در پایان مهلت ۳۰ روزه اروپا به ایران چه خواهد شد؟

  فرارو– کارن دی‌یانگ، سردبیر همکار و خبرنگار ارشد امنیت ملی در روزنامه واشنگتن پست

  به گزارش فرارو به نقل از روزنامه واشنگتن پست، بریتانیا، فرانسه و آلمان روز پنجشنبه به طور مشترک به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع داده‌اند که ایران توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را نقض کرده است؛ اقدامی که روند بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی تعلیق‌شده در چارچوب آن توافق را فعال می‌کند.

عراقچی: اقدام اروپا بی‌پایه، ناعادلانه و فاقد مبنای حقوقی است

مقررات موسوم به «ماشه» شامل بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی، محدودیت بر تولید موشک‌های بالستیک، مسدود شدن دارایی‌ها و ممنوعیت صدور روادید است. این تحریم‌ها به صورت خودکار ۳۰ روز پس از فعال‌سازی اجرا می‌شوند، مگر آنکه شورای امنیت تأیید کند ایران به تعهدات برجامی خود پایبند بوده و ادامه تعلیق تحریم‌ها را تصویب کند.

مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ایالات متحده از حمایت متحدان خود در این مسیر قدردانی می‌کند.» پیش‌تر نیز دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در فوریه با صدور یادداشت امنیت ملی، دولتش را موظف کرده بود برای اجرای سازوکار ماشه با متحدان همکاری کند. در مقابل، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، این اقدام اروپایی‌ها را «بی‌پایه، ناعادلانه و فاقد مبنای حقوقی» توصیف کرد و هشدار داد ایران برای دفاع از حقوق و منافع ملی خود «پاسخی مناسب» خواهد داد. به گزارش رسانه‌های داخلی، ایران، اروپا را به نقض توافق متهم کرده و تهدید کرده بود در صورت ادامه این روند، از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد؛ معاهده‌ای که بر اساس آن بازرسی‌ها و الزامات پادمانی بر برنامه هسته‌ای کشورها اعمال می‌شود.

تصمیم اخیر اروپایی‌ها پس از سال‌ها تهدید و هفته‌ها مذاکره بی‌نتیجه با تهران اتخاذ شد. بریتانیا، فرانسه و آلمان در کنار ایالات متحده، اتحادیه اروپا، روسیه و چین از امضاکنندگان توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بودند؛ توافقی که دونالد ترامپ در نخستین دوره ریاست‌جمهوری خود از آن خارج شد. پس از خروج آمریکا، ترامپ سیاست «فشار حداکثری» را با اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران دنبال کرد. در ژوئن، هم‌زمان با حملات اسرائیل به تأسیسات و دانشمندان هسته‌ای ایران، او کارزاری نظامی به راه انداخت که هدف آن نابودی سه مرکز اصلی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران اعلام شد.

بازرسان آژانس؛ شرط کلیدی اروپا برای ادامه مذاکرات

جنگ دوازده‌روزه، روند مذاکرات میان واشنگتن و تهران را که به کندی پیش می‌رفت، مختل کرد. دونالد ترامپ این گفت‌وگوها را تلاشی برای دستیابی به یک «توافق بهتر» با هدف مهار برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران تا سطح تسلیحاتی توصیف کرده بود. او مدعی شد تأسیسات هسته‌ای ایران «به طور کامل نابود» شده است؛ اما سازمان اطلاعاتی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید کردند که هرچند آسیب جدی به این برنامه وارد شده، سرنوشت ذخایر اورانیوم با غنای بالا و ظرفیت تولید بیشتر همچنان نامشخص است.

اروپایی‌ها در ادامه مذاکرات ضرب‌الاجلی تا پایان اوت تعیین کردند تا ایران پیشرفتی ملموس در گفت‌وگو با ایالات متحده نشان دهد. این پیشرفت شامل ارائه گزارشی درباره حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا و همچنین بازگرداندن بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است؛ بازرسانی که در پی بمباران‌ها از ایران خارج شده بودند.

وزرای خارجه سه کشور اروپایی در نامه مشترک روز جمعه خود به شورای امنیت اعلام کردند که از سال ۲۰۱۹، «ایران از محدودیت‌های برجام در زمینه اورانیوم غنی‌شده، آب سنگین و سانتریفیوژها فراتر رفته، فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت آژانس را محدود کرده و اجرای توافق‌های پادمان هسته‌ای را کنار گذاشته است.»

هدف تروئیکای اروپایی؛ پایان مهلت ۳۰ روزه پیش از ریاست روسیه بر شورای امنیت

تصمیم اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه با تاریخ ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر)، یعنی موعد پایان بند تحریم‌های برجام، هماهنگ شده است. هدف آن‌ها این است که روند ۳۰ روزه پیش از آغاز ریاست دوره‌ای روسیه بر شورای امنیت از اول اکتبر (۱۰ مهر) به نتیجه برسد.

عباس عراقچی در گفت‌وگویی با روزنامه الشرق الاوسط اعلام کرد ایران آماده ورود به مذاکرات «منصفانه و متوازن» با ایالات متحده درباره برنامه هسته‌ای است، به شرط آن‌که تضمین شود در جریان گفت‌وگوها هیچ اقدام نظامی علیه ایران انجام نخواهد شد. او تأکید کرد: «اگر مذاکرات بر اساس منافع متقابل باشد، سود آن نصیب هر دو طرف خواهد شد؛ اما اگر تصور کنند از طریق مذاکره می‌توانند به همان چیزی برسند که با حملات نظامی ناکام ماندند، چنین گفت‌وگویی شکل نخواهد گرفت.» در همین حال، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، روز جمعه گفت: «ایالات متحده همچنان آماده تعامل مستقیم با ایران است… فعال‌سازی سازوکار ماشه نه در تضاد با دیپلماسی ماست، بلکه آن را تقویت می‌کند.»

رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز چهارشنبه اعلام کرد که همچنان امکان ازسرگیری گفت‌وگوهای ایران و آمریکا وجود دارد. او در جریان سفرش به واشنگتن، جایی که با مارکو روبیو، استیو ویتکاف نماینده ویژه رئیس‌جمهور و کریس رایت وزیر انرژی دیدار کرد، به خبرنگاران گفت: «احساس می‌کنم آمادگی برای این امر وجود دارد، البته به شرطی که مذاکرات معنادار باشد و به توافق‌های ملموس و تماس‌های مستقیم منجر شود.» به گفته او، در مذاکرات اوایل امسال با میانجیگری عمان، ایران حاضر نشد فراتر از یک دیدار نمادین با ویتکاف پیش برود و گفت‌وگوهای مستقیم تنها در سطحی پایین‌تر انجام شد.

گروسی همچنین خبر داد که تیمی از بازرسان آژانس به ایران بازگشته و روز چهارشنبه از نیروگاه هسته‌ای بوشهر بازدید کرده است. او تاکید کرد مذاکراتی درباره بازگشت به بازرسی‌ها و راستی‌آزمایی‌های الزام‌آور در سه سایت فردو، اصفهان و نطنز در جریان است؛ تاسیساتی که پیش از بمباران‌های آمریکا مراکز اصلی تولید و ذخیره اورانیوم با غنای بالا و سانتریفیوژها بودند.

به گفته گروسی، بخش عمده گفت‌وگوها بر این موضوع متمرکز است که آیا تأسیسات بمباران‌شده همچنان قابل دسترسی هستند یا خیر؛ تصمیمی که به گفته او باید بر اساس بازدیدهای میدانی بازرسان گرفته شود. او تأکید کرد: «بگذارید ما قضاوت کنیم»؛ عبارتی که به گفته خودش مستقیماً به ایران منتقل کرده است. در پاسخ به پرسشی درباره گزارش‌ها مبنی بر انتقال مقادیر زیادی اورانیوم با غنای بالا به مکانی نامعلوم پیش از حملات، گروسی گفت: «ما هیچ نشانه یا باوری مبنی بر وقوع جابه‌جایی عمده مواد در اختیار نداریم.»