از تعرفه تا دخالت؛ ابعاد خطرناک دیپلماسی قهری ترامپ
اهداف پنهان ترامپ چیست؟
دونالد ترامپ با سیاست «دیپلماسی قهری» و اعمال تعرفه‌های سنگین علیه حتی نزدیک‌ترین متحدان خود، روابط سنتی واشینگتن با هم‌پیمانان این کشور را به شدت تضعیف کرده است. افزایش تعرفه کشورهایی چون کانادا، هند و برزیل، دخالت در امور داخلی و تهدیدهای آشکار، نشانه‌ای از رویکرد تنبیهی ترامپ است که موجب کاهش اعتماد، واکنش متقابل کشورها و نگرانی متحدان خلیج فارس از آینده همکاری‌های امنیتی با آمریکا شده است.
فرارو- دکتر عبدالله خلیفه الشایجی استاد علوم سیاسی دانشگاه کویت
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه القدس العربی، در ادبیات روابط بین‌الملل، اصطلاح «دیپلماسی قهری» به ابزاری گفته می‌شود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به‌خوبی با آن آشناست و آن را با شدت و صراحت به کار می‌گیرد. ترامپ این شیوه را نه‌تنها علیه دشمنان، بلکه حتی برای وادارسازی هم‌پیمانان آمریکا به پذیرش مطالبات واشنگتن به کار می‌برد؛ تاکتیکی که هرچند اغلب با ژستی پیروزمندانه و دستاوردهای مقطعی همراه است، اما به باور بسیاری از تحلیلگران، فاقد عمق راهبردی هستند.
لیست سیاه ترامپ: از کانادا تا کشورهای فقیر در تیررس تعرفه‌های جدید
پس از سه مرتبه تعویق، ترامپ روز ۳۱ ژوئیه (نهم مرداد) با صدور دستورات اجرایی جدید، موج تازه‌ای از سیاست‌های حمایتی را کلید زد. بر اساس این دستورات، فهرستی بلندبالا از کشورها از همسایگان نزدیک و متحدان قدیمی گرفته تا کشورهای دوست و حتی دولت‌های فقیر و بحران‌زده با اقتصادهای شکننده در زمره مشمولان افزایش تعرفه‌ها و عوارض گمرکی بر صادرات خود به ایالات متحده قرار گرفته‌اند. این تصمیم که از ۸ اوت (۱۷ مرداد) اجرایی می‌شود، نشانه‌ای دیگر از اولویت سیاست‌های انزواطلبانه و فشار اقتصادی کاخ سفید بر منافع جهانی حتی متحدان واشینگتن است.
دیپلماسی قهری در سیاست خارجی ترامپ، صرفاً به کاربرد ابزار تعرفه‌های سنگین و تهدیدهای اقتصادی محدود نمی‌شود. این رویکرد، ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده و به عرصه دخالت در امور داخلی کشورها نیز کشیده شده است؛ از مداخله در رویه‌های قضایی و سیاست خارجی گرفته تا اعمال فشار آشکار بر تصمیمات حاکمیتی حتی در مورد نزدیک‌ترین متحدان آمریکا.
سیاست چماق و هویج: ترامپ چگونه اقتصاد را به سلاح تبدیل کرد؟
در حالی که دونالد ترامپ با آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش در ژانویه با افتخار وعده داده بود که از رهگذر مذاکره و فشار، ده‌ها کشور را به امضای توافق‌نامه‌های تجاری مطلوب ایالات متحده وادار خواهد کرد، پس از گذشت بیش از چهار ماه، تنها توانسته با هفت کشور متحد و اتحادیه اروپا به توافق برسد؛ نتیجه‌ای که به‌مراتب کمتر از ادعاهای اولیه کاخ سفید بود.
علی‌رغم این دستاورد محدود، رئیس‌جمهور ترامپ اعلام کرده که نرخ تعرفه‌های گمرکی بر کالاهای وارداتی از حدود ۷۰ کشور را افزایش می‌دهد؛ تصمیمی که بر اساس میزان تراز تجاری هر کشور با آمریکا متفاوت است. تعرفه‌ها از ۱۰ درصد برای کشورهایی که تراز تجاری‌شان به نفع واشینگتن است، آغاز می‌شود؛ برای کشورهایی که مازاد تجاری اندکی به سود آنها ثبت شده به ۱۵ درصد می‌رسد و حتی برای برخی کشورها از جمله شماری از متحدان سنتی آمریکا به ۱۵ تا ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت.
شاید شگفت‌انگیزترین وجه سیاست تجاری جدید دولت ترامپ، رویکرد تنبیهی بی‌سابقه علیه متحدان دیرینه آمریکا باشد. در تازه‌ترین موج افزایش تعرفه‌ها، کانادا، همسایه و شریک راهبردی واشینگتن با نرخ ۳۵ درصدی روبه‌رو شده، هند با تعرفه ۲۵ درصدی مواجه است و برزیل نیز با نرخ کم‌سابقه ۵۰ درصد، در صدر فهرست تنبیه‌شدگان قرار دارند؛ آمیزه‌ای از سیاست و اقتصاد که با زبان تهدید و اجبار، چهره تازه‌ای از قدرت‌نمایی کاخ سفید را به نمایش گذاشته است.
جنگ تعرفه‌های ترامپ؛ حمله بی‌سابقه به متحدان سنتی آمریکا
در میان موج جدید سیاست‌های تجاری ترامپ، اقدام علیه کانادا و مکزیک بیش از همه جلب توجه می‌کند. رئیس‌جمهور ایالات متحده با افزایش تعرفه‌های وارداتی از کانادا تا ۳۵ درصد و تعیین مهلت ۹۰ روزه برای مکزیک جهت دستیابی به توافقی تازه، عملاً اصول و تعهدات توافق‌نامه منطقه آزاد تجاری آمریکای شمالی (نفتا) را زیر سؤال برده است؛ توافقی که قرار بود روابط اقتصادی سه کشور را بر پایه همکاری و اعتماد متقابل تقویت کند. نکته قابل تأمل اینکه کانادا که عضو ناتو، گروه هفت کشور صنعتی و گروه بیست اقتصاد برتر جهان است، اکنون با یکی از بالاترین نرخ‌های تعرفه‌ای در تاریخ روابط دو کشور روبه‌روست؛ آن هم به بهانه ناکامی اتاوا در جلوگیری از عبور محموله‌های «مواد مخدر» از مرزهایش به ایالات متحده.
در تحولی قابل‌تأمل، دونالد ترامپ بار دیگر نشان داد که سیاست خارجی و تجارت را به‌هم گره زده است. پس از آنکه مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا اعلام کرد این کشور قصد دارد در نشست آتی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر، دولت فلسطین را به رسمیت بشناسد، ترامپ در توییتی تهدیدآمیز هشدار داد که این تصمیم می‌تواند روند توافق تجاری میان واشینگتن و اتاوا درباره تعرفه‌های گمرکی را پیچیده‌تر و پرچالش‌تر کند. او حتی در پایان این پیام توییتری، بخشی از سرود ملی کانادا را نقل کرد.
این پرسش اساسی مطرح است: چه پیوندی میان تعرفه‌های گمرکی و تصمیم یک کشور برای به رسمیت شناختن دولت فلسطین وجود دارد؟ در واقع، چنین رویکردی چیزی فراتر از سیاست اقتصادی است؛ ابزاری برای ارعاب، تحریک و تحت فشار قرار دادن نزدیک‌ترین همسایه و متحد آمریکا؛ سیاستی که در آن مرزهای میان دیپلماسی، اقتصاد و تجارت محو می‌شود و ابزارهای مشروع به اهرم‌های تهدید و اجبار تبدیل می‌شوند. این همان چیزی است که می‌توان از آن به عنوان «گردن‌کشی دیپلماسی قهری » نام برد.
اقدامات تحریک‌آمیز دونالد ترامپ به همین‌جا ختم نشد. این بار، رئیس‌جمهور آمریکا مستقیماً برزیل، دهمین اقتصاد بزرگ جهان و عضو کلیدی گروه بریکس پلاس که در کنار روسیه، چین، هند و آفریقای جنوبی یکی از مهم‌ترین بلوک‌های «جنوب جهانی» به شمار می‌آید، را هدف قرار داد. دونالد ترامپ با تهدیدی بی‌سابقه اعلام کرد چنانچه روند محاکمه ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهور پیشین برزیل و متحد نزدیکش که به اتهام تلاش برای کودتا پس از شکست در انتخابات تحت پیگرد است، متوقف نشود، تعرفه‌ای ۵۰ درصدی بر کالاهای صادراتی برزیل به آمریکا از جمله قهوه، نفت و سایر اقلام کلیدی اعمال خواهد کرد.
پشت پرده تنش هند و آمریکا؛ از تعرفه‌های ترامپ تا خرید تسلیحات روسی
روابط نزدیک میان دونالد ترامپ و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، مانع از آن نشد که رئیس‌جمهور آمریکا متحد هندی خود را آماج حملات تجاری و لفظی قرار دهد. ترامپ در اقدامی تلافی‌جویانه، تعرفه واردات کالاهای هندی به ایالات متحده را تا ۲۵ درصد افزایش داد؛ تصمیمی که انتقادهای فراوانی را در هند برانگیخت. همزمان، ترامپ در پیامی در شبکه اجتماعی «تروث سوشال»، ضمن انتقاد از روابط رو به گسترش هند با روسیه، اقتصاد هند را که از سریع‌ترین نرخ‌های رشد در جهان برخوردار است، «مرده» توصیف کرد. او همچنین به شدت از قراردادهای تسلیحاتی میان دهلی‌نو و مسکو به ویژه خرید سامانه دفاعی اس ۴۰۰ انتقاد و دمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین روسیه را «شکست‌خورده» خواند. ترامپ حتی مدعی شد که «هیچ مبادله تجاری واقعی» میان هند و روسیه وجود ندارد.
نشانه‌های افول اعتماد متحدان به سیاست‌های ایالات متحده بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است. کانادا با تهدید به اقدامات متقابل تجاری در پاسخ به تعرفه‌های ترامپ از منافع مشاغل داخلی خود دفاع کرد. برزیل نیز وعده داده است که پاسخی متناسب به تعرفه‌های جدید آمریکا خواهد داد. هند، در واکنش به فشارهای واشینگتن، قرارداد خرید جنگنده‌های پیشرفته اف ۳۵ را به حالت تعلیق درآورده و اعلام کرده است برای حفاظت از منافع ملی خود، تمام گزینه‌ها را بررسی خواهد کرد.
در همین حال، ترامپ حتی تعرفه‌های وارداتی را علیه شرکای کلیدی آمریکا در اتحادیه اروپا، کانادا، ژاپن، کره جنوبی و حتی اسرائیل که بطور سنتی در ساختار سیاسی آمریکا مصونیت ویژه‌ای داشته، افزایش داده است. این رویکرد، جایگاه اسرائیل را نیز در کنگره و سنای آمریکا به‌ویژه در نگاه دموکرات‌ها، ترقی‌خواهان و مستقل‌ها، بیش از پیش زیر سوال برده است. بسیاری از این نمایندگان، به دلیل تداوم جنگ و محاصره نوار غزه توسط اسرائیل و اعمال سیاست «گرسنگی دادن» به غیرنظامیان طی ۲۲ ماه گذشته، این رژیم را اکنون به عنوان باری سنگین و پرهزینه برای منافع آمریکا قلمداد می‌کنند. از سوی دیگر، کشورهای عربی خلیج فارس نیز پس از حملات به تاسیسات نفتی ابقیق و خریص در سال ۲۰۱۹ و تجربه سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی کاخ سفید، به دنبال گزینه‌های جایگزین و متنوع‌سازی شرکای راهبردی خود در منطقه هستند.
کمتر سابقه داشته که یک رئیس‌جمهور آمریکا با زبان تهدید، ارعاب و تحقیر با رهبران کشورهای متحد سخن بگوید و رفتار کند. همین رویکرد متکبرانه دونالد ترامپ باعث شد تا روزنامه معتبر اقتصادی «فایننشال تایمز» در مقاله‌ای تحلیلی با عنوان انتقادی «ترامپ، ویرانگر متحدان جهانی»، سیاست خارجی او را زیر ذره‌بین قرار دهد. این لحن و رفتار، نه‌تنها اعتماد و احترام متحدان واشینگتن را به‌شدت کاهش داده، بلکه شکاف‌های عمیقی در اتحادهای سنتی آمریکا ایجاد کرده است؛ روندی که به نظر می‌رسد ترامپ، بدون توجه به پیامدهای بلندمدت، همچنان بر آن پافشاری می‌کند.
