خشونت سیاسی در آمریکا؛ موج ترورها کشور را به کجا می‌برد؟

فرارو – جان هالتی وانگر تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل نشریه فارن پالیسی

به گزارش فرارو به نقل از نشریه فارن پالیسی، ترور «چارلی کرک»، فعال شناخته‌شده جناح محافظه‌کار در ایالت یوتا موجی از شوک و نگرانی را در سراسر آمریکا به راه انداخت؛ رویدادی که کارشناسان می‌گویند می‌تواند نقطه عطفی در فضای سیاسی پرتنش کنونی ایالات متحده باشد. اسپنسر کاکس، فرماندار یوتا روز جمعه این حادثه را «آبخیز تاریخی در سرنوشت آمریکا» خواند و هشدار داد که ممکن است این رویداد «پایان یک فصل تاریک یا آغاز فصلی تاریک‌تر» در تاریخ کشور باشد.

کارشناسان و صاحب نظران عرصه خشونت سیاسی هشدار داده‌اند که ایالات متحده اکنون وارد مرحله‌ای جدید و خطرناک شده که شباهت زیادی به دهه ۱۹۶۰ دارد؛ دوره‌ای که در آن چندین رهبر سیاسی آمریکا ترور شدند. آن‌ها از رهبران سیاسی و اجتماعی خواسته‌اند هرچه سریع‌تر برای کاهش تنش‌های فزاینده اقدام کنند. رابرت پِیپ، استاد علوم سیاسی و مدیر بنیانگذار «پروژه شیکاگو برای امنیت و تهدیدات» در گفت‌وگو با نشریه فارن پالیسی اظهار نگرانی کرد از اینکه «حمایت از خشونت سیاسی در سراسر طیف سیاسی آمریکا رو به افزایش است.» پیپ که سال‌هاست روی پدیده خشونت سیاسی تحقیق می‌کند، در یادداشتی در نیویورک تایمز هشدار داده بود که آمریکا «شاید در آستانه ورود به دوره‌ای به‌شدت خشونت‌آمیز در تاریخ سیاسی خود» باشد.

رابرت پیپ هشدار داد: «آنچه پیش‌تر درباره‌اش هشدار داده بودیم، اکنون به واقعیت تبدیل شده است.» او تأکید کرد که ایالات متحده «در چنگال دوران پوپولیسم خشونت‌آمیز» گرفتار شده؛ دوره‌ای که به گفته او با رشد خشونت سیاسی در هر دو سوی طیف سیاسی ـ(چه راست و چه چپ ) شناخته می‌شود.

موج خشونت سیاسی در آمریکا: از ترور کرک تا قتل تامپسون

ترور چارلی کرک در ادامه سلسله‌ای از اقدامات خشونت‌آمیز سیاسی در آمریکا رخ داد که در سال‌های اخیر هم جمهوری‌خواهان و هم دموکرات‌ها را هدف قرار داده است. از حمله به کنگره در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ گرفته تا سوءقصد نافرجام علیه برت کاوانا، قاضی دیوان عالی در سال ۲۰۲۲؛ از تلاش برای ربودن نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان تا دو سوءقصد آشکار علیه ترامپ که یکی از آن‌ها شامل تیراندازی در تجمع انتخاباتی‌اش بود و به زخمی شدن گوش ترامپ و مرگ یک نفر از حاضران منجر شد.

قتل «برایان تامپسون»، مدیرعامل شرکت یونایتدهلث‌کر، در نیویورک در دسامبر ۲۰۲۴ نیز به‌شدت رنگ‌وبوی سیاسی به خود گرفت؛ تا جایی که بخشی از جریان چپ، مظنون این حادثه، «لوئیجی مانجیونه» را به‌مثابه قهرمان مردمی ستودند. با وجود اینکه چند ماه از سال باقی مانده، ۲۰۲۵ در مسیر ثبت یکی از خشونت‌بارترین سال‌ها در تاریخ آمریکا قرار گرفته است. بر اساس داده‌های «پایگاه تروریسم دانشگاه مریلند»، تنها در نیمه نخست سال حدود ۱۵۰ حمله با انگیزه سیاسی ثبت شده که رقمی تقریباً دو برابر بیشتر از مدت مشابه در سال گذشته است.

در ماه آوریل، جاش شاپیرو، فرماندار پنسیلوانیا به همراه خانواده‌اش ناچار شد از عمارت فرمانداری بگریزد؛ پس از آنکه فردی با پرتاب کوکتل مولوتوف، اقامتگاه رسمی او را هدف قرار داد. براساس اسناد قضایی، مظنون که اکنون با اتهام آتش‌سوزی عمدی و تلاش برای قتل روبه‌روست اعتراف کرده که یکی از دلایل اقدامش مخالفت با دیدگاه‌های شاپیرو درباره جنگ غزه بوده است. تنها یک ماه بعد، در ماه مه، دو کارمند سفارت اسرائیل در واشنگتن هدف گلوله قرار گرفتند و جان باختند. دادستان‌ها می‌گویند عامل این حمله با انگیزه «نفرت از اسرائیل» دست به جنایت زده است. در ژوئن نیز تیراندازی مرگبار دیگری رخ داد: «ملیسا هورتمن»، نماینده دموکرات ایالت مینه‌سوتا، به همراه همسرش کشته شد. پلیس اعلام کرد همان مهاجم همچنین به جان «جان هافمن»، سناتور دموکرات ایالتی و همسرش سوءقصد کرد و هر دو را زخمی ساخت.

دانا فیشر، مدیر مرکز «محیط زیست، جامعه و برابری» در دانشگاه آمریکایی، در ارزیابی این موج خشونت سیاسی گفت: «تنها زمانی که آمریکا چنین دوره پرالتهابی از خشونت سیاسی را پشت سر گذاشته، دهه ۱۹۶۰ بوده است. اگر به همه حوادث از ژانویه ۲۰۲۱ تا امروز نگاه کنیم، وضعیت با همان دوران قابل مقایسه است.» فیشر تاکید کرد که شرایط کنونی بیش از هر چیز یادآور سال ۱۹۶۸ است؛ سالی که مارتین لوتر کینگ جونیور و رابرت اف. کندی هر دو ترور شدند.

خشونت سیاسی در آمریکا؛ از ترور کرک تا نگرانی‌های اقتدارگرایی

چارلی کرک از نزدیک‌ترین متحدان دونالد ترامپ و چهره‌ای بانفوذ در جناح راست آمریکا بود، به‌ویژه در میان نسل جوان محافظه‌کار که او را به‌عنوان یک الگو دنبال می‌کردند. اسپنسر کاکس، فرماندار یوتا ادعا کرده است که عامل ترور کرک «ایدئولوژی چپ‌گرایانه» داشته، اما پلیس هنوز هیچ انگیزه روشنی را تأیید نکرده و تحقیقات ادامه دارد. دولت ترامپ در واکنش، انگشت اتهام را به سمت «چپ رادیکال» گرفته و وعده برخورد با گروه‌های چپ‌گرا داده است؛ اقدامی که نگرانی دموکرات‌ها را درباره سرکوب مخالفان و تهدید آزادی بیان دوچندان کرده است. این نگرانی‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که بسیاری معتقدند آمریکا در مسیر لغزنده‌ای به سمت اقتدارگرایی حرکت می‌کند. هم‌زمان، منتقدان یادآور شده‌اند که خود ترامپ سابقه طولانی در استفاده از لحن خشونت‌آمیز در سخنرانی‌هایش دارد.

جی.دی. ونس، معاون رئیس‌جمهور و از نزدیک‌ترین دوستان کرک، طی روزهای اخیر در دفاع از این روایت بسیار فعال بوده است. او روز دوشنبه در پادکست کرک گفت: «بله، جناح ما هم افراطی‌هایی دارد، اما واقعیت آماری نشان می‌دهد بیشتر دیوانگان امروز سیاست آمریکا به جناح چپ افراطی تعلق دارند.» با این حال، تحلیلگران می‌گویند این ادعا با داده‌ها و شواهد موجود همخوانی ندارد. واقعیت پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را به یک جناح خاص نسبت داد. حقیقت این است که هیچ گروه یا جریان سیاسی در آمریکا انحصاری بر خشونت ندارد؛ خشونت سیاسی امروز پدیده‌ای است که هم راست و هم چپ در آن سهم دارند.

طبق آمار منتشرشده از سوی مؤسسه کیتو، از سال ۲۰۲۰ تاکنون ۸۱ نفر در آمریکا قربانی خشونت‌های سیاسی شده‌اند. بیش از نیمی از این قتل‌ها توسط افراط‌گرایان راست‌گرا صورت گرفته، در حالی که ۲۱ درصد به اسلام‌گرایان و ۲۲ درصد به گروه‌های چپ‌گرا نسبت داده شده است؛ تنها ۱ درصد هم انگیزه‌ای ناشناخته یا دیگر داشته‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهد چرا بحث درباره خشونت سیاسی در سال‌های اخیر بیشتر بر جریان راست افراطی و گروه‌های برتری‌طلب سفیدپوست متمرکز بوده است. مشارکت فعال این گروه‌ها در حمله ۶ ژانویه به کنگره آمریکا نیز به شکل‌گیری نگرانی‌های جدی‌تر در میان نهادهای امنیتی دامن زد.

بی‌اعتمادی به دموکراسی؛ زمینه‌ساز خشونت سیاسی در آمریکا

با این حال، تاریخ ایالات متحده پر از نمونه‌های پیچیده خشونت سیاسی است و انگیزه‌ها و ایدئولوژی‌ها در طول زمان تغییر کرده‌اند و نمی‌توان ماجرا را صرفاً در قالب دوگانه «راست» و «چپ» خلاصه کرد. کارشناسان هشدار می‌دهند که نگاه سیاه‌وسفید به این مسئله خطرناک است، به‌ویژه حالا که خشونت سیاسی به پدیده‌ای گسترده‌تر و چندلایه تبدیل شده است. رابرت پیپ، کارشناس برجسته این حوزه، تأکید می‌کند: «ما در دوره‌ای تاریخی از خشونت سیاسی قرار داریم و این خشونت، هم راست و هم چپ را به‌طور جدی هدف قرار داده است.» البته نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند اکثریت مردم آمریکا با خشونت سیاسی مخالف‌اند و آن را تهدیدی جدی علیه کشور می‌دانند. اما پژوهشگران در سال‌های اخیر روندهای نگران‌کننده‌ای را مشاهده کرده‌اند: افزایش میزان حمایت بخشی از افکار عمومی از خشونت سیاسی ؛ حتی در میان طیف‌های چپ‌گرا هشداری است که نمی‌توان نادیده گرفت.

دانا فیشر، استاد دانشگاه و پژوهشگر خشونت سیاسی می‌گوید: «بر اساس تحقیقات تاریخی، تقریباً همیشه این جناح راست بوده که نقش اصلی را در افزایش حمایت از خشونت سیاسی ایفا کرده است ؛ روندی که در هشت سال اخیر هم ادامه داشته است.» با این حال، او هشدار می‌دهد که در شرایط بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت و افزایش بی‌اعتمادی عمومی به نهادها، این روند ممکن است به سمت چپ هم کشیده شود. فیشر و تیم پژوهشی‌اش امسال چندین تجمع اعتراضی بزرگ را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که حمایت از توسل به خشونت سیاسی در میان معترضان چپ‌گرا در حال افزایش است.

در تجمع «دفاع از علم» که ماه مارس در واشنگتن برگزار شد، ۳۵ درصد از شرکت‌کنندگان گفتند باور دارند «با توجه به اینکه اوضاع کاملاً از مسیر خارج شده، آمریکایی‌ها ممکن است مجبور شوند برای نجات کشور به خشونت متوسل شوند.» این آمار نسبت به نظرسنجی‌های پیشین افزایش داشت. وضعیت در تجمع «روز بدون پادشاهی» در فیلادلفیا حتی هشداردهنده‌تر بود: ۴۰ درصد از معترضان با این گزاره موافقت کردند. فیشر در جمع‌بندی گفت: «هیچ شکی وجود ندارد که یک احساس رو به رشد وجود دارد؛ اینکه مشکلات کشور آن‌قدر ریشه‌ای و ساختاری است که دیگر دموکراسی نمی‌تواند ما را نجات دهد و خشونت سیاسی ممکن است ضروری باشد. این روند واقعاً هشداردهنده است.»

تهدیدات علیه کنگره آمریکا پنج برابر شده است

مرکز «پروژه شیکاگو برای امنیت و تهدیدات» بیش از چهار سال است که به‌طور منظم افکار عمومی آمریکا درباره خشونت سیاسی را رصد می‌کند. تازه‌ترین نظرسنجی این مرکز در ماه مه، بالاترین سطح حمایت از خشونت سیاسی را تاکنون در هر دو جناح راست و چپ ثبت کرده است. رابرت پیپ، مدیر این مرکز می‌گوید: «طبق یافته‌ها، ۳۹ درصد از دموکرات‌ها معتقد بودند که استفاده از زور برای برکناری دونالد ترامپ از ریاست‌جمهوری قابل توجیه است.» او توضیح می‌دهد که در ۵۵ درصد موارد، وقتی مردم از اصطلاح «استفاده از زور» سخن می‌گویند، منظورشان «ترور یا استفاده از نیروی مرگبار» است. به گفته پیپ، «این رقم واقعاً نگران‌کننده است.»

از سوی دیگر، ۲۴ درصد از جمهوری‌خواهان نیز گفته‌اند که توسل به ارتش آمریکا برای «سرکوب معترضان دموکرات» را موجه می‌دانند. پیپ تأکید می‌کند: «این هم به همان اندازه تکان‌دهنده است، زیرا صحبت از ارتشی است که مرگبارترین نیروی نظامی روی زمین به شمار می‌رود.» پیپ در جمع‌بندی هشدار می‌دهد: «این داده‌ها نشان می‌دهند که حمایت از خشونت سیاسی در هر دو جناح به سطحی افراطی رسیده و امروز ده‌ها میلیون آمریکایی از چنین اقدامی حمایت می‌کنند. این یافته‌ها به‌طور مستقیم با افزایش واقعی خشونت‌های سیاسی که شاهد آن هستیم، همخوان است.»

بر اساس یک مطالعه جدید از سوی مرکز «پروژه شیکاگو برای امنیت و تهدیدات» تهدیدهای ثبت‌شده علیه اعضای کنگره آمریکا در فاصله سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۴ که توسط وزارت دادگستری پیگیری شده‌اند، از سال ۲۰۱۷ به بعد پنج برابر افزایش یافته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که هدف قرار گرفتن نمایندگان جمهوری‌خواه و دموکرات تقریباً برابر بوده و نسبت آن حدود ۵۰-۵۰ بوده است. رابرت پیپ در واکنش به سخنان جی.دی. ونس، درباره قتل چارلی کرک و خشونت سیاسی گفت که مایل است شخصاً او و تیمش را در جریان تحقیقات و داده‌های مرکز «پروژه شیکاگو برای امنیت و تهدیدات» قرار دهد. پیپ که از زمان حوادث ۱۱ سپتامبر تاکنون به همه دولت‌های آمریکا از جمله دوره نخست ترامپ، در زمینه خشونت سیاسی مشاوره داده است، تأکید کرد که کشور به «گفت‌وگوهای جامع‌تر و جدی‌تر» در این زمینه نیاز دارد.

او هشدار داد که ایالات متحده در ماه‌های پیش‌رو ممکن است شاهد تبدیل «اندوه، ترس و خشم در یک سو» به «خشونت بیشتر» باشد و از خطر حملات تقلیدی سخن گفت. به گفته پیپ: «یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای امروز، ورود به چرخه‌های مارپیچی خشونت است؛ جایی که هم راست و هم چپ درگیر خشونت بیشتر می‌شوند و اوضاع را برای همه بدتر می‌کنند.» او در پایان خطاب به رهبران سیاسی و رسانه‌ای تأکید کرد: «باید دمای فضا پایین آورده شود.»