشهور است. او زمانی گفته که کودکانش حق استفاده از رایانه را نداشتند زیرا دو هفته طول می کشد تا به یک کاربر پیشرفته تبدیل شوید اما دوران کودکی که با خیره شدن به صفحه نمایش ابزارهای جهان دیجیتال بگذرد، خسارتی جدی را وارد می کند و آن این است که یک کودک فرصت رشد واقعی را از دست می دهد.

ذکر این استدلال که که ارتباطات آنلاین جای بازی های فیزیکی کودکان و ارتباطات رو در روی آن ها را گرفته نیز یک اشتباه بزرگ است. ما نسل گذشته ساعت ها در یک نقطه، بی‌تحرک قرار نداشتیم. ما به صورت نامحدود در فضای مجازی نبودیم که چَت کنیم. بچه های امروز ساعت ها زمان را با رد و بدل کردن پیام در مورد هیچ سپری می کنند. این بچه ها وقتی را برای مطالعه‌کردن صرف نمی کنند. آن ها چشم اندازهای فکری خود را توسعه نمی بخشند. بهتر است کمی هم بچه ها کارهای فیزیکی و بازی های اینچنینی انجام دهند تا اینکه ساعت‌ها را در گفتگوهای دیجیتال بگذرانند. روندی که به دانایی افراد هیچ کمکی نمی کند.

ارتباط نامحدود و حضور بی‌قاعده در فضای مجازی، واقعا فاجعه‌آمیز است. بچه ها تحقیر می شوند زیرا وقت خود را ساعت ها در فضایی سپری می کنند که به توسعه فکری آن ها کمکی نمی کند. بچه های معتاد به اینترنت، آینده روشنی ندارند. تهدیدات در این زمینه صرفا نظری و کلامی نیستند. افرادی که از کودکان سواستفاده می‌کنند یا دست به کلاهبرداری می زنند، واقعا وجود دارند و هرکسی فکر می کند چنین چیزی نیست، ساده‌لوح است.

به تازگی، یکی از دوستان من گفته که فردی در فضای مجازی از دختر کوچکش خواسته تا از پدر خود در حالی که خواب و برهنه است عکس بگیرد. آن دختربچه چنین کرده است. مرد دیگری وقتی با این روایت رو به رو شده آن را مسخره کرده و حتی در مورد آن در فضای مجازی پیام گذاشته است. با این حال، خودِ آن مرد اعتراف کرده که پسرش با این خواسته رو به رو شده که باید یک عکس با لباس زیرش بفرستد تا به یک چَت تلگرامی دسترسی پیدا کند. باید این نکته را در ذهن داشته باشیم که خیلی راحت می شود از یک کودک سواستفاده کرد. داستان‌ها در این زمینه فراوان هستند.

شبکه های اجتماعی در وضعیت کنونی محیطی پیچیده هستند که حتی بزرگسالان نیز سعی می کنند راه و مسیر خود را در قالب آن پیدا کنند. چرا باید کودکان در این محیط پرسه بزنند؟ چرا آن ها باید با افرادی که نظرِ جنسی به کودکان دارند برخورد داشته باشند؟ چرا باید در معرض تبلیغات نامناسب باشند و بعضا با تحقیر رو به رو شوند؟ چرا وقتِ آن ها به جای بازی کردن و مطالعه و رشدِ مفید داشتن، باید صرف این قبیل موارد شود؟