چرا روسیه طالبان را به رسمیت شناخت؟

روزنامه هم‌میهن در یادداشتی با عنوان «چرا روسیه طالبان را به رسمیت شناخت؟» به بررسی دلایل به رسمیت شناخته شدن طالبان از سوی مسکو پرداخته است.

این روزنامه در این زمینه نوشت: اوایل ماه ژوئیه، روسیه در اقدامی که باعث شگفتی عده‌ای شد، تصمیم گرفت حکومت طالبان را در افغانستان به رسمیت بشناسد. این تصمیم ناشی از پذیرش ایدئولوژیک طالبان نیست بلکه نتیجه یک استراتژی ژئوپلیتیک حساب‌شده است.

روسیه از طریق تعامل با طالبان می‌خواهد منافع خود را در آسیای میانه و آسیای جنوبی تضمین کند، در مقابل نفوذ غرب ایستادگی کند و منطقه‌ای را که مدت‌هاست دچار افراطی‌گری و بی‌ثباتی است به ثبات برساند. از زمان عقب‌نشینی آمریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱، روسیه به دنبال پرکردن این خلأ بود تا خود را به عنوان بازیگری کلیدی در امنیت منطقه مطرح کند. 

در واقع روابط مسکو و طالبان از سال ۲۰۱۶ آغاز شد. ماه آوریل، روسیه طالبان را از فهرست گروه‌های تروریستی حذف کرد تا زمینه روابط عمیق‌تر ایجاد شود. گام منطقی بعد، شناسایی رسمی طالبان بود و حالا پرچم جدید سفید و سیاه طالبان بر فراز سفارت افغانستان در مسکو به اهتزاز درآمده‌است. نگرانی اصلی همچنان امنیت است.

طالبان برخلاف داعش و القاعده، هرگز در فعالیت‌های تروریستی در خاک روسیه مشارکت نداشته‌است و به همین دلیل مسکو طالبان را با آن گروه متمایز می‌داند. با این حال کرملین نگران است که افراطی‌گری از افغانستان به منطقه آسیای میانه و به‌خصوص جمهوری‌های تاجیکستان و ازبکستان که گروه تروریستی داعش شاخه خراسان در آنجا فعال است، سرریز کند. 

این تهدید از آسیای میانه فراتر است. داعش شاخه خراسان از طریق کارگران مهاجر آسیای میانه که بسیاری از آن‌ها اهل تاجیکستان هستند و حدود ۳/۱ میلیون نفر از جمعیت مهاجران به روسیه را تشکیل می‌دهند، به روسیه هم رسیده‌است. حمله تروریستی سال ۲۰۲۴ به تالار کروکوس سیتی در نزدیکی مسکو، توسط تاجیک‌های افراطی‌شده انجام شده‌بود. طالبان هم داعش شاخه خراسان را بزرگ‌ترین تهدید علیه حکومت خود می‌داند. 

آن‌ها با موفقیت توانستند جلوی تثبیت موقعیت داعش را در سال ۲۰۲۱ بگیرند. اما همچنان خطر داعش شاخه خراسان به عنوان یک گروه تروریستی بین‌المللی با حمله‌های سال ۲۰۲۴ از مسکو تا کرمان در ایران، جدی است. طالبان که خواستار شناسایی مشروعیت بین‌المللی است، نشان داده که در حوزه مبارزه با تروریسم حاضر به همکاری است. شناسایی دیپلماتیک طالبان اجازه می‌دهد که همکاری‌های روسیه در این حوزه با طالبان رسمی شود. 

روسیه همچنین می‌تواند یک ابتکار منطقه‌ای مبارزه با تروریسم ایجاد کند که افغانستان در کانون آن قرار داشته‌باشد. هرچند کشورهای منطقه آسیای میانه، به جز تاجیکستان، هنوز حکومت طالبان را رسماً نپذیرفته‌اند، اما آن‌ها هم به دلیل نگرانی مشترک از تروریسم و افراطی‌گری واقعیت سیاسی جاری در افغانستان را پذیرفته‌اند.

افغانستان در عین حال پلی میان آسیای میانه و جنوب آسیا است که می‌تواند به صورت بالقوه مرکزی برای تجارت و انرژی با جنوب آسیا باشد. چین و روسیه در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری فرصت‌های زیادی در افغانستان می‌بینند. قدرت‌های غربی از روسیه به خاطر این اقدام انتقاد کرده‌اند، اما با توجه به سرعت شناسایی حکومت جدید سوریه توسط غرب، این انتقادها که عمدتاً جنبه اخلاقی دارند، ریاکارانه به نظر می‌رسند. 

برای غرب، معیارهای پذیرش احمدالشرع، رئیس‌جمهور انتقالی روسیه که سابقه همکاری با القاعده دارد، بسیار پایین‌تر بود. دونالد ترامپ و امانوئل مکرون، رؤسای جمهوری آمریکا و فرانسه با او دیدار کردند؛ آن هم در حالی که همچنان گزارش‌های معتبر از حمله به کلیساها و بدرفتاری با زنان علوی توسط شبه‌نظامیان افراطی سنی وجود دارد.

حکومت جدید سوریه هیچ اقدامی برای متوقف کردن این اقدامات انجام نداده‌است. رفتار دوگانه غرب با سوریه افغانستان، باعث شده‌است که مسکو بهتر بتواند چهره خود را به عنوان یک بازیگر عملگرا و منطقی بازنمایی کند اما روابط مسکو با کابل بدون مخاطره نیست. طالبان به شدت ملی‌گرا است و ریشه در هویت پشتون دارد و به سادگی تسلیم هیچ قدرت خارجی، از جمله روسیه نخواهد شد. 

آن‌ها رابطه با مسکو را به عنوان یک رشته از سیاست خارجی متنوع خود می‌دانند که با روابط‌شان با چین، ایران، آسیای میانه و خلیج فارس متوازن شده‌است و در آینده ممکن است برای توازن بیشتر با آمریکا و اتحادیه اروپا هم وارد رابطه شوند.

اما در حال حاضر، منافع استراتژیک این رابطه برای کرملین از مخاطرات آن بیشتر است. روسیه با شناسایی طالبان، جای پای خود را در آسیای میانه و آسیای جنوبی تقویت کرده‌است و سلطه دیپلماتیک غربی را به چالش کشیده‌است و در عین حال خود را به عنوان یک عامل تعیین‌کننده در معادله‌های قدرت در منطقه‌ای مطرح کرده‌است که آمریکا از آنجا عقب‌نشینی کرد.