سالمندان آلزایمر را جدی بگیرند
معصومه صالحی، مدیر عامل انجمن آلزایمر ایران، گفت: اصولاً بین ۸ تا ۱۰ درصد افراد مبتلا در سنین سالمندی ۶۰ سال به بالا مبتلا می‌شوند. درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما با تشخیص زودهنگام می‌توان پیشرفت بیماری را کند کرد.
در ماه آلزایمر قرار داریم. این ماه از ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهر و روز جهانی آن ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور) است.
به گزارش فارس، بیماری مرموزی که هنوز با همه پیشرفت‌های علمی درمان قطعی ندارد و به اصطلاح هرکسی که مبتلا به آن شود باید تا آخر عمر با آن زندگی کند.
فراموشی در کارهای روزمره (مانند پخت و پز، گذاشتن کلید)، فراموشی حساب و کتاب، و فراموشی تعداد رکعات نماز از علائم اولیه آلزایمز هستند.
تخمین زده می‌شود بیش از ۱.۵ میلیون نفر در ایران به آلزایمر مبتلا هستند. البته آمار دقیق منطقه‌ای و سنی وجود ندارد، اما سبک زندگی، آلودگی هوا و تغذیه از عوامل مؤثر در ریسک ابتلا هستند.
برای بررسی آخرین وضعیت این بیماری در ایران و جهان با «معصومه صالحی، مدیر عامل انجمن آلزایمر ایران» به گفت وگو نشستیم. وی به مواردی همچون اینکه؛
غربالگری در یزد و قزوین نشان‌دهنده شیوع حدود ۱۰ درصدی در سالمندان بالای ۶۰ سال بوده است.
زنان به دلیل طول عمر بیشتر و استرس‌های زندگی، حدود ۵ تا ۶ درصد بیشتر از مردان به آلزایمر مبتلا می‌شوند.
تنها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از ابتلا به آلزایمر به ژنتیک مربوط می‌شود. عوامل مهم‌تر شامل سبک زندگی، تغذیه، عدم ورزش، عدم ارتباطات اجتماعی، افسردگی، دیابت و فشار خون هستند.
انجمن خدمات آموزشی رایگان (گروه حمایتی)، درمانگاه تخصصی با پزشکان متخصص، و مرکز جامع توانبخشی برای بیماران دمانس ارائه می‌دهد. همچنین برای افراد بی‌بضاعت تخفیف یا خدمات رایگان در نظر گرفته می‌شود.
سند ملی دمانس با همکاری سازمان بهداشت جهانی و انجمن جهانی آلزایمر تهیه شده و تصویب شده است، اما متاسفانه بودجه کافی برای اجرای آن در وزارت بهداشت اختصاص نیافته است.
طرح آموزشی پیشگیری از آلزایمر برای کودکان در مدارس، که منجر به کسب رتبه اول جهانی شد، به دلیل کمبود بودجه ادامه نیافته است.
درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما با تشخیص زودهنگام می‌توان پیشرفت بیماری را کند کرد. هزینه‌های نگهداری و درمان بیماران بسیار بالا است و می‌تواند ماهانه بیش از ۵۰ میلیون تومان باشد
داروهای خارجی گران و تحت پوشش بیمه نیستند، اما داروهای ایرانی نیز موجود است. مشکل اصلی، تمایل به داروهای خارجی و گاهی‌عدم موجودی در برخی داروخانه‌ها است.
ورزش منظم (حداقل روزی نیم ساعت)، رژیم غذایی سالم (سبزیجات، حبوبات، گوشت سفید، کاهش نمک و شیرینی)، کنترل فشار و قند خون، و افزایش ذخایر مغزی از طریق یادگیری مهارت‌های جدید و حفظ ارتباطات اجتماعی از راه‌های پیشگیری هستند.
تصویب و اجرای سند ملی دمانس، پوشش بیمه‌ای بهتر برای داروها و توانبخشی، و افزایش آموزش و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌های مختلف از مهمترین درخواست‌ها از دولت است.
همچنین نیاز به حمایت مالی برای طرح‌های پیشگیری مانند طرح فینگر وجود دارد اشاره کرد. مشروح این گپ و گفت در ادامه می‌آید.
در ابتدا در خصوص وضعیت آلزایمر در ایران توضیح دهید
آلزایمر یک بیماری مربوط به سالمندی است. متاسفانه بعد از کرونا یک مقدار در تمام جهان و حتی ایران زیادتر شد؛ یعنی زیر ۶۰ سال هم ما بیمار مراجعه کننده داریم.
در حال حاضر در جهان ۵۵ میلیون نفر با دمانس زندگی می‌کنند و در ایران بر اساس آمار سالمندی و آمار جهانی تخمین زدیم که چیزی بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بیمار هستند.
مطمئنا روش زندگی افراد به هر نوعی باشد، آلودگی هوا و تغذیه بیماران؛ اینها ریسک فاکتور‌های هستند که باعث می‌شوند بیماری بیشتر در قشری ایجاد شود.
در دو استان یزد و قزوین که غربالگری کردیم یک چیزی حدود ۵۸ هزار نفر غربال شدن و حدود شاید نزدیک به ۱۰ درصد شیوعش بالا بود.
طبق یک غربالگری کوچکی که در تهران در سالهای گذشته داشتیم چیزی همان عدد بین ۸ تا ۱۰ درصد سالمندان بالای ۶۵.۶۰ سال مبتلا به آلزایمر بودند.
در کدام جنسیت بیشتر است؟
معمولا در دنیا می‌گویند خانم‌ها بیشتر مبتلا هستند. خب دلایل مختلفی دارد.
یکی اینکه خانم‌ها طول عمرشان از آقایون بیشتر است؛ امید به زندگیشان بیشتر و یکی اینکه بالاخره خانم‌ها استرس‌های زندگی برای‌شان بیشتر از آقایان است.
آقایان بیرون از منزل هستند ولی تمام استرس‌های خانواده معمولا روی دوش خانم هاست.
از نظر زحماتی که خانم‌ها در منزل می‌کشند، آلودگی کربن که همین جلوی گاز ایستادن یا در جاهایی که گاز هم نیست موثر است.
این آلودگی‌ها تاثیر دارد و طول عمر خانم‌ها معمولا بیشتر است. به همین دلیل یک افزایشی بین پنج تا شش درصد باشد؛ یعنی خانم‌ها بیشتر از آقایان مبتلا باشند.
ژنتیک چقدر در ابتلا ی فرد به آلزایمز نقش دارد؟
معمولاً حداکثر تا ۱۵ درصد ممکن است تاثیر داشته باشد. ولی روش زندگی، تغذیه، عدم ورزش کردن و عدم ارتباطات اجتماعی و افسردگی از جمله مهمترین ریسک فاکتور‌هایی است که تاثیر می‌گذارند.
بیماری‌های غیر واگیر مثل دیابت، فشار خون و مسائل دیگر… نیز تاثیر گذارهستند.
مثلاً در زمان کرونا یکی از دلایل افزایش این بود که تمام سالمندان در خانه حبس بودن بیرون و در اجتماع نبودند.
استرس و نگرانی از اینکه واکسن چی می‌شود و چطور بیمار نشوند؛ اینها همه تاثیر داشته باشد.
الان چه تعداد عضو انجمن آلزایمر هستند؟
از ابتدایی که از سال ۸۰ فعالیت در انجمن شروع شد حدود ۱۷ هزار نفر را پوشش دادیم ولی در حال حاضر بیش از ۴۷۰۰ تا ۴۸۰۰ پرونده فعال داریم.
شما چه خدماتی به بیماران ارائه می‌دهید؟
خدمات ما در حقیقت آموزش‌رایگان است که برای خانواده‌ها برگزار می‌کنیم. یعنی برای کسانی که بیمار آلزایمری دارند آموزش داریم به نام آموزش «ساپورت گروپ» یا اینکه گروه حمایتی که آموزش می‌دهیم تا از خود و بیمارشان چگونه مراقبت کنند.
درمانگاه تخصصی داریم که پزشکان متخصص مغز و اعصاب، اعصاب و روان و داخلی بیماران را ویزیت می‌کنند.
یک مرکز جامع توانبخشی داریم که از بهزیستی مجوزش را گرفتیم که در این مرکز فقط به افراد مبتلا به دمانس خدمات می‌دهیم؛ یعنی توانبخشی ذهنی می‌شوند.
سعی می‌کنیم با توان بخشی‌های ذهنی و فعالیت و به کارگیری حواس پنج‌گانه از پیشرفت بیماری افراد جلوگیری کنیم.
هنچنین بخش‌های حمایتی ما هست که برای افراد بی‌بضاعت خدماتی ارائه می‌دهد. در سطح جهانی نیز عضو انجمن جهانی آلزایمر بوده و سه کرسی در کمیته علمی‌اش داریم.
امسال هم به عنوان یک کرسی در کمیته مشورتی انجمن جهانی آلزایمر انتخاب شدیم که در سطح جهانی مشاوره دهیم.
برای مراقبت از این عزیزان نیز فعالیت‌های گسترده‌ای با سازمان‌های مختلف داریم.
سند ملی دمانس را برای وزارت بهداشت نوشتیم که تصویب هم شده ولی متاسفانه هنوز بودجه در وزارت بهداشت در نظر گرفته نشده است.
الان چهار سال است که در نظر نگرفتند و همین طور مسکوت مانده؛ تقریباً می‌توان گفت خیلی فعالیت‌های گسترده‌ای داریم.
شما می‌گوید سند ملی دمانس را تهیه کرده و به وزارت بهداشت داده اید، جزئیات این سند را بیان کنید.
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که تمام کشورها تا سال ۲۰۲۵ باید سند ملی دمانس داشته باشند.
ما هم بر اساس انجمن جهانی، دو سال روی سند کار کردیم و پیش‌نویس سند را به وزارت بهداشت دادیم.
مدت شش سال در وزارت بهداشت توسط گروه‌های مختلف و متخصصین بررسی شد.
تشخیص زودهنگام بیماری الزایمر چقدر در روند درمان موثر است؟
اگر بیماری یک سال زودتر تشخیص داده شود، پنج سال مشکل بیماری به عقب می‌افتد؛ یعنی فرد می‌تواند با استقلال بیشتری زندگی کند و خیلی نیاز به مراقبت نداشته باشد ولی متاسفانه در ایران دیر به بیماری توجه می‌کنند.
یعنی ما از صدا و سیما که نتوانستیم هیچ موقع این اطلاع‌رسانی را به آن صورت لازم داشته باشیم؛ مثلا به عنوان زیرنویس و یا اصلاً هر روز در برنامه سلامت مثلاً مرتب تکرار شود.
البته ما در ۱۴ استان انجمن تاسیس کردیم و توسط افرادی که آموزش دادیم و عضو هستند اطلاع‌رسانی صورت می‌گیرد.
ولی خب در بعضی استان‌ها هم اطلاع‌رسانی نیست متاسفانه هنوز ناآگاهی در این خصوص وجود دارد.
یعنی باید سطح سواد جامعه را ما نسبت به بیماری آلزایمر افزایش دهیم تا پیشگیری صورت گیرد.
برای مثال افراد از سن ۵۰ به بعد همانطور که ممکن است در مورد سیستم جسمی بدن مثلاً چکاپ می‌کنند در مورد مغزشان هم یک چکاپ داشته باشند.
تست‌های افسردگی و تست تشخیصی بدهند تا از سلامت مغزشان مطمئن شوند.
افراد چه علائمی اگر در خود و دیگران دیدند مورد توجه قرار دهند و این بیماری چه علائمی دارد؟
معمولا ۱۰ علامت وجود دارد. مثلاً فرد وقتی غذا درست می‌کندیادش می‌رود هویج پوست کنده و کنار گذاشته.
کلیدش را یک جایی می‌گذارد و نمی‌داند. مثلاً در یخچال را فراموش می‌کند ببندد و…
یا اینکه مثلاً در نماز خواندن مدام شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت. یادش می‌رود چند رکعت خوانده یا اصلا نماز ظهرش را خوانده و…همین طور که بیماری پیشرفت می‌کند این علائم هم اضافه می‌شوند.
اما اگر سه تا از این علائم در فرد وجود داشته باشد حتما باید به متخصص مربوطه مراجعه کند. برای اینکه از پیشرفت بیماری جلوگیری شود؛ البته یکسری مسائل و ریسک فکتور‌های نیز هستند. اینکه فرد تغذیه خوبی نداشته باشد، ورزش نکند و ارتباطات اجتماعی نداشته باشد نیز تاثیر گذار است.
آلزایمز بالای ۶۵ سال اتفاق می‌افتاد، ولی متاسفانه بعد از کرونا یک مقدار سن ابتلا در جهان و در ایران پایین آمده و در کشورمان حتی بیماران با سن ۵۲ سال داریم.
چه توصیه‌هایی برای عموم مردم در جهت پیشگیری از آلزایمر دارید؟
اولا ورزش را در برنامه روزانه قرار دهند و در همه سنین انجام دهند ولی به خصوص از ۵۰ سالگی به بعد حداقل روزی نیم ساعت ورزش و پیاده روی کنند.
رژیم غذای‌شان از مواد غذایی کم ضررتر باشد؛ مثلاً سبزیجات بیشتر مصرف کنند، بعد حبوبات، گوشت سفید و بعد گوشت قرمز مصرف کنند.
از روغن‌های غیر اشباع مصرف کنند و مصرف نمک و شیرینی را به حداقل برسانند.
از سن ۵۰ سالگی به بعد حتما برنامه داشته باشند تا سلامتی خودشان را حتما کنترل کنند. فشار خون، قند و کلسترول. اینها جز ریسک فکتورها و علائم خطر هستند. همچنین ذخایر مغزی خود را افزایش دهند.
برای مثال شعر حفظ کنند، موسیقی یا هنری را یاد گیرند و…
اینها در افزایش ذخایر مغزی خیلی تاثیر دارند؛ ضمن اینکه با دیگران ارتباط داشته باشند.
ما طرحی به نام طرح حساس برای حفظ سلامت افراد سالمند داریم. این مربوط به افراد ۵۰ سال به بالا هستند؛ یعنی اینها کلاس زبان و همخوانی دارند؛ جشنواره غذا داشته و با خودشان دست جمعی جایی بروند. این ارتباطات باعث می‌شود که کمتر دچار مشکل شوند.
البته خوشبختانه خیلی افراد با سن‌های بالا هم داریم که مبتلا نشدند و حتی اگر افسردگی هم داشتند در حد زیادی بهبود پیدا کردند.
آماری دارید که چند درصد سالمندا ن حتما به آلزایمر مبتلا می‌شوند؟
تعداد بستگی به سن و ناحیه جغرافیایی دارد. اصولاً بین ۸ تا ۱۰ درصد افراد مبتلا در سنین سالمندی ۶۰ سال به بالا مبتلا می‌شوند.
اگر در خصوص بیماران آلزایمری در کشور پیشنهاد یا درخواستی دارید بفرمایید.
یکی از درخواست‌هایی که دارم این است که اولاً سند ملی دمانس اجرایی شود و وزیر محترم بهداشت این کار انجام دهند؛ به خاطر اینکه رشد سالمندان در کشور در حال حاضر بسیار بالاست.
فرزند آوری خیلی متاسفانه کاهش پیدا کرده اما هرچه ما بتوانیم فرزند آوری هم افزایش بدهیم خب در آینده جوان بیشتری خواهیم داشت ولی متاسفانه ما داریم به سمت پیرترین کشور جهان می‌رویم.
در سالهای آتی یعنی در ۱۵ تا ۲۰ سال آینده ما ۳۰ درصد جمعیتمان حتی شاید هم بیشتر، سالمند خواهد بود.
اینها به مراقبت احتیاج دارند و بیماری‌های مختلف خواهند داشت؛ مثلا مبتلا به آلزایمر شوند.
بنابراین از نظر اقتصادی اجتماعی و ارتباطات مشکل ایجاد می‌شود.
اگر دولت و وزیربهداشت سند ملی دمانس را تصویب کند تا در سیستم شبکه ورود کند خیلی ارزشمند است.
الان این بیماران جزو بیماران صعب العلاج هستند ولی جز بیماری‌های خاص نیست. متاسفانه همه داروی این بیماران تحت پوشش بیمه نیست.
یکی هم اینکه واقعاً آموزش از طریق صدا و سیما برای همه گذاشته شود و در ساعتی که سالمند بیدار است؛ مثلاً ۱۱ تا ۱۱ و نیم صبح ۱۰ و نیم تا ۱۱ صبح یک برنامه‌ای که سلامت کلی بدن را مطرح کنند و راجع به بیماری‌های مختلف از جمله آلزایمر صحبت شود.
در مورد پیشگیری از آلزایمر نیز طرحی به نام طرح «فینگر» داریم که با شش دانشگاه کشوراجرا خواهد شد.
پروپوزالش را نوشتیم. در سطح جهان تنها به ایران مجوز دادن بتواند برای پیشگیری علائم یعنی خطرهای ابتلا به بیماری آلزایمر را شناسایی کنیم اما متاسفانه
هزینه‌اش خیلی بالاست و ما نمی‌توانیم به تنهایی این کار را بکنیم. دولت باید پشتیبانی کند؛ چون چیزی بین ۱۵ تا ۲۰ میلیارد هزینه‌اش خواهد بود.
به این صورت است که روی ۲۰۰۰ نفر به مدت دو سال این کار انجام شود. امیدوارم خیرین یا وزارت بهداشت یا مراکز دانشگاهی یا کارخانجاتی که می‌توانند، از مسئولیت اجتماعی‌شان به انجمن آلزایمر کمک کنند که ما بتوانیم این کار را انجام دهیم.
