استیضاح دوم؛ وعده ۱۴ مگاپروژه علیآبادی به نتیجه نرسید
دلیل اصلی و عمده استیضاح علیآبادی ناترازی برق در ایران است که دیگر یک اصطلاح خشک مهندسی یا دغدغه محدود به تابستان‌های داغ نیست؛ به یک بحران ساختاری و چندلایه تبدیل شده که آثارش از اتاق‌های کنترل نیروگاه‌ها تا چراغ‌های خاموش خانه‌ها و کارخانه‌ها امتداد دارد.
براساس تصمیم مجلس و با ۱۰۰ امضا عباس علیآبادی، وزیر نیرو دومین وزیر دولت چهاردهم است که در مسیر استیضاح قراردارد و شواهد و قرائن مبنی بر این است که نمایندگان قصد دارند رای اعتماد خود را از او پس بگیرند و احتمالاً دولت مجبور به انتخاب یک وزیر دیگر خواهد شد. برخی از نمایندگان معتقدند؛ علیآبادی برنامه‌هایی به مجلس ارائه کرده و به پشتوانه آن توانسته اعتماد نمایندگان را جلب کند که حالا اجرا نشده است.
به گزارش هم میهن، حتی به جلسات متعدد کمیسیون‌های مختلف دعوت شده اما نتوانسته سوالات آنها را به طوری پاسخ دهد که قانع شوند. از سوی دیگر نمایندگان در حوزه‌های انتخابیه از سوی مردم تحت فشار قرار گرفته‌اند و مطالبات اولیه و حداقلی آنها در دفاتر بی‌پاسخ مانده است.
لذا نمایندگان بر آن شدند که وزیر را پای میز استیضاح بکشانند و اگر پاسخ‌های کلیشه‌ای و همیشگی را شنیدند، به خروجش از سکانداری وزارت نیرو رای مثبت دهند، شاید فردی شایسته جای او را بگیرد. علیآبادی تنها زمانی موفق می‌شود که از دل استیضاح به سلامت عبور کند که برنامه کوتاه‌مدتی که منجر به کاهش حداقلی بحران می‌شود را به مجلس ارائه کند. از سوی دیگر برنامه‌های بلندمدت اما پرسرعت خود را تشریح کند. در غیراین‌صورت او نیز دچار سرنوشت عبدالناصر همتی شده و باید پس از ۴ سال هیئت دولت را ترک کند تا شخص دیگری سکان وزارت نیرو را به دست گیرد.
بحران آب و برق
دلیل اصلی و عمده استیضاح علیآبادی ناترازی برق در ایران است که دیگر یک اصطلاح خشک مهندسی یا دغدغه محدود به تابستان‌های داغ نیست؛ به یک بحران ساختاری و چندلایه تبدیل شده که آثارش از اتاق‌های کنترل نیروگاه‌ها تا چراغ‌های خاموش خانه‌ها و کارخانه‌ها امتداد دارد. طی دو دهه اخیر، رشد جمعیت شهری، افزایش بی‌سابقه استفاده از لوازم برقی و گسترش صنایع انرژی‌بر – اعم از فولاد و سیمان تا پتروشیمی – در حالی رخ داده که سرمایه‌گذاری در توسعه و نوسازی شبکه تولید و انتقال برق، متناسب با این رشد نبوده است.
بخش عمده‌ای از ظرفیت نیروگاهی کشور بر پایه سوخت‌های فسیلی و فناوری‌های قدیمی بنا شده و راندمان پایین، اتلاف انرژی بالا و وابستگی به منابع محدود گاز طبیعی، عملاً حاشیه امنیت شبکه را به حداقل رسانده است. از سوی دیگر فرسودگی وعدم به‌روزرسانی این نیروگاه‌ها نیز از جمله موضوعاتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و به راحتی قابل چشم‌پوشی نیست.
در فصول گرم سال، جهش مصرف ناشی از استفاده گسترده از کولرهای گازی و سرمایش صنعتی، پیک مصرف را از سقف تولید می‌گذراند و خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده یا ناگهانی، چرخ بسیاری از کسب‌وکارها و خطوط تولید را از حرکت بازمی‌دارد. ناترازی آب نیز به بحران عجیبی در تابستان تبدیل شده و در حال حاضر دولت نه‌تنها با قطعی برق، بلکه قطعی آب و بحران آن دست به گریبان است.
در زمستان نیز، بحران گاز و اولویت تأمین گرمایش خانگی، سوخت نیروگاه‌ها را در تنگنا قرار می‌دهد و سوزاندن مازوت جهت تامین سوخت مورد نیاز نیز به مشکلات بسیار زیست‌محیطی و آلودگی هوا دامن زده و شرایط را به جایی رسانده که نمی‌توان به راحتی از آن عبور کرد. ناترازی برق آنقدر فزونی گرفته که دیگر به فصلی خاص محدود نمی‌شود. در کنار این عوامل، ضعف مدیریت مصرف، یارانه‌های سنگین انرژی که انگیزه صرفه‌جویی را از میان برده و کم‌توجهی به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، شکاف میان تولید و تقاضا را هر سال عمیق‌تر کرده است.
کارشناسان هشدار می‌دهند ادامه این روند، نه‌تنها خسارت‌های اقتصادی سنگینی به بخش تولید، صادرات و اشتغال وارد خواهد کرد، بلکه امنیت انرژی کشور را نیز در معرض تهدید قرار می‌دهد؛ تهدیدی که مهارش نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، اصلاح ساختار یارانه‌ها، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و تغییر فرهنگ مصرف در مقیاسی ملی است.
در این میان محاسبات اشتباه علیآبادی به عنوان وزیر نیرو کم به بحران‌ها دامن نزده است. وزیری که از دولت سیزدهم باقی مانده است و به واسطه تحصیلاتش (مکانیک گرایش تبدیل انرژی) بر مسند وزارت نیرو تکیه زده، اما نتوانسته این وزارتخانه را به سرمنزل مقصود برساند و حالا بر لبه تیغ استیضاح ایستاده است.
رئیس‌جمهوری در بهمن‌ماه سال گذشته در جلسه با استانداران گفته بود: «به هر حال هزینه‌ای برای آن پرداخت کردیم، دلمان نمی‌خواست مازوت بسوزانیم و وزیر نیرو گفته بود اگر دو ساعت خاموشی بدهیم مشکل حل می‌شود، اما محاسبه درست نبود و متوجه شدیم که حتی اگر یک روز هم خاموشی می‌دادیم، مشکل حل نمی‌شد.»
همین هم سند دیگری بر عملکرد ضعیف علیآبادی بود که نه‌تنها جایی برای دفاع باقی نگذاشت، بلکه به نارضایتی‌های گسترده در کشور و در برخی شهرها منجر شد. این نارضایتی تا حدی پیش رفته که حتی طیف اصولگرا و حامیان دولت سیزدهم نیز یارای همراهی با علیآبادی را از کف داده‌اند. در این میان برخی از اصلاح‌طلبان به هشدارهای خود زمان انتخاب علیآبادی به عنوان وزیر پیشین و انتقاد به حضور او در لیست کابینه پیشنهادی به مجلس را یادآوری می‌کنند.
درست زمانی که تیغ استیضاح زیر گلوی وزیر قرار گرفته، مشخص است که عملکردش آنقدر ضعیف بوده که هیچ طیف و جناحی برای برداشتن این تیغ اقدام و تلاشی نمی‌کند و به نظر می‌رسد تقریباً جامعه با این استیضاح موافق است حتی اگر دولت با مشکل روبه‌رو شود. درباره استیضاح وزیر نیرو و نگاه بهارستان‌نشینان با رضا سپهوند عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت‌وگو کردیم.
وعده ۱۴ مگاپروژه علیآبادی به نتیجه نرسید
رضا سپهوند، نماینده خرم‌آباد و چگنی و عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون انرژی در درباره استیضاح وزیر نیرو توضیحاتی ارائه کرد که در زیر آمده است:
نمایندگان چه اصراری بر استیضاح آقای علیآبادی دارند درحالی‌که دولت هنوز یک سال از عمر خود را سپری نکرده است؟
نمایندگان با مسائل مختلفی در این زمینه چالش دارند. از جمله این چالش‌ها قطع برق مصرف خانگی، کشاورزان و حوزه صنعت است که موجب نارضایتی بسیاری در بین نمایندگان شده که پیگیر مطالبات مردم هستند.
یکی از موضوعاتی که مطرح شده این است که آقای علیآبادی بازمانده از دولت سیزدهم است و نمایندگان مجلس که اکثراً اصولگرا هستند با ایشان مماشات کرده‌اند و دیر در طرح سوال یا استیضاح از وزیر نیرو اقدام کردند. آیا موضوعات سیاسی استیضاح آقای علیآبادی را به تعویق انداخته است؟
به نظر من این تحلیل درست نیست. آقای علیآبادی در ابتدای شروع به کار برنامه‌هایی را ارائه کرد که در عمل نتوانست آن را به اجرا درآورد. برنامه‌های ایشان مبنی بر این بود که ۱۴ مگاپروژه در حوزه برق وارد مدار می‌کند و باید تا مرداد این مگاپروژه‌ها به اتمام می‌رسید. همچنین درباره پروژه‌های انرژی خورشیدی جهت تولید برق قول‌هایی داد که متاسفانه هیچ‌کدام عملی نشد. ضمن آنکه در این موضوع نیز برنامه‌هایی داشتند که اجرایی نشد.
البته بخشی از بحران آب به مدیریت بستگی دارد و بخش دیگر به دلیل خشکسالی است. با این حال مشکلات و تنش‌های آبی زیادی در مناطق مختلف کشور ایجاد شده است. هدف نمایندگان بیشتر درباره مشکلات ایجاد شده است و ربطی به مسائل سیاسی ندارد، یا اینکه ایشان از دولت قبل باقی مانده است.
با توجه به اینکه ناترازی‌ها به تعطیلات برخی از روزها انجامید، در کمیسیون موضوع تعطیلات به دلیل ناترازی انرژی (بیشتر آب و برق) مطرح و بررسی شده است؟
در کمیسیون موضوع تعطیلات مطرح نشده است. این تعطیلات تصمیمات دولت است که با توجه به شرایط پیش‌آمده آن را اعمال می‌کند.
نمایندگان مجلس به‌ویژه اعضای کمیسیون انرژی با این تعطیلی‌ها موافق هستند؟
دولت و مجلس با این تعطیلی‌ها موافق نیستند. اما به دلیل بحران آب و برق که داریم، برای مدیریت بهتر شرایط، دولت ناچار است که چنین تصمیمی بگیرد.
اعلام کردند اگر مجلس با تغییر ساعت برای استفاده بیشتر از انرژی مخالفت نمی‌کرد شاید شرایط بهتر از این می‌شد. چرا مجلس در این مورد با دولت و وزیر نیرو همراهی نکرد؟ آیا با تغییر ساعت بهبودی در شرایط ایجاد می‌شد؟
من از موافقان تغییر ساعت بودم. اما اکثریت مجلس با آن مخالفت کردند. تغییر ساعت می‌توانست ۱۵۰۰ مگاوات صرفه‌جویی برقی را به دنبال داشته باشد. اما مجلس با آن موافقت نکرد اما دولت با استفاده از اختیاری که داشت این تغییرات را ایجاد کرد. در حقیقت تغییر ساعت شکل گرفته است. اما موضوع مجلس این مسائل نیست. ما چند دهه اخیر متناسب با رشد مصرف در حوزه‌های کشاورزی، صنعت و بخش خانگی سرمایه‌گذاری در حوزه برق نکردیم. متاسفانه در حوزه آب هم پیش‌بینی دقیقی نداشتیم تا مدیریت مصرف و منابع را ایجاد کنیم و امروز به این چالش‌ها و بحران‌های ناترازی در انرژی رسیده‌ایم.
شنیده شد که مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی به مجلس ارائه و در آن مشخص کرده که برخی از اقدامات دولت مانند تغییر ساعت بیش از یک درصد تاثیرگذار نبوده است. آیا این گزارش در کمیسیون انرژی مطرح و بررسی شده است؟
چنین گزارشی در کمیسیون انرژی مطرح نشده است. آنچه که واضح است قطعی برق نسبت به سال گذشته و سال‌های پیش از آن بیشتر شده است. بخشی از این قطعی برق و آب به دلیل کاهش بارش‌ها است و به تبع آن آب پشت سدها نیز کاهش یافته است و باعث شده که بعضی از نیروگاه‌ها از مدار خارج شود و بر تولید و قطعی آب و برق تاثیر گذاشته است.
برخی اعلام می‌کنند که دولت نمی‌تواند کارشناسان این حوزه را به دلیل منع قانونی معروف به «مشاغل حساس» به کار بگیرد. شما این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من حضور کارشناسان و ارائه برنامه‌های مدون آنها می‌تواند در کاهش ناترازی انرژی تاثیر مثبت داشته باشد اما همانطور که اشاره کردم این چالش‌ها یک‌ساله به وجود نیامده که بتوانیم بگوییم به دلیل منع استفاده از کارشناسان این اتفاق افتاده و بحران‌ها به وجود آمده است. البته منعی وجود ندارد و به جز دوتابعیتی آن هم در مشاغل حساس، منع به کارگیری وجود ندارد و کارشناسان در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند و نمی‌تواند به این موضوعی که مطرح شده ربط داشته باشد.
آیا مافیای آب واقعاً وجود دارد که در مسائل و بحران‌های آبی و قطع برق کشور تا حدی تاثیر بگذارد که وزیر به استیضاح کشیده شود؟
اینکه اسم آن را مافیای آب بگذاریم زیاد جالب نیست. اما متاسفانه سیاست‌های غلط در حوزه آب در انتقال آب بین‌حوزه‌ای و در ساخت سدهایی که واقعاً نباید ساخته می‌شدند موجب شده آب به بعضی از مناطق که نیاز به استقرار صنایع آب‌بر در آنجا نبود، منتقل شود چراکه نیاز آبی این مناطق بیشتر شد. در حال حاضر آن مناطقی که آب بین‌حوزه‌ای به آنجا منتقل شده دچار چالش و بحران آبی شده‌اند، بلکه مناطق مبدأ آب (که آب از آنها به جای دیگر منتقل شده) با تنش آبی بسیاری روبه‌رو هستند.
در واقع سیاست‌های غلط توسعه صنعت در مناطق کویرنشین، باعث بخشی از ناترازی‌ها در حوزه آب شده است. به همین سبب است که بعضی‌ها اسم آن را مافیا می‌گذارند و منظورشان کسانی است که آب را منتقل کرده‌اند. باید صنایع آب‌بر و آب دوستی کشور همچون سیما، فولاد و… را از دل کویر به سواحل خلیج فارس منتقل کنیم. چراکه به افزایش تنش‌های آبی دامن می‌زند.
به نظر شما تهدید برخی وزرا به استیضاح و استیضاح دو وزیر آن هم کمتر از یک سال از تشکیل دولت توسط مجلس درست است؟
جابه‌جا کردن وزرا یا استیضاح آنها در کوتاه‌مدت تاثیرگذار نیست اما موضوع استیضاح علیآبادی در راستای برنامه‌هایی بود که به مجلس ارائه کرده بود. انتظار این بود که این برنامه‌ها طبق زمان‌بندی انجام شود اما بخش زیادی از این برنامه‌ةا به نتیجه نرسیده است. به همین دلیل نمایندگان به این موضوع معترض هستند و بیش از ۸۶ نفر از نمایندگان استیضاح ایشان را امضا کرده‌اند.
آیا نمایندگان نگران این بودند که این ناترازی‌ها که باعث نارضایتی شده به اعتراضات مردم در کف خیابان بینجامد؟
مردم به مسائل آگاه هستند و می‌دانند که بخش زیادی از این خشکسالی‌ها به تغییرات اقلیمی مربوط می‌شود. ضمن آنکه با آمدن کف خیابان که مشکل حل نمی‌شود. به هر جهت مسائل همچون تغییر اقلیم، سوءمدیریت و… توأمان با هم اتفاق افتاده و منجر به شرایط فعلی شده است. مردم ما هم متوجه این موضوعات هستند اما نمایندگان در مجلس تلاش می‌کنند از طریق تذکر، طرح سوال و استیضاح وزارت نیرو و دولت را به مسیر اصلی برگردانند.
