چرا ناوگان ارواح جان گرفت؟
با بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت – اگر چه حوزه نفتی شامل آن‌ها نیست – اما طرف مقابل تلاش می‌کند که فشارها بر تهران را افزایش دهد. ایران نیز با روشن کردن ترانسپوندرهای شبکه نفت‌کش‌های خود، شرایط جدید را اعلام کرده و به نظر می‌رسد که قصد دارد این سیستم را به چالش بکشد.
فرارو – آخرین خبرها حاکی از آن است که نفت‌کش‌های ایران پس از هفت سال و نیم، ترانسپوندرهای خود را روشن کردند و اطلاعات آن‌ها روی سامانه بین‌المللی AIS قابل دسترسی است. این سیستم بعد از بازگشت تحریم‌های نفتی ایران در دوران اول ترامپ خاموش شده بودند. ایران و چند کشور تحت تحریم دیگر از ناوگان ارواح برای صادرات نفت خود استفاده می‌کنند.
به گزارش فرارو، یک روایت در شبکه‌های اجتماعی نیز علاوه بر موضوع روشن کردن ترانسپوندرها وجود دارد که ایران در حال استفاده از پرچم خود بر فراز نفت‌کش‌هاست. این تغییرات نشان‌دهنده شرایطی جدید است که می‌تواند دو وجه داشته باشد. AIS یاAutomatic Identification System، سامانه‌ایست که داده‌های مربوط به مسیر کشتی‌ها را ثبت می‌کند. ترانسپوردرها در کشتیرانی، قطعاتی هستند که وظیفه پاسخ‌دهی اتوماتیک به سیگنال‌های این سیستم را دارند. عبدالله باباخانی، کارشناس حوزه انرژی در این مورد نوشت: «اگر این روند پایدار بماند، باید آن را مهم‌ترین علامت تغییر رفتار صادراتی ایران از ۲۰۱۸ تاکنون دانست. چنین حرکتی می‌تواند مقدمه‌ای برای بازگشت محدود ایران به شفافیت دریایی، یا نشانه‌ای از مذاکرات پشت‌پرده درباره امنیت مسیرهای انرژی در خلیج‌فارس باشد.»
اول؛ گشایش در تحریم‌های ایران
یکی از دو وجه روشن شدن ترانسپوندرهای ناوگان نفت‌کش‌های ایران، وجه مثبت آن و نشانه‌ای از ایجاد گشایش در شرایط است. این نگاه با توجه به اخبار مربوط به سال ۱۳۹۲ وجود دارد. ۳ آذر این سال توافق موقت ژنو به امضا رسید و ۱۴ آذر این خبر منتشر شد: «داده های «تامسون رویترز» که به رفت و آمد کشتی های جهانی نظارت دارد اعلام کرده که قبل از توافق هسته‌ای ایران و 1+5 قریب به 50 تا 75 درصد از نفت کش های غول آسای ایران سیستم های ترانسپوندر خود را قطع کرده بودند و هیچگونه سیگنالی از خود به بیرون انتقال نمی دادند تا قابل ردیابی نباشند. اما فقط دو روز از معامله هسته ای ایران و 1+5 گذشته بود که تعداد 39 نفت کش غول‌آسای ایرانی ترانسپوندرهای خود را روشن کردند.» این بار نیز با توجه به تجربه پیشین، خبر بازگشت داده نفت‌کش‌های ایران به سامانه‌های کنترل ترافیک دریایی مورد توجه قرار گرفت. اما شرایط امروز حداقل در ظاهر شباهتی به سال ۱۳۹۲ ندارد. در دوران تحریم‌های پیش از برجام نیز این دستگاه‌ها در کشتی‌های نفتکش ایران خاموش می‌شدند.
دوم؛ ریسک ایران در باز کردن مسیر صادرات نفتی
دومین احتمالی که مورد توجه قرار می‌گیرد این است که ایران تلاش کرد با عبور از روش‌های پیشین، با شفافیت کار صادرات نفت خود را انجام دهد. چرا که با بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت – اگر چه حوزه نفتی شامل آن‌ها نیست – اما طرف مقابل تلاش می‌کند که فشارها بر تهران را افزایش دهد. ایران نیز با روشن کردن ترانسپوندرهای شبکه نفت‌کش‌های خود، شرایط جدید را اعلام کرده و به نظر می‌رسد که قصد دارد این سیستم را به چالش بکشد. به خصوص این که در طرف مقابل، موضوع خریداران نیز وجود دارد. چرا که هر طرفی این نفت را خریداری کند، با تحریم‌های آمریکا روبرو می شود. برخورد نظامی با این شبکه نیز حرکتی پرریسک محسوب می‌شود. ضمن این که ایران پیش از نیز پس از توقیف نفتکش‌هایش، دست به اقدام متقابل در خلیج فارس نیز زده است. در واقع برخورد طرف مقابل می‌توان در خلیج فارس بحران‌ساز باشد. به همین دلیل می‌توان گفت که ایران حرکت خاصی را آغاز کرده است که باید دید چه نتایجی به دنبال دارد. تا لحظه تنظیم این گزارش، واکنشی از سوی ایران یا آمریکا به عنوان دو طرف این درگیری نشان داده نشد.
ناواگان ارواح یا ناوگان سایه، به کشتی‌های نفتکشی گفته می‌شود که نفت کشورهای تحت تحریم مانند ایران، روسیه یا ونزوئلا را جابجا می‌کنند. این ناوگان شیوه کار مخصوص به خود را دارد و از روش‌هایی مانند تغییر اسناد محموله، تغییر پرچم و خاموش کردن دستگاه‌های تشخیص موقعیت، کار را به مقصد می‌رسانند. همچنین شیوه دیگری از کار آن‌ها، انتقال محموله از روی نفتکش سایه به نفتکش دیگر است.
