جدال توئیتری درباره مکانیسم ماشه؛ برجام خدمت یا خیانت؟
اصل درگیری سیاسی، مجازی و رسانه‌ای بر سر این موضوع، میان اصلاح‌طلبان و تندروهاست. در واقع، اختلاف قدیمی آنان بر سر نگاه به حوزه دیپلماسی بار دیگر سر باز کرد. در سطح رسانه‌ای، یک طرف روزنامه‌هایی مانند کیهان، وطن امروز و سایت‌هایی مانند رجانیوز قرار دارند. در طرف مقابل، هم‌میهن، سازندگی، اعتماد و رسانه‌های مستقل و اصلاح‌طلب ایستاده‌اند. در سطح مجازی و به طور مشخص توئیتر (ایکس) نیز صف‌آرایی به همین شکل است.
فرارو- انتشار خبری درباره احتمال فعالسازی مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک از سوی تروئیکای اروپا، جدالی مجازی و رسانه‌ای میان موافقان و مخالفان توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ شکل گرفته است. در این خبر آمده بود که آلمان قصد کلید زدن این مکانیسم را دارد. بر اساس خبری که تا کنون به صورت رسمی تائید نشده، آلمان قصد دارد روز سه‌شنبه ۱۵ ژوئیه همراه با فرانسه و انگلستان نامه مورد نظر برای این اقدام را به شورای امنیت ارسال کند.
به گزارش فرارو، با مرور مواضع و تحلیل‌ها می‌توان گفت تقریبا موضع‌گیری‌ها در این باره، به دو بخش تقسیم می‌شود و حد وسطی ندارد. آن‌هایی که تحلیلی میانه ارائه می‌دهند، در اقلیت هستند. در صورتی که توافق برجام ادامه پیدا می‌کرد، تمام قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت که در دهه هشتاد ذیل فصل ۷ منشور ملل متحد علیه ایران به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌الملل صادر شده بود، در اکتبر ۲۰۲۵ از حالت تعلیق در می‌آمد و به طور کامل لغو میشد. الان نیز این امکان وجود دارد اما به دلیل از کار افتادن توافق هسته‌ای، و تحولاتی مانند خروج ترامپ از برجام، تیرگی روابط ایران و اروپا پس از آغاز جنگ اوکراین و وقایع پس از هفت اکتبر، طرف اروپایی به دنبال این است که اجازه ندهد قطعنامه‌های ایران لغو شود. به همین دلیل می‌خواهند قبل از این که امکان این کار را از دست بدهند، قطعنامه‌های شورای امنیت را برگردانند.
تبارشناسی موافقان و مخالفان
اصل درگیری سیاسی، مجازی و رسانه‌ای بر سر این موضوع، میان اصلاح‌طلبان و تندروهاست. در واقع، اختلاف قدیمی آنان بر سر نگاه به حوزه دیپلماسی بار دیگر سر باز کرد. در سطح رسانه‌ای، یک طرف روزنامه‌هایی مانند کیهان، وطن امروز و سایت‌هایی مانند رجانیوز قرار دارند. در طرف مقابل، هم‌میهن، سازندگی، اعتماد و رسانه‌های مستقل و اصلاح‌طلب ایستاده‌اند.
در سطح مجازی و به طور مشخص توئیتر (ایکس) نیز صف‌آرایی به همین شکل است. اکانت‌های حقیقی و ناشناس حامی جریان سیاسی سعید جلیلی، جبهه پایداری و علی‌اکبر رائفی‌پور در زمره منتقدان هستند و در طرف مقابل، کاربران حقیقی و ناشناس جریان اصلاح‌طلب. کارشناسان این حوزه که در فضای شبکه‌های اجتماعی فعال هستند تقریباً در میانه جدال قرار می‌گیرند.
موضع کارشناسان
احسان موحدی، روزنامه‌نگار و کارشناس حوزه قفقاز: «فعال کردن مکانیسم ماشه با هدف بازگشت تحریمهای بین المللی شورای امنیت علیه ایران صورت می‌گیرد.کشورهای دارای حق وتو هم قادر به وتوی این مکانیسم نیستند. ایران ذیل فصل ۷ منشور ملل متحد تهدیدی برای صلح تلقی شده و اقدامات نظامی و غیرنظامی جهانی علیه آن مجاز خواهد بود. ضرورت تدبیر عمیق!»
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مطالعات آمریکا: «اگر گستره تحریم های سازمان ملل علیه ایران کمتر از گستره تحریم های آمریکا علیه ایران باشد و اگر شرکای اصلی تجاری ایران بویژه چین تحریم های سازمان مللی ایران را دقیق رعایت نکنند، اسنپ بک، تهدید حیاتی را متوجه اقتصاد ایران نمی کند؛ هرچند که به لحاظ حقوقی، مخاطراتی خواهد داشت.» و «جای این که یقه طرف ایرانی را بگیریم که چرا با آمریکا توافق کرد، یقه آمریکا را بگیریم که چرا از توافق با ایران خارج شد.»
مجید شاکری، کارشناس اقتصادی نزدیک به قالیباف: «چقدر این تعریف مکانیسم ماشه بعنوان دستور کار رقابت در سیاست داخلى، مهوّع است.»
مخالفان برجام
شاخص‌ترین واکنش مربوط به سعید جلیلی بود که روز ۲۳ تیر به عنوان سالگرد امضای برجام، پستی کوتاه در توئیتر منتشر کرد: «۱۰ سال گذشت... سالگرد خسارت محض.» این توئیت در کنار پستی مربوط به سال ۲۰۱۷ منتشر شد که در آن نوشته شده بود: «بند 37 برجام یا همان مکانیزم ماشه را بخوانید؛ برای همین بود که در دوره قبل ما چنین توافقی را امضا نکردیم.»
سیدمحمود نبویان، نماینده مجلس: «دشمنان در نقشه‌ی جدید برای ایجاد ترس و وحشت، تهدید به فعال کردن مکانیسم ماشه کرده‌اند. عملی شدن این تهدید، آسیب جدی به اقتصاد کشور وارد نمیکند، زیرا در طول سال‌های اخیر تحریم‌ها با توافق برجام !! چند برابر شده!!! یعنی تحریم خاصی برداشته نشده که با فعال شدن مکانیسم برگردانده شود.»
علی جعفری، از مدیران وزارت راه در دولت سیزدهم و فعال رسانه‌ای نزدیک به سعید جلیلی: «اینکه بعد از گذشت یک دهه کسانی که برجام را نوشتند تازه متوجه شده‌اند خسارت مکانیسم ماشه معادل حمله نظامی است، مجددا اثبات می‌کند تنها گناه سعید جلیلی تخصص، فهم درست و جلوتر بودنش از زمان است. دیری نخواهد بود که درست بودن سایر حرفهای جلیلی در حوزه اداره کشور نیز به اثبات برسد.» اشاره او درباره همسانی مکانیسم ماشه با حمله نظامی، اشاره‌ای به صحبت‌های اخیر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه است.»
وحید عزیزی، فعال مجازی حامی جلیلی: «پذیرفتن مکانیسم احمقانه ماشه، به عنوان یک مصداق نفوذ حرفه ای، پیش روی همه ماست.»
مسعود براتی، کارشناس تحریم‌شناسی و نزدیک به جلیلی: «چیزی نشده فقط ده سال عمرمان را از دست دادیم.»
در ادامه گزارش بعضی واکنش‌ها از سوی کاربران ناشناس را مرور می‌کنیم:
- ناموساً [...]؛ میگن طوری نشده که، تازه بر میگردیم به تحریمهای زمان احمدی نژاد! ولی اون هشت سالی که باید صرف اقتصاد مقاومتی و نگاه به داخل میشد، صرف برجام شد و نتیجه‌اش ورشکستگی صدها شرکت مثل ما و نابود شدن زندگی کلی آدم تو اون دولت لعنتیتون شد.
- مکانیسم ماشه یعنی میریم دقیقا قبل سال ۹۳ و برجام. یعنی دلار میشه ۳۲۰۰، تعداد تحریم هامون ۵۰۰ تاس نه ۲۵۰۰ بعد برجام، حاجیزاده هم لازم نیست زمین بفروشه موشک بسازه، سلیمانی هم در حال برنامه‌ریزی نابودی کامل تروریست هاست، بنزین هم هنوز ۳۰۰ تومنه، دیدید مکانیسم ماشه بد نیست؟ ظریف موچکر.
- اول به ظریف بگید ۱۱ تُن اورانیوم غنی‌شده که بخاطر برجام از دست دادیم رو برگردونه. بعد با «برگشتن به قبل از برجام با مکانیسم ماشه» مزّه بریزید.
- ۱۱سال طول کشید تا یه عده بفهمند ظریف یک دیپلمات تقلبی و پلاستیکی هستش که هیچ شناختی از معاهدات بین المللی و سیاست خارجه نداره و جلیلی سالها از زمانه‌ی خود جلوتر است و هر آنچه در باب برجام گفت، حقیقت داشت.
- به نظرم حالا که قراره مکانیسم ماشه فعال بشه عاملینش هم باید مجازات بشن...
- حداقل کارمون اینه در برابر مکانیسم ماشه، سردارهای دیپلماسی سکه‌ها رو پس بدن و دادگاهی‌شن؛ البته اگه اهل وفاق خاطرشون مکدر نمیشه.
- نوچه هاشون می‌خندن و میگن خب برمیگردیم به قبل برجام! ... ١٢ سال از جوانی ما و سرمایه یک ایران رو خرج رفیق بازی کردید، تحریم رو سه برابر و جنگ به خونه آوردید و تازه برمیگردیم نقطه شروع؟!
موافقان برجام
سمت دیگر این جدال مجازی، جریان اصلاح‌طلب، حامی دولت روحانی و محمدجواد ظریف بودند. ذکر این نکته اهمیت دارد که بخشی از اظهارات دو طرف، در واقع واکنش‌های مستقیم و غیرمستقیم به اظهارات طرف دیگر این جدال است.
هادی محمدی، خبرنگار حوزه سیاست خارجی: «فعلا که وزارت خارجه درخواست آلمان برای مکانیسم ماشه را تکذیب کرد اما آنقدر تندروهای سایبری مراکز خاص در این ۲۴ساعت محتوای تفرقه ساز تولید کردند که اگر چند درصد هم در اجرای مکانیسم شک داشتند احتمالا برطرف شده باشد. این رفتار در چنین شرایط حساسی مشکوکه و پیگیری آن مفید خواهد بود.»
سیدعلی پورطباطبایی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب: «اگر مکانیسم ماشه عملیاتی شود چه اتفاقی می‌افتد؟ برمیگردیم به دوران جلیلی و محمود و قطعنامه‌هایی که حاصل آن دوران است.»
رضا رئیسی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی اصلاح‌طلب: «اگر مکانیسم ماشه یا اسنپ بک، تهدید و چالش تازه‌ای برای ایران باشد (که البته با شرایط فعلی چنین فرضی ندارم) فحشش را به جای ظریف و برجام به احمدی‌نژاد و سعید جلیلی بدهید! چرا؟؟؟ چون به هنگامی که 6 قطعنامه متواتر و پشت سرهم شورای امنیت علیه ایران به تصویب رسید. احمدی نژاد قطعنامه ها را کاغذ پاره می خواند و سعید جلیلی هیچ دستاورد مجاب کننده ای در مذاکرات 6 ساله برای تغییر وضعیت و ممانعت از صدور قطعنانه به ارمغان نیاورد.»
در ادامه گزارش بعضی واکنش‌ها از سوی کاربران ناشناس را مرور می‌کنیم:
- ایشون [سعید جلیلی] یادش رفته برجام رو امضا کردند که قطعنامه های خانمانسوز دوره ایشون رو رفع کنند. قطعنامه هایی که سه ماه دیگه اثراتش رو به وضوح خواهیم دید.
- [ظریف] یک روز گفت نگذارید این پنجره (مذاکرات احیای برجام) بسته بشه، شاید دیگه نشه بازش کرد، گوش ندادید. غنی سازی 3،65 تبدیل داره میشه به صفر. تا برگشتن به وضعیت قبل از برجام هم فاصله زیادی نداریم. کاش صدای دلسوزان واقعی کشور شنیده بشه.
- با برداشته شدن برجام، ۶ قطعنامه تحریمی سازمان ملل که در دوران مسؤولیت جلیلی به تصویب رسیده بودند، برمیگردد. یعنی بازگشت به دوران اتحاد جهانی علیه ایران، و مجاز بودن حمله به ایران به عنوان تهدید کننده صلح جهانی! اینا چه طور بگن از اینکه ۱۰ سال جنگ به تأخیر افتاده بود ناراحتند؟
- الهی شکر این برجام کثافت تموم شد و برمیگردیم به دوران طلایی جلیلی و احمدی‌نژاد. خدایا شکرت که این بلا رو از سر ما دور کردی. اره برجام بد بود. حالا برید حالشو ببرید.
- برجام تلاشی ناموفق برای رفع اتفاقی بود که در زمان مسئولیت این کاربر توییتر [سعید جلیلی] نتوانستند مانع آن شوند. دستکم برجام تعلیق ده‌ساله اتفاق سراسر شوم تحریمهای شورای امنیت بود با دو‌سه‌سال تنفس در سال‌های ابتدایی. شکست برجام، بازگشت به آن چیزی که است که در دوره این کاربر اتفاق افتاد.
- برجام باعث شد ۱۰ سال کشور از تحریم جدید بین المللی در امان باشد! بعد از این ببینید نبود برجام چه بلایی سر ایران می آورد! اگر ماشه کشیده شود خواهید دید خسارت_محض چیست!
