سه محور پیشنهادی روسی در رزمایش مشترک ایران و روسیه در دریای خزر

دریای خزر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پهنه‌های آبی منطقه‌ای با موقعیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی برجسته، همواره کانون توجه کشورهای حاشیه آن، ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان بوده است.

به گزارش ایران، در این راستا، پیشنهاد اخیر روسیه برای برگزاری رزمایش دریایی مشترک در سال ۲۰۲۶ با حضور کشورهای حاشیه خزر، گامی کلیدی در راستای تقویت همکاری‌های نظامی و امنیتی منطقه‌ای تلقی می‌شود. این پیشنهاد در جریان سفر اخیر امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به سن‌پترزبورگ مطرح شد. 

سه محور پیشنهادی روسی

وزارت دفاع روسیه روز گذشته در بیانیه‌ای رسمی، پیشنهاد برگزاری رزمایش دریایی چندجانبه در دریای خزر را برای سال ۲۰۲۶ اعلام کرد. این رزمایش با هدف تقویت هماهنگی نظامی در سه حوزه اصلی طراحی شده است: تضمین امنیت کشتیرانی تجاری در مسیرهای حیاتی خزر، حفاظت از تأسیسات اقتصادی مانند سکوهای نفت و گاز و بنادر و ارتقای آمادگی برای عملیات جست‌وجو و امداد و نجات در شرایط بحرانی. 

این پیشنهاد در اجلاس فرماندهان نیروی دریایی کشورهای حاشیه خزر در سن‌پترزبورگ مطرح شد، جایی که نمایندگان ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان و قزاقستان حضور داشتند و احتمال مشارکت ترکمنستان نیز برای تبدیل این همکاری به یک تفاهمنامه پنج‌جانبه بررسی شد. 

ادامه همکاری‌های دفاعی

این رزمایش در ادامه همکاری‌های دفاعی و نظامی پیشین در منطقه قرار دارد، از جمله رزمایش مرکب «کاسارکس ۲۰۲۵» که مرداد امسال در بندر انزلی با مشارکت ایران و روسیه برگزار شد. علاوه بر این، رزمایش‌های مشابهی در سال‌های گذشته تحت عنوان «امنیت دریایی خزر» با حضور ناوهای پیشرفته دو کشور، سابقه‌ای موفق از همکاری‌های نظامی در این منطقه را نشان می‌دهد. این رزمایش‌ها نه‌تنها توانمندی‌های دفاعی کشورها را تقویت کرده، بلکه به هماهنگی عملیاتی و تبادل تجربیات نظامی بین نیروهای دریایی منجر شده است. 

برنامه‌های چندوجهی سفر دریادار ایرانی

سفر امیر دریادار شهرام ایرانی به سن‌پترزبورگ که از چند روز قبل آغاز شد، در راستای دیپلماسی نظامی ایران بود. این سفر برنامه‌ای فشرده و چندوجهی داشت که شامل دیدارهای دوجانبه، شرکت در اجلاس و بازدیدهای نظامی بود. در دیدار با فرمانده نیروی دریایی روسیه، امیر ایرانی بر گسترش همکاری‌های دوجانبه، از جمله برگزاری رزمایش‌های مشترک، تبادل فناوری‌های دریایی و آموزش‌های نظامی تأکید کرد. او همچنین با همتایان آذربایجانی و قزاقستانی مذاکراتی برای تقویت همکاری‌های منطقه‌ای انجام داد که بر هماهنگی برای رزمایش پیشنهادی ۲۰۲۶ و بهبود امنیت کشتیرانی در خزر متمرکز بود. 

در اجلاس فرماندهان نیروی دریایی خزر نیز که محور اصلی آن پیشنهاد رزمایش ۲۰۲۶ بود، امیر ایرانی به اهمیت همکاری‌های چندجانبه برای حفظ ثبات منطقه‌ای اشاره کرد. او اعلام کرد ایران در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری رزمایش مرکب در ماه‌های آینده است. 

مشخصاً ایران از طریق دیپلماسی نظامی در خزر، به دنبال تثبیت جایگاه خود به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای و کاهش نفوذ قدرت‌های غربی، بویژه ناتو، در منطقه اوراسیاست. دریای خزر به دلیل منابع عظیم انرژی، مسیرهای تجاری استراتژیک و موقعیت جغرافیایی، همواره مورد توجه بازیگران جهانی بوده است. همکاری‌های نظامی مانند رزمایش‌های مشترک کشورهای حوزه خزر، بویژه ایران و روسیه پیامی روشن به این قدرت‌ها ارسال می‌کند که کشورهای حاشیه خزر توانایی تأمین امنیت منطقه خود را دارند و نیازی به حضور نیروهای خارجی نیست. 

چه آنکه فرمانده نیروی دریایی ارتش کشورمان در مراسم آغاز به کار اجلاس فرماندهان، با اشاره به اینکه در دریای خزر جایی برای قدرت‌های فرامنطقه‌ای وجود ندارد، تأکید کرد: «دریای خزر تنها متعلق به پنج کشور ساحلی، از جمله ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان است و کشورهای حاشیه دریای خزر خودشان برای این دریا تصمیم‌گیری خواهند کرد. بنابراین مسائل مرتبط با دریای خزر نیز تنها به دست این پنج کشور حل و فصل خواهد شد.» 

پیشنهاد رزمایش مشترک و سفر دیپلماتیک امیر ایرانی نشان‌دهنده همگرایی فزاینده کشورهای حاشیه خزر در برابر چالش‌های امنیتی و اقتصادی است. برای ایران، این همکاری‌ها فرصتی است تا توانمندی‌های نظامی خود را به نمایش بگذارد، روابط دیپلماتیک با همسایگان را تقویت و نقش محوری در امنیت منطقه ایفا کند. 

فرمانده کل سپاه پاسداران:  هر خطای دشمن در تنگه هرمز با پاسخ قاطع مواجه می‌شود

فرمانده‌کل سپاه پاسداران در پیامی فرارسیدن روز نیروی دریایی سپاه را تبریک گفت و درعین حال به نیروهای متخاصم برای هرگونه اشتباه هشدار داد. سرلشکر محمد پاکپور با اشاره به اینکه روز نیروی دریایی سپاه، «نماد ایمان قوی، مقاومت هوشمند و اقتدار بازدارنده دریادلان غیور سپاه مقتدر مردمی است که پرچمدار امنیت پایدار خلیج همیشه‌فارس، تنگه راهبردی هرمز و آب‌های پیرامونی جمهوری اسلامی ایران هستند»، افزود: «امروز نیروی دریایی راهبردی سپاه پاسداران در جایگاه یک قدرت راهبردی و بازدارنده بلامنازع قرار دارد و با تفهیم اقتدار خود به دشمنان ایران و ایرانی، نویدبخش امنیت پایدار در این منطقه حساس و مهم است.» وی اظهارکرد: «سپاه پاسداران آمادگی رزمی، اطلاعاتی و عملیاتی خود را در اوج نگاه داشته و با صراحت به دشمنان هشدار می‌دهد هرگونه خطای محاسباتی آنان در خلیج فارس، تنگه هرمز و جزایر ایرانی با پاسخی قاطع، فوری، کوبنده و پشیمان‌کننده مواجه خواهد شد.»