چرا از دیوان حافظ فال می‌گیریم؟ / تاریخچه تفال به دیوان حافظ
یکی از القاب حافظ «لسان‌الغیب» است. حافظ از دیرباز به‌عنوان کسی که سخن از «غیب» می‌گوید و به‌نوعی زبان او «زبان غیب» است شناخته می‌شود. با تکیه بر همین لقب می‌توان تا حد زیادی به فلسفه تفال از دیوان حافظ پی برد.
فرارو- تفال به دیوان حافظ رسم بسیار دیرینه‌ای در بین مردمان ایران است. بااین‌همه سوالی که وجود دارد این است که چرا ایرانیان برای تفال دیوان حافظ را انتخاب می‌کنند.
به گزارش فرارو، حافظ به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین نمادهای فرهنگی ایران در سراسر جهان از شهرت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. دیوان اشعار حافظ گذشته از زیبایی ادبی‌ای که دارد برای مردم ایران تبدیل به نمادی شده است که کاکردهای فرهنگی بسیار متفاوتی را به‌همراه دارد.
چرا از دیوان حافظ فال می‌گیریم؟
یکی از القاب حافظ «لسان‌الغیب» است. حافظ از دیرباز به‌عنوان کسی که سخن از «غیب» می‌گوید و به‌نوعی زبان او «زبان غیب» است شناخته می‌شود. با تکیه بر همین لقب می‌توان تا حد زیادی به فلسفه تفال از دیوان حافظ پی برد. اما مسئله دیگری که بسیار حائز اهمیت است، اینکه چرا به حافظ این لقب را داده‌اند و در اشعار حافظ چه چیزی نهفته است که عده‌ای فال خود را از او می‌خواهند؟
اشعار حافظ به‌سبب پیچیدگی، ایهام و نقیضه‌گویی‌ای که دارند، دارای معانی بسیار زیادی هستند. اگر اشعار بسیاری دیگر از شاعران ایران و جهان تنهاوتنها حامل یک معنی محدود هستند، در اشعار حافظ چندگانگی معنایی‌ای وجود دارد که هر خواننده‌ای با هر سطحی از علم و دانش، برداشت ویژه‌ای از آن‌ها خواهد داشت. به همین دلیل است که اشعار حافظ را می‌توان محلی برای تفسیر و تعبیرهای گوناگون دانست.
صدالبته که علم امروز مفاهیمی مانند فال و... را رد می‌کند؛ باوجوداین، تفال به دیوان حافظ، رفته‌رفته تبدیل به عادتی شد که اگر به فال هم معتقد نباشیم، به‌قصد لذت و برای خواندن شعری زیبا از دیوان حافظ این کار را انجام می‌دهیم. محمدعلی اسلامی ندوشن در این باره معتقد است که: «هیچ‌کدام از شعرای ایرانی نتوانسته‌اند به اندازه حافظ و مانند حافظ این زبان کنایه و دوپهلو را داشته باشند؛ چنان‌که می‌دانید تمام غزلیات یک نوع حالت دوپهلو دارند، به این معنی که دو نوع مفهوم می‌شود از این شعرها گرفت. زمانی که می‌توان دو یا چند برداشت داشت می‌توان فال نیز گرفت؛ فرض کنید یک برداشت به طرف چپ، یکی به طرف راست، یکی به طرف زمین و یکی به طرف آسمان. این ایهام و کنایه‌ای که وجود دارد و برداشت‌های مختلفی که ایجاد می‌شود، شما را کمک می‌کند تا خودتان برداشت کنید؛ نه اینکه شعر به شما بگوید. شما علاقه درونی خودتان را به حساب شعر می‌گذارید و آن‌چه را از زبان او می‌خواهید بشنوید از زبان خودتان و در واقع از درون خودتان می‌شنوید.»
با وجود همه این‌ها، تفال به دیوان حافظ به سنتی مهم و البته زیبا در ایران بدل شده است. مردم ایران با تکیه بر اشعار چندلایه حافظ، سعی می‌کنند تا برداشتی متناسب با اوضاع خود داشته باشند و به این بهانه، چند بیتی شعر نیز بخوانند. با گذر زمان، شعر به بخش جدایی ناپذیری از زندگی مردم ایران بدل شده است. این مسئله تا آنجا پیش رفته استکه می‌توان گفت که افرادی که حتی اهل خواندن شعر نیستند نیز، به‌شکل ناخودآگاه تحت تاثیر شعر هستند.
تاریخچه تفال به دیوان حافظ
باوجوداینکه تفال سنت بسیار کهنی است، با ظهور حافظ و شهرت او، مردم ایران اشعار او را محل بهتری برای تفال یافتند. همین مسئله باعث شد که رفته‌رفته، دیوان حافظ جانشین تمام کتب دیگری شود که روزگاری مردم برای تفال از آن‌ها استفاده می‌کردند. محمدعلی اسلامی ندوشن در این باره می‌گوید که: «همه خصوصیات حافظ بر گِرد این مسئله گره خورده است؛ برای اینکه یک وجه استثنایی است در مورد حافظ که تنها کتابی است که در زبان فارسی از آن فال گرفته می‌شود. ما نمی‌دانیم از کی شروع شده است ولی لااقل در تمام دورانی که چاپ جریان داشته و کتاب‌ها به صورت متعدد در دست مردم بوده، از آن زمان تا امروز از حافظ فال می‌گیرند. این نه تنها در زبان فارسی، بلکه گمان می‌کنم تا آنجا که من بدانم در هیچ زبانی، کتابی نیست که بشود از آن فال گرفت یعنی مردم یک همچون ماموریتی را به آن کتاب واگذار کرده باشند.»
