مانور مشترک ایران و روسیه در خلیج فارس؛ چرا روسیه به خلیج فارس می‌آید؟

فرارو- ایران و روسیه یک توافق نظامی بی‌سابقه امضا کردند که یک رزمایش نظامی هم بخشی از آن است. در روزی که رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان برای توضیح اختلافات با روسیه در دریای شمالی به مجلس رفته بود، بالاترین مقام نظامی ایران در مسائل راهبردی دریایی از همکاری نظامی با روسیه در دریای جنوبی خبر داد. حضور آمریکا و ائتلاف نظامی اروپایی زنگ خطر امنیتی را در منطقه به صدا در آورده است. به نظر می‌رسد روسیه‌ای که خود را آتش نشان نمی‌داند می‌خواهد حتی سریع‌تر از ایران از میله فرود پایین بیاد تا آتش در خلیج فارس گُر نگیرد.

به گزارش فرارو، روز گذشته فرمانده نیروی دریایی کشورمان از برگزاری رزمایش نظامی مشترک با روسیه خبر داد. صبح دیروز وزیر امور خارجه کشورمان که در مجلس در خصوص کنوانسیون خزر و اختلافات تاریخی ایران و روسیه سخن می‌گفت، با اشاره به اهمیت امنیت دریای خزر گفت: «در قرارداد‌های گذشته اجازه داده شده بود تا نیروی دریایی روسیه بتواند تا بندر انزلی ایران بیاید، اما این کنوانسیون اجازه نمی‌دهد که هیچ کشوری بدون اجازه ما حتی تا مرز ۱۵ مایلی ما در آب‌های سرزمینی کشور وارد شود»

در شرایطی که برخی نمایندگان از حضور نظامی روسیه در دریای شمالی کشور نگرانی امنیتی دارند، ارتش ایران قصد دارد از روسیه به عنوان ابزاری برای بازدارندگی نظامی در جنوب کشور استفاده کند.

حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش روز گذشته اعلام کرد بر اساس توافقات صورت گرفته، ایران و روسیه در آینده نزدیک در منطقه اقیانوس هند، دریای مکران، تنگه هرمز و خلیج فارس رزمایش برگزار می‌کنند. خانزادی با اشاره به امضای موافقتنامه بین ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران و وزارت دفاع روسیه گفت: «برای نخستین بار است که چنین توافقی بین دو کشور صورت می‌گیرد و نقطه عطفی در همکاری‌های نظامی تهران و مسکو به حساب می‌آید.»

بازدید فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران از نیروی دریایی روسیه

بهمن سال گذشته بود که امیر دریادار تورج حسنی مقدم، جانشین فرمانده نیروی دریایی ارتش از دریافت درخواست‌هایی برای برگزاری رزمایش با کشور‌های دوست و خارج از محدوده اقیانوس هند از جمله روسیه و چین خبرداد. حسنی مقدم در گفتگو با ایرنا عنوان کرده بود «در صورت موافقت سلسله مراتب فرماندهی»، این رزمایش برگزار خواهد شد.

فرمانده نیروی دریایی ارتش شب گذشته اعلام کرد امیدوار است رزمایش در اقیانوس هند تا پایان سال جاری برگزار شود. به نظر می‌رسد سلسله مراتب فرماندهی، که در رهبر انقلاب در بالاترین سطح آن قرار دارد دست کم با رزمایش مشترک با روسیه موافقت کرده است. به اعتقاد بهرام امیراحمدیان، کارشناس مسائل بین الملل در حال حاضر حوزه اقیانوس هند، اقیانوس آرام، دریای عرب،دریای عمان، تنگه هرمز و خلیج فارس به سمت چالش حرکت می‌کند و ایران برای مدیریت این آبراه مهم تمرین می‌کند تا بتواند بر این مناطق سیطره نظامی داشته باشد.

با توجه به حضور نظامی آمریکا در منطقه خلیج فارس و تشکیل ائتلاف نظامی اروپایی برای اسکورت کشتی‌ها، موافقت ایران برای برگزاری چنین رزمایشی که می‌تواند عاملی بازدارنده در برابر برهم خوردن امنیت منطقه باشد طبیعی به نظر می‌رسد، اما روسیه در در این منطقه به دنبال چیست؟

بهرام امیر احمدیان، کارشناس مسائل روسیه معتقد است روسیه از طرفی قصد دارد از بالاگرفتن تنش‌ها بین چین و آمریکا و تمرکز آمریکا بر دریای جنوبی چین استفاده کند و حضور خود را در خاورمیانه پررنگ کند و از طرفی در جهت برقراری امنیت کریدور استراتژیک شمال- شمال جنوب قدمی بردارد.

بهرام امیراحمدیان

این استاد دانشگاه تهران در مورد اهداف روسیه از برگزاری این رزمایش به فرارو گفت: روسیه در سال‌های اخیر علاقه‌مند است در خاورمیانه نقش خود را بیشتر کند. به ویژه از آنجایی که ایالات متحده آمریکا بر اقیانوس آرام و دریای جنوبی چین یعنی فاصله بین تنگه مالاکا و دریای جنوبی چین و دریای ژاپن جاییکه متحدان و مخالفان ایالات متحده آمریکا در آنجا حضور دارند تمرکز کرده است.

او افزود: با تمرکز آمریکا بر دریای جنوبی چین، خلاء قدرت نظامی برتر در خاورمیانه پدید آمده است. روسیه هم علاقه‌مند است در منطقه خاورمیانه حضور پیدا کند. این کشور حضور خود را از شرق مدیترانه در سوریه و بندر طرطوس و بندر لاذقیه، چون به کانال سوئز نزدیک است شروع کرده و می‌خواهد با مصر همکاری کند.

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: چون روسیه برای ورود به خلیج فارس پایگاهی ندارد و با کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس روابط قوی ندارد که بتوانند همکاری مشترک داشته باشند قصد دارد از طریق همکاری با ایران، به عنوان قدرت برتر منطقه‌ای در خلیج فارس حضور داشته باشد. هم ایران علاقه‌مند است هم روسیه. شاید تمایل روسیه بیشتر باشد، چون دوست دارد در منطقه باشد و چه بهتر که با متحدی مثل ایران همکاری داشته باشد و ایران به مدخل ورودی روسیه به خلیج فارس تبدیل شود. این یکی از خواست‌های مقامات روسیه در سال‌های اخیر است.

این کارشناس مسائل روسیه ادامه داد: در سال ۲۰۰۰ در سن پترزبورگ در مورد کریدور استراتژیکی به نام کریدور حمل و نقل شمال- جنوب بین ایران و روسیه و هند توافق شده است. اگر این کریدور که اقیانوس هند و خلیج فارس را از مسیر ایران به دریای خزر سپس از روسیه به سن پترزبورگ و شمال اروپا پیوند می‌دهد، ساخته شود نیازمند این است که راه‌های ارتباطی امنیت داشته باشند.

قرمز: کریدور شمال جنوب آبی: مسیر فعلی

بهرام امیراحمدیان در خصوص رابطه ائتلاف اروپایی و رزمایش مشترک ایران و روسیه گفت: شرایط کنونی که ممکن است در آن به ناامنی دامن زده شود و اروپایی‌ها ائتلافی برای اسکورت کشتی‌ها به وجود بیاورند نشان می‌دهد این مانور چقدر اهمیت دارد. از لحاظ مسائل استراتژیک می‌توان گفت منطقه آرامش نخواهد داشت بلکه به سمت یک منطقه چالش برانگیز حرکت خواهد کرد. به همین سبب اروپایی‌ها به بهانه اینکه می‌خواهند در خلیج فارس حضور داشته باشند و کشتی‌ها را اسکورت کنند قصد دارند وارد منطقه شوند.

او افزود: آمریکا ابتدا می‌گفت بریتانیا خودش از کشتی‌ها دفاع کند، ولی ترامپ دیروز گفت همراهی خواهد کرد. آلمان هم اعلام کرده در این ائتلاف شرکت خواهد کرد. به همین ترتیب ایران هم در منطقه خودش مانوری برگزار می‌کند.

این کارشناس مسائل بین المللی گفت: حضور وزیر خارجه عمان در ایران هم اهمیت موضوع را می‌رساند، چون ساحل جنوبی تنگه هرمز قلمرو حاکمیتی عمان است. این تنگه اگرچه بین المللی است، ولی برخی مسائل حقوقی درباره آن وجود دارد که محل شبهه است. ایران کنوانسیون ۱۹۸۲ را در مجلس تصویب نکرده است و در مورد کشور‌هایی که این کنوانسیون را امضا نکرده اند ممکن است از قاعده "عبور بی ضرر" (کنوانسیون ۱۹۵۸ ژنو) از تنگه هرمز استفاده کند.

امیراحمدیان افزود: در حال حاضر فارغ از بحث‌های حقوقی می‌توان گفت ایران اعمال قدرت می‌کند، چون بیشترین ساحل را در خلیج فارس دارد و بر منطقه سیطره دریایی دارد. میزان بسیار زیادی از منابع انرژی جهان به خصوص چین و سایر کشور‌های آسیای شرقی و جنوب شرقی مثل کره و ژاپن و فیلیپین و.. از این منطقه عبور می‌کند. در حال حاضر هم حوزه اقیانوس هند و هم اقیانوس آرام و دریای عرب و عمان و تنگه هرمز و خلیج فارس به سمت چالش حرکت می‌کند و ایران با اقتدار و قدرت تمام برای مدیریت این آبراه مهم تمرین می‌کند و سیطره نظامی دارد.

این کارشناس مسائل روسیه در مورد حمایت نظامی روسیه از ایران در صورت وقوع درگیری با آمریکا گفت: ما با روسیه اتحاد استراتژیک نداریم و تنها همکار هستیم. شاهد این امر اینکه در صحنه سوریه ما متخاصمی به نام اسراییل داریم که روسیه با آن کشور دوستی نزدیک دارد. اگر روسیه با ما مانور برگزار می‌کند به این معنی نیست که با ما یکی است شاید هدفش حضور در خلیج فارس است. اینکه انتظار داشته باشیم روسیه در صورت درگیری از ایران حمایت کند بعید است و ما چنین انتظاری نداریم.