حراج ۳۰ تابلوی «باب راس»

باب راس، نقاش و معلم آمریکایی، با برنامه تلویزیونی «لذت نقاشی» در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، تبدیل به پدیده‌ای فرهنگی و آموزشی شد که فراتر از مرزهای هنر کلاسیک و گالری‌ها شناخته می‌شود. 

به گزارش روزنامه ایران، اگرچه آثار او در محافل آکادمیک کمتر مورد توجه منتقدان رسمی بوده، اما تأثیر او بر آموزش هنر، روان‌شناسی مثبت، فرهنگ عمومی و دسترس‌پذیر کردن هنر برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، غیرقابل انکار است. در ایران نیز، جایی که اغلب نام نقاشان مدرن و معاصر کمتر شناخته می‌شود، باب رأس به واسطه پخش برنامه «لذت نقاشی» به یک نماد فرهنگی و الهام‌بخش تبدیل شد. 

رویکرد آرام، بی‌تنش و دلنشین او در آموزش نقاشی و تأکید بر لذت و شادی خلق اثر، تجربه‌ای تازه و منحصربه‌فرد از هنر را برای بینندگان ایرانی و جهانی رقم زد. اکنون ۳۰ تابلوی او که مناظر آرام کوهستان‌ها و دریاچه‌های خلوت را به تصویر می‌کشند، قرار است در حراجی‌های بین‌المللی به فروش برسند؛ رویدادی که هم میراث او را زنده نگاه می‌دارد و هم امکان بازخوانی جایگاه فرهنگی و هنری او را فراهم می‌کند. 

زندگی و مسیر حرفه‌ای باب راس

باب رأس در سال ۱۹۴۲ در شهر «دیتونا» ی ایالت فلوریدا متولد شد. او در کلاس نهم ترک تحصیل کرد تا در کنار پدر نجار خود کار کند، اما مسیر زندگی‌اش در ارتش شکل دیگری یافت. دو دهه خدمت در نیروی هوایی، بویژه سال‌های سرد و طولانی در آلاسکا، ناخواسته او را به نقاشی کشاند. 

همان‌جا بود که در میان انضباط نظامی و سکوت طبیعت، میل او به آفرینش، آرام و صبورانه شکل گرفت؛ میل به ساختن جهانی که در آن، هر اشتباه می‌تواند به قول خودش یک «اتفاق خوشایند» باشد. الهام او از بیل الکساندر، نقاش تلویزیونی آلمانی‌تبار و مبدع روش «خیس روی خیس» (wet-on-wet)، سرنوشتش را تغییر داد. راس با بهره‌گیری از این تکنیک، مناظر طبیعی را با سرعت و بداهه‌پردازی می‌کشید و تابلوهایش را در بازارهای محلی می‌فروخت. 

کم‌کم درآمدش از نقاشی از حقوق نظامی فراتر رفت و در سال ۱۹۸۱ پس از پایان خدمت و گذراندن دوره آموزشی نزد الکساندر، به معلم نقاشی تبدیل شد. به همراه یکی از شاگردانش، آنت کواسکی، شرکت «Bob Ross Inc» را بنیان گذاشت و زمینه خلق برنامه تلویزیونی «لذت نقاشی» را فراهم کرد؛ برنامه‌ای که از ۱۹۸۳ تا ۱۹۹۴ از بیش از ۳۰۰ شبکه پخش می‌شد و حدود ۸۰ میلیون بیننده در سراسر جهان داشت. 

در این برنامه، او با لحن آرام و صمیمی‌اش، بینندگان را به نقاشی دعوت می‌کرد و می‌گفت: «نقاشی یک امر فردی است. هر یک از ما طبیعت را از چشم خود می‌بینیم.» برخلاف جریان غالب هنر معاصر، راس نه به نظریه، بلکه به تجربه باور داشت. او نقاشی را نه بازنمایی طبیعت، بلکه نوعی تمرین ذهنی برای دیدن و آرام زیستن می‌دانست. 

روش «خیس روی خیس» به وسیله او از یک تکنیک به نوعی مدیتیشن بدل شد؛ به تجربه‌ای که به قول خودش اگر هیچ فایده دیگری نداشته باشد، «باید شما را خوشحال کند.» اکنون با گذر زمان، راس دوباره در مرکز توجه قرار گرفته است؛ از نمایش آثارش در مؤسسه اسمیتسون و موزه دی‌پال تا محبوبیت ماندگارش در یوتیوب و نتفلیکس. 

او یادآور این حقیقت است که نقاشی، می‌تواند هم هنر باشد و هم تسلی، هم آموزش و هم مراقبه؛ تجربه‌ای که در مرز میان رسانه و نقاشی، هنوز هم یک «اتفاق خوشایند» است. 

حراج ۳۰ تابلو میراث

اقتصاد و حمایت از رسانه‌های عمومی

سه دهه پس از پایان پخش برنامه تلویزیونی «لذت نقاشی»، میراث باب راس بار دیگر در مرکز توجه جهانی قرار گرفته است. در سال ۲۰۲۴، سی تابلوی منتخب از آثار او؛ اغلب منظره‌هایی از کوهستان، دریاچه، درختان صنوبر و آسمان‌های آرام، برای اولین‌بار در چند حراجی بین‌المللی عرضه شدند. 

ارزش تخمینی این مجموعه حدود ۱.۴ میلیون دلار اعلام شده، اما اهمیت این حراج فراتر از جنبه مالی آن است: این تابلوها، بازتابی از چهره‌ای مردمی و معلم‌گونه از هنرمندی هستند که زندگی خود را وقف دسترس‌پذیر کردن هنر برای همگان کرد. در دهه ۱۹۸۰، زمانی که بودجه فدرال برای شبکه‌های تلویزیونی عمومی آمریکا کاهش یافت، باب راس از شهرت خود برای حمایت از این رسانه‌های کوچک و محلی استفاده کرد. 

برنامه «لذت نقاشی» با پخش رایگان از ایستگاه‌های محلی، نه‌تنها آموزش هنر، بلکه نوعی مراقبه جمعی در برابر اضطراب روزمره را به خانه‌ها آورد. اکنون فروش آثارش نیز به همان شبکه‌ها بازمی‌گردد: درآمد حاصل از این حراج برای تأمین منابع مالی شبکه‌های عمومی و تداوم برنامه‌های آموزشی اختصاص یافته است؛ حلقه‌ای کامل که میراث فرهنگی راس را از تلویزیون تا بازار هنر پیوند می‌زند. 

در این معنا، حراج ۳۰ تابلو بیش از یک رخداد اقتصادی است؛ بازتابی از چرخش آرام هنر از نهاد به جامعه، از گالری به رسانه، از زیبایی‌شناسی به آموزش. 

نقاشی‌های باب راس همواره تصاویری از سکون و توازن بوده‌اند، اما اکنون در جایگاه تازه‌شان در حراجی‌های بین‌المللی، به نماد پایداری فرهنگی بدل شده‌اند؛ یادآور این ایده که هنر، حتی در ساده‌ترین شکلش، می‌تواند زیرساختی برای همبستگی اجتماعی و تداوم رسانه‌های عمومی باشد. 

به این ترتیب، آثار او از تلویزیون به صحنه جهانی راه یافته‌اند، اما پیام اصلی همچنان همان است که خود راس بارها تکرار می‌کرد: «ما اشتباه نمی‌کنیم، فقط درخت‌های خوشحال داریم.» 

تحلیل فرهنگی و هنری باب راس

معلم دموکراتیک هنر

باب راس نماد نقاشی دموکراتیک و دسترس‌پذیر است؛ معلمی که هنر را از فضای پیچیده گالری‌ها و انتقادهای آکادمیک رها و به تجربه‌ای لذت‌بخش، شخصی و روان‌شناسانه برای بیننده تبدیل کرد. این رویکرد باعث شد میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، از جمله ایران، با هنر نقاشی بیشتر آشنا شوند و با تمرین‌ها و آموزش‌های ساده او به کار نقاشی روی آورند و احساس موفقیت و رضایت شخصی را تجربه کنند. 

تحقیقات روان‌شناختی نشان داده‌اند که مشاهده برنامه‌های راس می‌تواند به کاهش اختلالات خلقی و استرس و افزایش حس آرامش و رضایت بیننده کمک کند. سبک ساده، رنگ‌های ملایم و الگوهای تکرارشونده آثارش، این تأثیر روانی مثبت را تشدید می‌کند. 

اگرچه منتقدان، هنر او را نقاشی «بازاری» می‌خوانند، اما این برچسب، ابعاد فرهنگی و آموزشی راس را کاهش نمی‌دهد. برنامه‌های او، آموزش هنر را به میلیون‌ها نفر منتقل و تجربه خلق اثر را برای همه قابل لمس کردند. تعداد بیش از ۳۰ هزار اثر راس، او را در رتبه یکی از پرکارترین نقاشان تاریخ قرار می‌دهد و پشتکار و تعهدش به هنر و آموزش، بخشی از موفقیت و ماندگاری او است. 

حراج ۳۰ تابلو از باب راس، نه صرفاً یک رویداد اقتصادی یا هنری، بلکه فرصتی است برای بازخوانی جایگاه او در فرهنگ جهانی و بازاندیشی در معنای دسترس‌پذیری در هنر. مناظر آرام و نورانی او که کوه‌ها، دریاچه‌ها و آسمان‌های غروب را با زبانی ساده و صمیمی تصویر می‌کنند، یادآور این حقیقت‌اند که هنر می‌تواند بی‌آنکه به پیچیدگی‌های نظری یا تجملات بازار متکی باشد، به تجربه‌ای از آرامش، تمرکز و امید بدل شود. 

راس در جایگاه معلمی که میلیون‌ها نفر را به نقاشی علاقه‌مند کرد، از مرزهای تلویزیون فراتر رفت و به چهره‌ای فرهنگی و حتی روان‌شناسانه بدل شد؛ معلمی که به مردم یاد داد خطا بخشی از فرآیند خلاقیت است. برنامه تلویزیونی «لذت نقاشی» که از ۱۹۸۳ تا ۱۹۹۴ پخش شد، پدیده‌ای ماندگار در تاریخ رسانه‌های عمومی آمریکاست؛ برنامه‌ای که نه فقط آموزش نقاشی، بلکه تجربه آرامش و لذت آفرینش را به میلیون‌ها بیننده منتقل کرد. 

امروزه نیز با پخش مداوم آن در یوتیوب و نتفلیکس، نسل تازه‌ای از تماشاگران در سراسر جهان با صدای آرام و نگاه مثبت او آشنا می‌شوند. اکنون حراج بین‌المللی آثارش این میراث را از قاب تلویزیون به صحنه جهانی هنر بازمی‌گرداند. این رویداد، پلی است میان گذشته آموزشی و حالِ اقتصادی او؛ میان خاطره جمعی تماشاگران و ارزش فرهنگی مسیری که طی کرد. 

تابلوهای راس، بیش از هر چیز، سندی از پیوند هنر و زندگی روزمره‌اند؛ گواهی بر اینکه نقاشی می‌تواند هم آموزش باشد و هم مراقبه، هم لذت و هم تسلی. 

در نهایت، میراث باب راس نه در شمار تابلوهایش یا حتی در کیفیات زیبایی‌شناسی نقاشی‌هایش بلکه در تجربه‌ای نهفته است که میلیون‌ها نفر از طریق او از هنر آموختند: اینکه خلق‌کردن، حتی در ساده‌ترین شکلش، می‌تواند راهی برای بازگشت به خود، به طبیعت و به لحظه حال باشد و شاید به همین دلیل است که آثار او، پس از سه دهه، همچنان در مرکز توجه هستند، چون یادمان می‌اندازند شادی، خود نیز شکلی از هنر است.