معصومه ابتکار: باید در روز جهانی «صلح» بر سرنوشت این واژه گریست

معصومه ابتکار در اعتماد نوشت: این روزها دیگر نمی‌توان مدعی شد که به کارگیری کلمه «صلح» در همه جای جهان و از زبان هر گوینده‌ای، معنای واحد دارد. روز بین‌المللی صلح که هر سال ۲۱ سپتامبر گرامی داشته می‌شود، در سال ۱۹۸۱ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای بزرگداشت و تقویت آرمان‌های صلح تعیین شد و از سال ۲۰۰۱ نیز به عنوان روز آتش‌بس جهانی وعدم خشونت نام‌گذاری شده است.

برای سال ۲۰۲۵، موضوع این روز «پیشبرد صلح از طریق اهداف توسعه پایدار» است. این موضوع بر این تمرکز دارد که چگونه اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) به علل ریشه‌ای درگیری‌ها مانند فقر، نابرابری، تغییرات اقلیمی و بی‌عدالتی می‌پردازد تا صلح پایدار و برابری برای همه را تقویت کند.

امسال اما صحبت از صلح دشوارتر است و بسیار تلخ؛ این دومین سالی است که جهان بدون توان توقف، شاهد اجرای یک نسل‌کشی بی‌رحمانه و بی‌شرمانه‌ای در برابر گزارش‌های روزانه شبکه‌های اجتماعی و خبری است. براساس گزارش‌های معتبر بین‌المللی و تحقیقات مستقل، چندین سازمان حقوق بشری، نهادهای سازمان ملل متحد و انجمن‌های علمی، اقدامات اسراییل در غزه را به عنوان نسل‌کشی (genocide) تأیید یا توصیف کرده‌اند.

این اتهام‌ها بر پایه کنوانسیون ۱۹۴۸ سازمان ملل درباره پیشگیری و مجازات جرم نسل‌کشی استوار و شامل کشتار جمعی، ایجاد آسیب‌های جسمی و روانی شدید، تحمیل شرایط زندگی منجر به نابودی گروه و جلوگیری اززاد و ولد است. 

۱. کمیسیون مستقل بین‌المللی تحقیق سازمان ملل متحد (UN Independent International Commission of Inquiry on the Occupied Palestinian Territory) 

- تاریخ گزارش: سپتامبر ۲۰۲۵

- جزییات: این کمیسیون وابسته به شورای حقوق بشر سازمان ملل، اسراییل را به ارتکاب چهار مورد از پنج عمل نسل‌کشی متهم کرد: کشتار، آسیب شدید جسمی/روانی، تحمیل شرایط نابودکننده (مانند قحطی و محاصره) و جلوگیری اززاد و ولد. گزارش بر اساس مصاحبه با قربانیان، تحلیل تصاویر ماهواره‌ای و اظهارات مقامات اسراییلی (مانند نتانیاهو، گالانت و هرتزوگ) نتیجه‌گیری کرد که «نیت نسل‌کشی» وجود دارد. کمیسیون خواستار توقف فوری نسل‌کشی و مجازات مسوولان شد. 

۲. عفو بین‌الملل (Amnesty International) 

- تاریخ گزارش: دسامبر ۲۰۲۴ (و تأیید مجدد در جولای و سپتامبر ۲۰۲۵) 

- جزییات: عفو بین‌الملل اعلام کرد اسراییل «در حال ارتکاب و ادامه نسل‌کشی» علیه فلسطینیان غزه با تمرکز بر کشتار عمدی غیرنظامیان (حداقل ۳۳۴ کشته در ۱۵ حمله هوایی)، آسیب‌های شدید و شرایط نابودکننده مانند محاصره آب و غذا است. گزارش بر اساس مصاحبه با ۲۱۲ نفر و شواهد دیجیتال نتیجه‌گیری کرد که «نیت نابودی» از اظهارات مقامات و سربازان اسراییلی (مانند فراخوان به «محو غزه») استنباط می‌شود. 

۳. دیده‌بان حقوق بشر (Human Rights Watch) 

- تاریخ گزارش: دسامبر ۲۰۲۴

- جزییات: این سازمان اقدامات اسراییل را «اعمال نسل‌کشی» توصیف کرد، با تمرکز بر محرومیت عمدی از آب (باعث هزاران مرگ از کم‌آبی و بیماری) که به عنوان «جنایت علیه بشریت» و «عمل نسل‌کشی» طبقه‌بندی شد. گزارش ۱۷۹ صفحه‌ای بر اساس مصاحبه با ۶۶ نفر و شواهد میدانی، الگوی عمدی را تأیید کرد و خواستار توقف کمک‌های نظامی به اسراییل شد. 

۴. پزشکان بدون مرز (Médecins Sans Frontières - MSF) 

- تاریخ گزارش: دسامبر ۲۰۲۴ (و بیانیه مشترک سپتامبر ۲۰۲۵) 

- جزییات: MSF مشاهدات میدانی خود را «مطابق با توصیفات کارشناسان حقوقی از نسل‌کشی» دانست، با تمرکز بر فاجعه پزشکی و انسانی، کشتار گسترده و استفاده از قحطی به عنوان سلاح و در بیانیه مشترکی با بیش از ۲۰ سازمان امدادی (مانند Save the Children و CARE International)، خواستار توقف فوری «نسل‌کشی» شد. 

۵. بتسلیم (B’Tselem) و پزشکان حقوق بشر اسراییل (Physicians for Human Rights Israel - PHRI) 

- تاریخ گزارش: جولای ۲۰۲۵

- جزییات: این دو سازمان اسراییلی (برای اولین‌بار از سوی گروه‌های یهودی-اسراییلی) اسراییل را به «ارتکاب نسل‌کشی» متهم کردند. بتسلیم بر الگوی نابودی سیستماتیک (کشتار، آسیب و شرایط نابودکننده) و PHRI بر تخریب عمدی سیستم بهداشت غزه (به عنوان عمل نسل‌کشی) تمرکز کرد. گزارش‌ها بر اساس دهه‌ها مستندسازی، اظهارات مقامات و شواهد میدانی، خواستار توقف حمایت غربی از اسراییل شد. 

۶. انجمن بین‌المللی محققان نسل‌کشی (International Association of Genocide Scholars - IAGS) 

- تاریخ گزارش: سپتامبر ۲۰۲۵

- جزییات: این انجمن ۵۰۰ نفری (بزرگ‌ترین گروه متخصصان نسل‌کشی) با ۸۶درصد آرا، قطعنامه‌ای تصویب کرد که اقدامات اسراییل را «مطابق تعریف قانونی نسل‌کشی» دانست، با تمرکز بر کشتار، قحطی، محاصره و نابودی زیرساخت‌ها. IAGS خواستار توقف فوری اعمال نسل‌کشی شد. 

۷. کمیته ویژه سازمان ملل برای تحقیق در مورد اعمال اسراییل (UN Special Committee to Investigate Israeli Practices) 

- تاریخ گزارش: نوامبر ۲۰۲۴

- جزییات: این کمیته جنگ اسراییل را «مطابق با ویژگی‌های نسل‌کشی» توصیف کرد، با تمرکز بر قحطی به عنوان سلاح، تلفات غیرنظامیان و انسداد کمک‌ها. 

۸. گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر فلسطین (Francesca Albanese) 

- تاریخ گزارش: مارس ۲۰۲۴ (و تأییدهای بعدی) 

- جزییات: آلبانیز در گزارش «آناتومی یک نسل‌کشی»، اسراییل را به ارتکاب سه عمل نسل‌کشی متهم کرد و شواهد «کافی برای باور به نسل‌کشی» را تأیید کرد. 

۹. شبکه دانشگاهی حقوق بشر (University Network for Human Rights) 

- تاریخ گزارش: می‌۲۰۲۴

- جزییات: کنسرسیومی از مراکز حقوق بشر دانشگاهی (از جمله دانشگاه بوستون)، اسراییل را به «اعمال نسل‌کشی» متهم کرد، با تمرکز بر کشتار بیش از ۳۴.۰۰۰ نفر و آسیب به ۷۸.۰۰۰ نفر تا می‌۲۰۲۴، و خواستار توقف کمک‌ها شد. 

سازمان‌های دیگری که به‌طور غیرمستقیم یا در بیانیه‌های مشترک موارد بالا را تأیید کرده‌اند. مانند: 

- مرکز اروپایی برای حقوق و انسانی (European Center for Constitutional and Human Rights) که دسامبر ۲۰۲۴، استدلال قانونی برای نسل‌کشی ارایه داد و بیش از ۲۰ سازمان امدادی (مانند Save the Children، CARE International، Islamic Relief) که در سپتامبر ۲۰۲۵، بیانیه مشترک برای توقف «نسل‌کشی» صادر کردند. همچنین فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر (FIDH) و الحق (Al-Haq) که گزارش‌های قبلی در مورد اعمال نسل‌کشی در جنگ‌های غزه را تأیید کردند.

اما اسراییل این اتهام‌ها را رد کرده و آن‌ها را «تحریف‌شده» می‌خواند! در واقع اگر چه اجماع رو به رشد کارشناسان نشان‌دهنده فشار بین‌المللی برای توقف جنگ و مسوولیت‌پذیری است، اما گویی تلاش‌ها و حتی اعلام دیرهنگام به رسمیت شناختن کشور فلسطین توسط برخی کشورهای غربی تحت تاثیر فشار افکار عمومی، فقط بر شدت جنایات رژیم صهیونیستی افزوده است.

این رژیم جنایتکار، صلح بین‌الملل را از طریق نقض منشور ملل متحد و منشور حقوق بشر و کنوانسیون‌های ژنو و تمام قوانین به تمسخر گرفته و با وقاحت کامل طی سه ماه گذشته به بیش از ۱۰ کشور حمله نظامی کرده است؛ آن هم بدون پیگرد و پاسخگویی. در این میان، پاسخ‌های بازدارنده از سوی ایران و یمن بوده و بقیه با همدستی و کمک یا سکوت و حداکثر محکومیت لفظی بر شدت جنایات رژیم اشغالگر افزوده‌اند. 

در کمال حیرت این هفته مشاهده کردیم که برای ششمین بار امریکا قطعنامه شورای امنیت برای آتش‌بس در غزه را وتو کرد. این وتو تایید این واقعیت است که در نظم کنونی جهان و شیوه کنونی مدیریت عرصه بین‌المللی، امیدی برای صلح به چشم نمی‌خورد.

با نگاهی امیدوارانه اما امروز شعله‌ای که توسط دولت‌ها گرم نشد، به دست میلیون‌ها انسان بیدار در اقصی نقاط جهان پدیدار است. حرکت بیش از پنجاه کشتی نجات‌بخش کمک‌های بشردوستانه از ۴۴ کشور به سوی غزه، کورسوی امیدی را برای انسان‌های آزاده نمایش می‌دهد. از اکتبر ۲۰۲۳ (شروع تشدید درگیری‌ها در غزه) تا سپتامبر ۲۰۲۵، راهپیمایی‌ها و تظاهرات حمایت از فلسطین در سراسر جهان به‌طور گسترده‌ای افزایش یافته است.

آمار دقیق شمارش همه رویدادها دشوار است، زیرا بسیاری از تظاهرات کوچک یا محلی گزارش داده نمی‌شود. اما بر اساس داده‌های معتبر از سازمان‌هایی مانند ACLED (Armed Conflict Location & Event Data Project)، Crowd Counting Consortium (CCC) وابسته به دانشگاه هاروارد و گزارش‌های تحلیلی دیگر می‌توان برآورد کرد: 

- در سطح جهانی: در سه هفته اول پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حدود ۴.۲۰۰ رویداد تظاهراتی مرتبط با درگیری (عمدتا حمایت از فلسطین) در حدود ۱۰۰ کشور و قلمرو ثبت شده است. این تنها ۳۸ درصد از کل تظاهرات جهانی در آن دوره را تشکیل می‌داد. با ادامه درگیری‌ها تا اکتبر ۲۰۲۴، موج تظاهرات در خاورمیانه، امریکای شمالی، اروپا و شمال آفریقا افزایش یافت و به هزاران رویداد رسید. 

تا ژوئن ۲۰۲۴، CCC بیش از ۱۲.۴۰۰ تظاهرات پرو-فلسطین تنها در ایالات متحده ثبت کرده است. با توجه به ادامه تظاهرات در سال ۲۰۲۵ (مانند راهپیمایی‌های Nakba در می‌۲۰۲۵ و تظاهرات سالگرد در اکتبر ۲۰۲۴)، تخمین کلی برای کل جهان بیش از ۵۰.۰۰۰ رویداد (شامل راهپیمایی‌ها، تجمعات، بست‌نشینی‌ها و vigils) است. این شامل رویدادهای کوچک روزانه در شهرهای مختلف می‌شود، اما تمرکز اصلی بر رویدادهای بزرگ بوده که صدها هزار یا میلیون‌ها شرکت‌کننده داشته‌اند (مانند ۳۰۰.۰۰۰ نفر در لندن در نوامبر ۲۰۲۳). 

- بیش از ۹۴درصد این تظاهرات مسالمت‌آمیز بوده است. 

- تظاهرات در بیش از ۱۰۰ کشور برگزار شده که اغلب بر تقاضای آتش‌بس، پایان اشغال، توقف حمایت نظامی از اسراییل و ارسال کمک‌های بشردوستانه تمرکز داشته‌اند. 

اکنون گسترش این راهپیمایی‌ها و گسترش تحریم‌ها علیه فروش اسلحه و حمایت مالی از اسراییل همچنان نشان از زنده بودن جوامع و روشن ماندن شعله صلح در تاریکی‌های زمانه دارد؛ صدای وجدان‌های بیدار علیه جنایت و نسل کشی، سکوت را در شب تاریک مدعیان دروغین صلح و حقوق بشر در قرن ۲۱ شکسته است. با این حال باید در روز جهانی «صلح» بر سرنوشت این واژه گریست.