مرد پشت صحنه کرملین کیست؟

«سرگئی کرینکو»، یکی از چهره‌های پشت پرده کرملین که بر پوتین تاثیرگذار است، در زمره بوروکرات‌هایی است که ایده‌های پوتین را عملیاتی می‌کند. این نخست‌وزیر سابق، نمایانگر جنبه‌ای از نحوه اعمال قدرت رئیس‌جمهور روسیه است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. کرینکو در زمره بخشی از کادر مدیران ماهر و وفاداری است که دستگاه عریض و طویل دولت روسیه را هدایت می‌کنند. بیش از سه‌سال است که پوتین برای مدیریت ابعاد سیاسی جنگ اوکراین، مدیریت مخالفان داخلی، گسترش کنترل کرملین بر اینترنت به کرینکوی ۶۳ساله تکیه کرده است. 

به گزارش دنیای اقتصاد، «این مقام کرملین» با افتخار از تعهد خود به زندگی سالم صحبت کرد و دری را در دفتر خود گشود تا به یک تاجر مهمان چیزی شبیه به یک باشگاه ورزشی خصوصی را نشان دهد. سپس او آخرین پروژه خود را شرح داد: صحنه‌سازی «همه‌پرسی‌ها» در اوکراین اشغالی برای اینکه چنین به نظر برسد که این مناطق می‌خواهند به روسیه بپیوندند.

«آنتون ترویانوفسکی» در یک گزارش تحقیقی در نیویورک‌تایمز نوشت، این تاجر مسکویی که برای موضوع دیگری به ملاقات این مقام کرملین آمده بود، به یاد می‌آورد که این مقام یعنی «سرگئی وی. کرینکو»، جزئیات زیادی در مورد همه‌پرسی‌ها ارائه داده بود و حتی درصد نتایجی را که کرملین باید اعلام می‌کرد، فهرست کرده بود. این تاجر مسکویی افزود که کرینکو تصور یک بوروکرات آرام و جاه‌طلب را که «یک مشکل فنی و ملموس را حل می‌کند» از خود به جا گذاشت. 

از آن جلسه سه‌سال پیش، بیش از هر زمان دیگری مشخص شده که کرینکو مردی است که ایده‌های رئیس‌جمهور پوتین را عملیاتی می‌کند. درحالی‌که رهبر روسیه جنگ را پیش می‌برد، کرینکو بر تلاش‌های گسترده دولت برای تحکیم سلطه پوتین بر کشور و مناطق اشغالی اوکراین نظارت دارد. او همچنین اخیرا قدرت جدیدی در داخل کرملین به‌دست آورده و بخش زیادی از وظایف یکی دیگر از دستیاران پوتین را که با حمله به اوکراین مخالف بود، به دست گرفته است. 

با وجود عنوان متواضعانه معاون اول رئیس دفتر پوتین، اما کرینکو نمایان‌گر جنبه‌ای از نحوه اعمال قدرت رئیس‌جمهور روسیه است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. او در زمره بخشی از کادر مدیران ماهر، وفادار و فرصت‌طلبی است که دستگاه گسترده دولت روسیه را هدایت می‌کنند. بیش از سه سال است که پوتین برای مدیریت جنبه‌های سیاسی جنگ اوکراین، مدیریت مخالفان داخلی، گسترش کنترل کرملین بر اینترنت، ترویج روایت پوتین از مدارس و فرهنگ روسیه، شکل‌دهی به تبلیغات و حکومت در اوکراین اشغالی و تلاش برای مشروعیت بخشیدن به تصرف زمین توسط روسیه به کرینکوی ۶۳ساله تکیه کرده است. 

در چند ماه گذشته، دامنه نفوذ کرینکو به تلاش‌ها برای ادغام مجدد و بازگرداندن کهنه سربازان جنگ اوکراین به زندگی غیرنظامی و سوق دادن روس‌ها به سمت یک برنامه پیام‌رسان وابسته به دولت به جای برنامه‌های غربی گسترش یافته است. اگر پوتین در اجلاس برنامه‌ریزی‌شده خود در آلاسکا در روز جمعه با رئیس‌جمهور ترامپ برای پایان دادن به جنگ در اوکراین به توافق برسد، احتمالا وظیفه کرینکو این است که هرگونه سازشی را به‌عنوان یک پیروزی به روس‌ها بقبولاند. 

در مصاحبه‌ها، بیش از دوازده همکار سابق و دیگر روس‌هایی که کرینکو را می‌شناسند، او را به‌عنوان مردی توصیف کردند که مهارتش در جزئیات کنترل و نفوذ، ماشین اقتدار پوتین را روغن‌کاری کرده است. «بوریس بی. نادژدین»، یکی از دستیاران سابق او، گفت که سه دهه پیش، زمانی که کرینکو معاون وزیر انرژی بود، متوجه مهارت وی در مدیریت پرسنل و حفظ محبوبیت نزد روسایش شده بود.

این دو مرد در سال ۲۰۲۴، زمانی که کرملین مانع از تلاش نادژدین برای نامزدی ریاست‌جمهوری در مقابل پوتین شد، با هم درگیر شدند. نادژدین در مصاحبه‌ای خاطرنشان کرد که دوران سیاستمداران مستقل روسیه سپری شده است. او گفت که دوران پوتین متعلق به کسانی مانند کرینکو است: «کسی که سعی نمی‌کند هیچ یک از برنامه‌ها و ایده‌های خود را اجرا کند، بلکه به سادگی و به روشنی وظایف محول‌شده را انجام می‌دهد.» 

«بازی بدون قانون» 

کرینکو کمربند مشکی‌دان شش در آیکیدو دارد. او علاقه خود را به روش‌شناسی -یک مکتب فلسفی دوران شوروی که در آن جامعه می‌تواند از بالا مهندسی، مدیریت و متحول شود- ابراز می‌کند. در هیاهوی سیاست مدرن روسیه، این تمرکز بر قدرت برای کرینکو به تغییر اتحادها و بازآفرینی‌های مکرر تبدیل شده است.

او یک‌بار به مصاحبه‌کننده‌ای گفت: «در یک بازی بدون قانون، کسی که قوانین را وضع می‌کند برنده می‌شود.» کرینکو در سال۱۹۹۸ تنها ۳۵سال داشت که برای مدت کوتاهی نخست‌وزیر روسیه شد. چهره جوان و ظهور برق‌آسای او - او چند سال قبل مدیر یک پالایشگاه نفت منطقه‌ای بود - لقب «شگفتی مهربانانه‌تر» (Kinder Surprise) را برای او به ارمغان آورد که برگرفته از نام یک آب‌نبات کودکانه اروپایی است. 

کرینکو پس از آنکه به‌دلیل ناتوانی روسیه در پرداخت بدهی‌هایش، سمت خود را از دست داد، حزبی را تاسیس کرد که اصلاحات اقتصادی به سبک غربی را دنبال می‌کرد.

او برای جلب نظر طبقه متوسط شهری، یک دوره فشرده ادبیات گذراند و به گفته «مارات آ. گولمن»، مدیر وقت کمپین انتخاباتی‌اش در بحبوحه مبارزات انتخاباتی‌اش در سال۱۹۹۹ برای شهرداری مسکو و پارلمان روسیه، هفته‌ای پنج کتاب می‌خواند. گولمن که بعدها علیه پوتین شد و اکنون در برلین زندگی می‌کند، گفت: «او سریع متوجه می‌شد، سریع هم تغییر می‌کرد.» پس از آنکه پوتین در سال۲۰۰۰ به ریاست‌جمهوری رسید، کرینکو دوباره تغییر موضع داد و پارلمان را ترک کرد تا به خدمت کرملین درآید. 

دوستان قدرتمند

کرینکو که از قبل در دستگاه کرملین حضور داشت، از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۶ یکی از بزرگ‌ترین مشاغل دولتی را اداره می‌کرد: «روس‌اتم»، شرکت انرژی هسته‌ای دولتی. به گفته مقامات غربی و چندین نفر از نزدیکان کرینکو، در طول آن سال‌ها، او پیوند خود را با «یوری وی. کووالچوک»، یک غول بانکی و رسانه‌ای عمیق‌تر کرد.

کووالچوک که در رشته فیزیک تحصیل کرده است، به‌عنوان یکی از نزدیک‌ترین دوستان پوتین شناخته می‌شود. برخی از این افراد گفتند که او پوتین را متقاعد کرد که کرینکو را به کرملین بازگرداند. کرینکو خود را در «روس‌اتم» ثابت کرده، این شرکت را با اصول مدیریت ژاپنی نوسازی کرده و نفوذ روسیه را با بستن قراردادها در سراسر جهان گسترش داده بود. کرینکو در شغل جدیدش در کرملین، وظیفه هماهنگی نسخه پوتین از دموکراسی را بر عهده دارد. 

«گریگوری ای. یاولینسکی»، سیاستمدار لیبرال در مسکو که در سال ۲۰۱۸ با تایید کرملین برای ریاست جمهوری نامزد شد، گفت: «او مجری فنی است. این کار بسیار زیادی است.» کرینکو همچنین مسابقاتی را برای شناسایی نسل‌های بعدی تکنوکرات‌ها برگزار کرد که شامل آزمون‌های استعداد آنلاین و بازی‌های رهبری نقش‌آفرینی بود. همین امسال، فینالیست‌های مسابقه او با عنوان «رهبران روسیه» برای نقش‌های دولتی مانند حسابرسی پروژه‌های ساختمانی در اوکراین اشغالی، مدیریت حمل‌ونقل اتوبوس در حومه مسکو و اداره وزارت بهداشت در خاباروفسک در شرق دور روسیه معرفی شدند. 

او با در دست گرفتن آخرین سنگر آزادی بیان روسیه – اینترنت - سبد سهام خود را گسترش داده است. در سال۲۰۲۱، کرینکو کنترل محبوب‌ترین شبکه اجتماعی کشور، VK را از یک الیگارش به دست گرفت. کووالچوک بخش زیادی از پول را سرمایه‌گذاری کرد. پسر کرینکو مدیرعامل شد.

نوه برادر کووالچوک نقش ارشد دیگری را بر عهده گرفت. قدرت این اتحاد در حمله‌ای برق‌آسا به نمایش گذاشته شد که بسیاری از تحلیلگران آن را مقدمه‌ای برای ممنوعیت احتمالی واتس‌اپ می‌دانستند. در ماه مارس، VK از برنامه پیام‌رسان خود رونمایی کرد. در ماه ژوئن، وزیر ارتباطات روسیه در یک جلسه تلویزیونی با پوتین، از این شرکت به خاطر انتشار یک «پیام‌رسان کاملا روسی» تقدیر کرد. 

حمایت از حمله

همکاران کرینکو گفتند، پس از حمله۲۰۲۲ روسیه به اوکراین، کرینکو خیلی زود ظاهر خود را تغییر داد. او کت و شلوار خود را با پیراهن‌های سبز زیتونی عوض کرد و در بحبوحه جنگ، سفر به اوکراین اشغالی و بازدید از بیمارستان‌ها و مدارس را آغاز کرد. یکی از نزدیکانش در ژوئن ۲۰۲۲ به نیویورک تایمز گفت که او روی برنامه‌ریزی یک محاکمه عمومی «جنایات جنگی» اوکراینی‌ها کار می‌کرد تا نشان دهد پوتین به وعده خود برای «نازی‌زدایی» از کشور عمل می‌کند. 

این محاکمه هرگز محقق نشد؛ زیرا نیروهای روسی در میدان نبرد درگیر بودند، اما کرینکو در کنفرانسی در سال ۲۰۲۳ گفت که جنگ «باید با محاکمه جنایتکاران اوکراینی پایان یابد.» او در اجرای یک نمایش متفاوت موفق شد؛ همه‌پرسی‌های ساختگی که در آن مسکو ادعا کرد اوکراینی‌های تحت اشغال روسیه با اکثریت قاطع به پیوستن به روسیه رای داده‌اند. در داخل روسیه، کرینکو از اهرم‌های دفتر خود برای تلاش جهت مهندسی حمایت مردمی از حمله پوتین استفاده کرد. «اداره پروژه‌های عمومی»، واحدی متمرکز بر ابتکارات میهن‌پرستانه که کرینکو بر آن نظارت دارد، درس‌های تبلیغاتی برای دانش‌آموزان روسی را تدوین کرد. 

سیاست‌های کرینکو با تمام قوا از سوی دولت روسیه پشتیبانی می‌شود. «ایلیا وی. یاشین»، یکی از رهبران مخالفان روسیه، در ژوئیه ۲۰۲۲ تازه دستگیر و بازجویی شده بود که گفت در راهروی تاریک یک سازمان اجرای قانون در مسکو درحالی‌که منتظر رسیدن محموله زندانیان خود بود، با یک مامور سرویس امنیتی صحبت کرده است.

مامور به او گفت که دستگیری‌اش یک «تصمیم سیاسی» بوده و اشاراتی به «سرگئی» در کرملین کرد که «رفیق» «بوریس ی. نمتسوف» بود؛ سیاستمداری که کرینکو را در دهه۱۹۹۰ به دولت آورد. یاشین در مصاحبه‌ای پس از آزادی‌اش در جریان تبادل زندانیان در سال گذشته به یاد می‌آورد که کرینکو مسوول سرنوشت او بود، هرچند خاطرنشان کرد که نمی‌تواند از نقش کرینکو (اگر نقشی داشته باشد) مطمئن باشد. 

«کاملا فرصت‌طلبانه» 

در فوریه امسال، رسانه‌های خبری دولتی روسیه گزارش دادند که کرینکو در حال مدیریت ناآرامی‌های عمومی در آبخازیا، منطقه جدایی‌طلب مورد حمایت روسیه در گرجستان، است. حوزه اختیارات کرینکو به طور فزاینده‌ای در خارج از مرزهای روسیه گسترش یافته است.

«دمیتری ان. کوزاک»، معاون رئیس دفتر کرملین، تا همین اواخر سال گذشته بر روابط با آبخازیا نظارت داشت. اما به گفته سه فرد نزدیک به کرملین، یک مقام آمریکایی و یک رابط غربی، کوزاک در بحبوحه انتقادش از حمله به اوکراین، نفوذ خود را در مسکو از دست داد. آن‌ها گفتند که در چند ماه گذشته، کوزاک پیشنهادی را به پوتین ارائه داده تا فورا جنگ در اوکراین را متوقف، مذاکرات صلح را آغاز و قدرت سرویس‌های امنیتی روسیه را کاهش دهد. 

به گفته برخی افراد، بخش زیادی از مسوولیت‌های کوزاک، از جمله مدیریت روابط کرملین با مولداوی و با دو منطقه جدایی‌طلب گرجستان، به کرینکو واگذار شده است. گسترش نفوذ کرینکو نشان می‌دهد که چگونه ستاره اقبال او در کرملین همچنان در حال طلوع است؛ زیرا او سیاست‌های دوران جنگ پوتین را پذیرفته و اجرا می‌کند. یاشین افزود اگر پوتین یا رهبر آینده روسیه روزی به سمت غرب برگردد، «کرینکو کلمات مناسب برای آن را پیدا خواهد کرد.»