چرخش بزرگ واشنگتن علیه پوتین

پس از ماه‌ها ابهام و تردید درباره تداوم کمک‌های نظامی غرب به اوکراین، در روزهای اخیر نشانه‌هایی از تغییر چشمگیر در سیاست‌های آمریکا و متحدان اروپایی پدیدار شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده،‌ در اظهاراتی کم‌سابقه، ارسال سامانه‌های دفاع هوایی پاتریوت به اوکراین را تأیید ‌و اعلام کرده که هزینه این سامانه‌ها را اتحادیه اروپا تقبل خواهد کرد؛ تصمیمی که می‌تواند نقشه جنگ را دگرگون کند و امید تازه‌ای به رزمندگان اوکراینی ببخشد.

شرق نوشت: ترامپ که تاکنون نسبت به ارسال سلاح به اوکراین محتاطانه عمل می‌کرد و بارها هزینه‌های سنگین حمایت نظامی را زیر سؤال برده بود، حالا با لحن صریح‌تری از ضرورت پشتیبانی از کی‌یف سخن می‌گوید. انتظار می‌رود در دیدار ترامپ و دبیر‌کل ناتو، برنامه‌های جدید واشنگتن در قبال جنگ اوکراین و رویارویی با روسیه را اعلام کند. اظهارات او علیه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، نیز تغییر یافته است.

ترامپ که سابقه نشان‌دادن نرمش در برابر مسکو را داشت، این‌ بار گفت: «پوتین روزها حرف‌های زیبا می‌زند اما شب‌ها همه را بمباران می‌کند. ما با یک مشکل جدی روبه‌رو هستیم و من این وضع را نمی‌پسندم‌». این موضع‌گیری صریح نشان از آن دارد که صبر واشنگتن در برابر رفتارهای تهاجمی کرملین به پایان رسیده و آمریکا مصمم است نقش فعال‌تری ایفا کند.

اروپا، آمریکا و تسلیحات پیشرفته

در‌حالی‌که ترامپ جزئیات دقیقی از نحوه پرداخت هزینه سامانه‌های پاتریوت ارائه نکرده، اخبار حاکی از آن است که اروپا حاضر شده برای تقویت دفاع هوایی اوکراین وارد عمل شود. آلمان و نروژ پیش‌تر مسئولیت خرید تعدادی از این سامانه‌ها را بر عهده گرفته‌اند. برلین تا‌کنون سه سامانه پاتریوت، معادل یک‌چهارم کل ذخایر خود را‌ به اوکراین تحویل داده و همچنان در تلاش است دو سامانه دیگر از آمریکا خریداری کند.

این درخواست هنوز از سوی واشنگتن پاسخ رسمی دریافت نکرده و مذاکرات میان وزرای دفاع دو کشور قرار است ابعاد فنی و لجستیکی این انتقال را بررسی کند. در هفته‌های اخیر، فشارها بر دولت ترامپ برای افزایش حمایت نظامی از اوکراین شدت گرفته است. بسیاری از مقامات کنگره و سنای آمریکا، از ‌جمله سناتورهای شناخته‌شده‌ای همچون لیندسی گراهام و ریچارد بلومنتال، با تأکید بر یک «نقطه‌ عطف» در بحران اوکراین، از بسته‌های جدید تحریمی و نظامی سخن گفته‌اند.

بلومنتال تصریح کرده که بخشی از برنامه پیش‌رو، خرید تسلیحات آمریکایی توسط ناتو و ارسال آنها به اوکراین با حمایت مالی اروپا خواهد بود. گراهام نیز با اشاره به اهمیت «نمایش قدرت» از سوی غرب، گفته است: «فقط زبان قدرت است که پوتین را وادار به نشستن پای میز مذاکره می‌کند‌».

تحریم‌های بی‌سابقه علیه روسیه

یکی از محورهای اصلی استراتژی جدید غرب، اعمال تحریم‌های سخت‌تر و هدفمند علیه مسکو و کشورهای حامی آن است. بسته پیشنهادی تحریمی که در سنای آمریکا مطرح شده، از‌ جمله اجازه می‌دهد ترامپ تعرفه ۵۰۰‌درصدی بر واردات کالا از کشورهایی همچون چین، هند و برزیل اعمال کند؛ کشورهایی که همچنان به واردات نفت و فراورده‌های نفتی روسیه ادامه می‌دهند.

به باور طراحان این طرح، بخش عمده بودجه جنگی پوتین از همین محل تأمین می‌شود و بستن این روزنه می‌تواند تأثیر درخور توجهی بر تداوم عملیات نظامی روسیه بگذارد. لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه، تأکید می‌کند: «این قوی‌ترین بسته تحریمی تاریخ آمریکاست و به دولت ترامپ ابزاری قدرتمند برای مقابله با حمایت‌های غیرمستقیم از جنگ روسیه می‌دهد‌».

بلومنتال نیز معتقد است این لحظه تاریخی باید به‌درستی مدیریت شود تا وحدت بی‌سابقه میان واشنگتن و متحدان اروپایی به نتیجه مطلوب برسد و بتواند بر پوتین فشار واقعی وارد کند. در همین راستا،‌ کیث کلاگ، ژنرال بازنشسته و نماینده ویژه ترامپ در امور اوکراین و روسیه، با هدف تقویت مناسبات امنیتی و نظامی به کی‌یف سفر کرده است. حضور او با استقبال رسمی و گرم مقامات اوکراینی روبه‌رو شد.

آندری یرماک، رئیس دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین، دیدار با کلاگ را نشانه‌ای از بازگشت امید و پویایی به روابط دوجانبه دانست و گفت: «ما درباره تحکیم امنیت، افزایش همکاری‌های دفاعی و اعمال تحریم‌های بیشتر بر روسیه گفت‌وگو کردیم‌».  زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، پس از این دیدار اعلام کرد ‌تمرکز مذاکرات بر تقویت پدافند هوایی، توسعه تولید مشترک تسلیحات با اروپا و آمریکا و همچنین تلاش‌های تازه برای ضربه‌زدن به اقتصاد جنگی روسیه بوده است.

زلنسکی همچنین از مردم آمریکا برای حمایت‌هایشان قدردانی کرد و گفت این دیدارها نماد بازگشت حمایت عملی آمریکا به اوکراین است، آن‌هم در‌حالی‌که توقف کوتاه‌‌مدت ارسال تسلیحات آمریکایی در هفته‌های اخیر، نگرانی‌هایی جدی در کی‌یف برانگیخته بود.

نیاز اوکراین به پدافند هوایی

شواهد میدانی نشان می‌دهد که هم‌زمان با پیچیده‌تر‌شدن وضعیت کمک‌های خارجی، حملات روسیه علیه اوکراین به‌شدت افزایش یافته است. زلنسکی اعلام کرد فقط در یک هفته گذشته، ارتش روسیه بیش از هزارو ‌۸۰۰ پهپاد، هزارو ‌۲۰۰ بمب هدایت‌شونده و ۸۳ موشک به خاک اوکراین شلیک کرده است. این حجم از حملات بی‌سابقه، نیاز اوکراین به تقویت سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته را بیش از هر زمان دیگری برجسته می‌کند.

پاتریوت‌های آمریکایی‌ که اکنون با حمایت مالی اروپا قرار است به اوکراین برسند، می‌توانند نقطه عطفی در حفاظت از شهرها و زیرساخت‌های حیاتی این کشور باشند. در کنار اقدامات آمریکا، اتحادیه اروپا نیز نقش خود را پررنگ‌تر کرده است. بسیاری از مقامات اروپایی بر این باورند که بدون حمایت لجستیکی و مالی واشنگتن، حتی تعهدات گسترده اروپا نیز کافی نخواهد بود. ‌‌

وعده‌های میلیاردی اروپا برای تأمین سلاح، اوکراین را قادر کرده است‌ بخش بیشتری از نیازهای خود را با تولید داخلی و واردات جبران کند؛ با‌این‌حال، کمبود سامانه‌های پیشرفته‌ای مانند پاتریوت همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی مقامات نظامی اوکراین است. آلمان، که پیش‌تر سه سامانه پاتریوت به کی‌یف داده، تصریح کرده است به‌ دلیل محدودیت‌های داخلی، امکان اهدای سامانه‌های بیشتری را ندارد و امیدوار است آمریکا با افزایش صادرات به اوکراین موافقت کند. یکی دیگر از محورهای مهم تحولات اخیر، ورود ناتو به‌ عنوان هماهنگ‌کننده اصلی کمک‌های نظامی و امنیتی به صحنه است.

مارک روته، دبیرکل ناتو، به واشنگتن سفر کرده است تا با ترامپ، وزیر خارجه و وزیر دفاع آمریکا و برخی از سناتورهای برجسته، درباره نقشه راه جدید حمایت از اوکراین مذاکره کند. طبق گفته منابع مطلع، این مذاکرات قرار است به هماهنگی گسترده‌تر میان منابع مالی اروپا و ظرفیت‌های تسلیحاتی آمریکا منجر شود تا کمبودهای حیاتی اوکراین جبران شود.

سناریوهای پیش‌رو

در‌حالی‌که حمایت‌های اروپا و آمریکا جان تازه‌ای به ارتش اوکراین بخشیده، مقامات کی‌یف هشدار می‌دهند که بدون ادامه این حمایت‌ها، موازنه در میدان نبرد به‌سرعت به ضرر اوکراین تغییر خواهد کرد. کمبود پدافند هوایی و افزایش حملات هوایی روسیه، شهروندان اوکراینی را در معرض تهدید دائمی قرار داده است. هم‌زمان، اوکراین خواهان تولید مشترک تسلیحات با اروپا و آمریکا شده تا ضمن کاهش وابستگی به واردات، ظرفیت دفاعی خود را به‌ شکل پایدار تقویت کند.

در سطح دیپلماتیک، انتظار می‌رود غرب با هماهنگی بیشتر و تقسیم وظایف‌ بتواند هم از نظر مالی و هم نظامی، پشتیبانی مؤثرتری ارائه دهد. مذاکرات جاری میان واشنگتن، بروکسل و برلین می‌تواند به شکل‌گیری یک چارچوب حقوقی و اجرائی جدید برای مدیریت کمک‌ها منجر شود؛ چارچوبی که هم‌زمان منافع امنیتی غرب و نیازهای فوری اوکراین را تأمین خواهد کرد.

با وجود این تحرکات مثبت، چشم‌انداز مذاکرات صلح همچنان مبهم باقی مانده است. مقامات آمریکایی و اروپایی تأکید دارند که قدرت و فشار اقتصادی، تنها راه کشاندن روسیه به میز مذاکره است، اما هم‌زمان هشدار می‌دهند که توقف یا کندی روند کمک‌های نظامی، به تداوم حملات روسیه و فرسایشی‌شدن جنگ دامن خواهد زد.