سایهروشن تاریخ؛ جزئیات آیین سلام در عصر قاجار

هر ساله در دربار قاجار به مناسبتهای مختلف، مراسم سلام خاص (که در آن شاهزادگان و صاحبمنصبان حضور داشتند) و مراسم سلام عام (که به طور عموم برگزار میشد) انجام می شد. این گونه سلامها در هر عصر و زمانی شرایط خود را داشته است. در دوران سی و هشت ساله سلطنت فتحعلیشاه، اگر فصل و هوا مناسب و شاه در تهران بود، این مراسم در ایوان تخت مرمر برگزار میگردید. که تشریفاتی بسیار مفصل و متنوع داشت. در این مراسم شاه بر تخت مرمر جلوس مینمود و از ضروریات این جلوس بر سر گذاشتن تاج کیانی, بستن بازوبندهای «دریای نور» و «تاجماه» و آویختن حمایلهای مروارید درشت و بستن کمربند شرابهدار سلطنتی, شمشیر و خنجر جواهرنشان و در دست گرفتن گُرز مرصع بود. سایر وصلههای مرصع و جواهرنشان سلطنتی را بدست پسرها و جهانگیرخان گرجی و ابراهیمخان گرجی، دامادهای شاه، میدادند. سپر مرصع نیز مخصوص سپهدار بود که در دست میگرفت و همه اینها بطور نیم دایره در دور تخت شاه در جای مخصوص خود میایستادند.
فرارو- مراسم «سلام» در زمان ناصرالدینشاه قاجار یکی از آیینهای رسمی و باشکوه دربار بود که در مناسبتهای خاصی مانند عید نوروز، عید غدیر، میلاد پیامبر، یا تولد شاه و ولیعهد برگزار میشد.
به گزارش فرارو؛ این مراسم معمولاً در کاخ گلستان ، بهویژه در تالار سلام یا ایوان تخت مرمر برگزار میگردید و صحنهای از ساختار سلسلهمراتبی قدرت، آیین پادشاهی و جلوههای تزئینی قاجاری بود.
صحن جلویی کاخ گلستان، مراسم سلام، عکس: آنتوان سوروگین
توصیف مراسم سلام در کاخ گلستان
-
مکان برگزاری :
تالارهای اصلی کاخ گلستان، معمولاً تالار سلام، تالار آینه، یا ایوان تخت مرمر ، آراسته با فرشهای نفیس، چلچراغهای عظیم بلورین و تابلوهای نقاشی اروپایی بودند. -
آراستگی درباریان :
در مراسم، مقامات بلندپایه و صاحبمنصبان نظامی، علما، سفرای خارجی و خانواده سلطنتی به ترتیب مقام و رده اجتماعی ، صف میکشیدند.
در تصویر بالا هم این ترتیب رعایت شده: ردیف اول با افراد ملبس به ردای بلند رسمی و کلاه قاجاری، نظامیان در کنار شاهزادهها، و در انتهای جمع، درباریان و رجال قرار دارند. -
لباسها و نشانهها :
-
نظامیان با لباسهای فرم سفید با سردوشی و مدالها
-
شاهزادگان و رجال حکومتی با کمربند زرین، نشانهای افتخار و چکمههای رسمی
-
علما با عمامه و عبا
-
برخی با سینیهایی در دست که معمولاً حاوی هدایای سنتی، میوه، گل یا پیشکش بودند
-
-
آیین سلام : با ورود شاه، همه میایستادند. سپس، یک به یک افراد، جلو آمده و تعظیم کرده یا دست بر سینه، ادای احترام میکردند. شاه بر تخت مرمر یا روی صندلی سلطنتی نشسته بود و گاه پاسخ سلام میداد یا هدیه میپذیرفت.
-
موسیقی نظامی : گاهی، در کنار مراسم رسمی، گروه موزیک سلطنتی با سازهای غربی مانند ترومپت و درام، مارش نظامی مینواختند.
-
کارکرد سیاسی : مراسم سلام، علاوه بر جلوهای از اقتدار سلطنت، بیعتگرفتن نمادین از رجال کشور، و نمایش وفاداری طبقات مختلف به شاه محسوب میشد.