پتاس گاوخونی را می‌کُشد؟ تالاب در آستانه مرگ

انتشار تصاویری از فعالیت‌های استخراج پتاس در حاشیه تالاب گاوخونی، دوباره نگاه‌ها را به سوی وضعیت بحرانی این زیست‌بوم ارزشمند جلب کرده است. در این ویدئو که توسط یک زن – احتمالا فعال محیط‌زیست – ثبت شده، فرایند استخراج پتاس به شیوه‌ای سنتی و از طریق حوضچه‌های تبخیری نمایش داده می‌شود؛ حوضچه‌هایی که طبق مشاهدات، به وسیله آب پمپاژ شده از کیلومترها فاصله – و احتمالاً از خود تالاب گاوخونی – پر می‌شوند.

به گزارش عصر ایران، کارشناسان می‌گویند این برداشت آب، نه‌تنها منابع محدود تالاب را تهی می‌کند، بلکه می‌تواند به خشک‌شدن کامل آن و آغاز فاجعه‌ای محیط‌زیستی در مرکز ایران منجر شود. این فعال محیط‌زیست در ویدئو بارها هشدار می‌دهد که چنین اقداماتی می‌تواند باعث گسترش بیماری‌ها و حتی سرطان شود؛ هشداری که دلایل علمی آن به بحران خشکی تالاب گره خورده است.

تالابی در آستانه مرگ

تالاب گاوخونی طی سال‌های اخیر به دلیل قطع جریان زاینده‌رود و کاهش بارندگی، با خشکی ۹۹ درصدی مواجه شده است. این خشکسالی خطر فرونشست زمین و شکل‌گیری ریزگردهای سمی حاوی فلزات سنگین مانند سرب را در مناطق اطراف – به‌ویژه ورزنه و جرقویه – افزایش داده است. این ذرات معلق می‌توانند مشکلات جدی تنفسی و انواع سرطان را در میان ساکنان ایجاد کنند.

پتاس؛ طلای سفید کشاورزی

پتاس یا پتاسیم، یکی از مواد معدنی کلیدی در تولید کودهای شیمیایی و افزایش بهره‌وری کشاورزی است. ذخایر این ماده در شورابه‌های تالاب گاوخونی حدود یک‌میلیون و چهارصد هزار تن برآورد شده و روش رایج استخراج آن، تبخیر حجم زیادی آب در حوضچه‌های روباز است. اما این شیوه، وابسته به برداشت گسترده آب است و فشار مضاعفی بر اکوسیستم نیمه‌جان تالاب وارد می‌کند.

تجربه تلخ دریاچه ارومیه

نمونه مشابه این اتفاق در دریاچه ارومیه رخ داد؛ جایی که سالانه حدود یک میلیون تن نمک – همراه با مقادیری پتاس – از بستر آن برداشت می‌شد. گرچه هیچ‌گاه به‌طور رسمی از نقش مستقیم این برداشت‌ها در خشکی دریاچه سخن گفته نشد، اما بسیاری از فعالان محیط‌زیست باور دارند که بهره‌برداری بی‌رویه از ذخایر معدنی، روند نابودی آن را شتاب بخشید.

وضعیت بحرانی امروز

تالاب گاوخونی برای بقا به دست‌کم ۱۷۰ میلیون مترمکعب آب در سال نیاز دارد؛ آبی که تنها از طریق جریان دائمی زاینده‌رود و باران‌های فصلی قابل تأمین است، و در سال‌های اخیر هیچ‌یک از این منابع به شکل پایدار وجود نداشته است. این تالاب زیستگاه پرندگان مهاجر، آبزیان و گونه‌های بومی است و کوچک‌ترین برداشت آب، حتی در فاصله‌ای دور، می‌تواند آن را به نابودی کامل بکشاند.

هشدار و اقدام فوری

اداره محیط‌زیست اعلام کرده است که تا تکمیل مطالعات و ارزیابی‌ها، ادامه استخراج پتاس در این منطقه متوقف شده است. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که هر روز تأخیر در تأمین آب و جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز، می‌تواند به خشک‌شدن همیشگی تالاب و بروز بحران بهداشتی و زیست‌محیطی در مرکز ایران منجر شود.