اعتراض خوب و اعتراض بد!
در حالی که فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت پزشکیان در نشست خبری این هفته خود، از به رسمیت شناختن اعتراضات صحبت کرد، پزشکیان دیداری با اصناف و بازاریان داشت و پیش از آن هم به وزیر کشور برای شنیدن حرف معترضان دستوری داده بود، کیهان در شماره امروزش پای رادیو اسرائیل را به میان کشید.
فرارو– رخ دادن اعتراضاتی پراکنده در تهران و برخی شهرهای دیگر کشور با توجه به شرایط نامساعد اقتصادی، برخوردهایی چندگانه در میان مسئولین امر و برخی رسانهها به وجود آورده است.
به گزارش فرارو، اعتراضات اخیر با ریشه اقتصادی و در مناطقی از تهران رخ داد که محل فعالیت تجاری هستند؛ مناطقی مانند شوش (لوازم خانگی و ظروف)، خیابان جمهوری (لوازم الکترونیک و تلفن همراه)، بازار بزرگ تهران (بعضی راستههای بازار)، شادآباد (بازار آهن)، بنیهاشم (چینی بهداشتی و لوازم ساختمان). از اعتراضات در شهرهای دیگر هم به صورت پراکنده تصاویری در شبکههای اجتماعی منتشر شد. از روز سهشنبه هم اخباری از سرایت کردن اعتراضات به بعضی دانشگاهها رسید. در چنین فضایی، مشخص نیست که برخوردهای چندگانه، چه کمکی به آرام کردن فضای کشور میکند.
اعتراض خوب، اعتراض بد
دوگانه اعتراض خوب و بد، همیشه در فضای رسانههای حاکمیتی ایران وجود داشته و گاهی این تناقضها خود را به جامعه نشان میدهد. سال گذشته، رسانههای داخلی ایران به صورت گسترده اقدام به پوشش خبری اعتراضات در دانشگاههای آمریکا میکردند که واکنشی بود به نسلکشی اسرائیل در فلسطین. اعتراضاتی که به حق دانسته میشد و پوشش هیچ لحظهای از زوایای مختلف آن، از چشم رسانههای ما پنهان نمیماند.
خشونت پلیس در مقابله با اعتراضات دانشجویان آمریکایی، اقدامات دولت ترامپ در لغو ویزای دانشجویان خارجی یا اخراج دانشجویان و اساتید دانشگاه در آمریکا هر وقت اتفاق بیافتد، در طبقه اعتراض خوب دستهبندی و از همین زاویه با آن برخورد میشود. اعتراضات و اعتصابات صنفی در کشورهای دیگر به خصوص کشورهای اروپایی نیز در همین گروه قرار میگیرند.
مرور چهار تیتر روزنامه کیهان درباره این دوگانه میتواند گرهگشا باشد.
۱۱ تیر ۱۴۰۲: جنگ داخلی و حکومت نظامی در ۲۰ شهر فرانسه
۱۱ تیر ۱۴۰۲: غربگرایانِ داخلی، اعتراضات فرانسه را سانسور کردند
۸ اردیبهشت ۱۴۰۳: خون مظلومان غزه گریبان غرب را گرفت؛ قیام ۲۰۰ دانشگاه آمریکا علیه جنایات اسرائیل
۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۳: گسترش اعتراضهای دانشجویی به سرتاسر جهان شمار دانشجویان بازداشتی آمریکا به ۱۰۰۰ نفر رسید
۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۳: چه بر سر دانشجویان و اساتید بازداشتی در آمریکا و اروپا میآورند؟
۲۳ آذر ۱۴۰۲: برخلاف ادعای آزادی بیان، حقوق بشر و دفاع از زنان؛ استاد ایرانی دانشگاه در آمریکا به اتهام انتقاد از اسرائیل و تمجید از رهبر انقلاب اخراج شد
اما برخورد این رسانهها با اعتراضات مشابه داخل کشور متفاوت است. در سالهای ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، در حالی که فضای تصفیه دانشگاه از اساتید و دانشجویان معترض و منتقد به خصوص با آئیننامه انضباطی مصوب در دولت سیزدهم داغ بود، این رسانهها از ادبیات دیگری استفاده میکردند. همان ادبیاتی که بعد از بازگشت ناقص دانشجویان و اساتید به دانشگاه (بر اساس گفتههای اساتید و دانشجویان در مصاحبه با رسانههای داخلی) به نحوی دیگر ادامه پیدا کرد.
۳۰ شهریور ۱۴۰۲: اخراج اساتید از دانشگاهها دروغ و بیاساس است
۱۰ شهریور ۱۴۰۳: بازگشت غیرقانونی اخراجیهای قانونی آقای پزشکیان! با کدام توجیه؟!
۱۰ دی ۱۴۰۴: شبکه سازمانیافته آشوب را با مردم و بازاریان اشتباه نگیرید
این دوگانه اخیراً در شکاف میان کیهان و دولت خود را نشان داد که میتوان آن را تا حدی نماینده دو نگاه درون سیستمی دانست. در حالی که فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت پزشکیان در نشست خبری این هفته خود، از به رسمیت شناختن اعتراضات صحبت کرد، پزشکیان دیداری با اصناف و بازاریان داشت و پیش از آن هم به وزیر کشور برای شنیدن حرف معترضان دستوری داده بود، کیهان در شماره امروزش پای رادیو اسرائیل را به میان کشید.
در حالی که تحلیلگران بر این موضوع تاکید دارند که وضعیت معیشتی مردم با بحران روبروست و این صرفاً بازاریان نیستند که نسبت به عدم ثبات اقتصادی و گرانی معترض هستند. سرایت این موضوع به برخی دانشگاهها هرچند محدود و پراکنده نشان میدهد که نارضایتی انباشته کمی بیشتر از آنچه نویسندگان کیهان تصور میکنند، در جامعه وجود دارد. اعتراضاتی که باید آنها را شنید.
پرهیز از آسیبشناسی و ادامه سیکل اعتراضات
یکی از مسائلی که همواره مورد توجه قرار میگیرد، وجود نداشتن نگاه آسیبشناسانه به ریشههای چنین رخدادهایی است. مرور اعتراضات رخ داده در ایران به خصوص از دیماه ۱۳۹۶ تا کنون نشان میدهد که یک سیکل رسانهای و اجرایی درباره اعتراضات همواره اجرا شده که امروز هم در حال پیگیری است. پیکره این سیکل هم به میان کشیدن پای تاثیر دشمن، شبکههای سازمانیافته، سرویسهای اطلاعاتی و ... است. این موضوع از یک سو سوالاتی ایجاد میکند که به رغم وجود تشکیلات گسترده اطلاعاتی و امنیتی در کشور، دشمن توانایی ایجاد شبکه داخل ایران دارد که در هر موعد اعتراضی فعال شود؟ این الگو از موضوعات اجتماعی تا اقتصادی تکرار شده است. در کنار این الگو، تلاش کشورهای حریف برای موجسواری و فعال کردن بازوهای عملیات روانی نیز تبدیل به مدرکی برای اثبات این ادعا میشود.
موضوع بعدی به آسیبشناسی برمیگردد. به رسمیت شناختن اعتراضات یک گام محسوب میشود و آسیبشناسی علتها و زمینههای ایجاد نیز یک موضوع راهبردی است. توجه به این نکته اهمیت زیادی دارد که از زاویه آسیبشناسی به پاسخ این سوال برسیم که چرا شعارهایی خاص در بازههای اعتراضی تکرار میشود. آیا طنینانداز شدن این شعارها به دشمن ارتباط دارد یا به نارضایتی انباشته و شرایط کشور برمیگردد؟ اینها مسائلی است که نمیتوان با اظهارنظرهای رسانهای درباره آنها صحبت کرد بلکه نیاز به بررسی و پژوهش دارد و از آن مهمتر، اگر آسیبشناسی انجام شد باید نتایج یافته آن به مرحله اجرا برسد. نمیتوان صرفاً با تکیه بر این که دشمن اراده سواستفاده از اعتراضات و شرایط داخلی ایران را دارد، صورت مسئله اعتراض را پاک کرد.
