حمله اسرائیل به قطر و آزمون بزرگِ روابط اعراب و ترامپ!

فرارو؛ «رامی خوری»، استاد دانشگاه آمریکایی بیروت.

به گزارش فرارو به نقل از الجزیره؛ حمله اخیر اسرائیل به دوحه که ظاهرا با هدف ترور رهبران ارشد حماس صورت گرفته، اقدامی عجیب بود. مقصد این حمله غیرعادی بود: پایتخت قطر به عنوان یکی از مهمترین متحدان آمریکا در منطقه. کشوری که در جریان مذاکرات آتش‌بس میان حماس و اسرائیل، کنشگری محوری داشته است. با این حال، اصل حمله یک الگوی ثابت از سوی اسرائییل را دنبال کرد. الگویی که در قالب آن از اهرم ترور و نیروی نظامی برای ضربه زدن به مذاکرات و ردِ هرگونه ایده مبتنی بر همزیستی مسالمت‌آمیز استفاده می شود.

اسرائیل سال هاست که به حقوق بین الملل بی اعتنایی می کند. این رژیم بخش های مختلف منطقه را هدف قرار می دهد و البته که رهبران فلسطینی و آنهایی که در برابر آن می ایستند را ترور می کند و اقدام به از بین بردن مذاکرات صلح به بهانه تامین امنیتش می کند. در سال 1948، اعضای یک گروه صهیونیست اقدام به ترور میانجی‌گر سازمان ملل متحد «کنت فولک برنادوت» کردند. از آن زمان تاکنون، اسرائیل هزاران هزار فلسطینی، لبنانی و مردم دیگر ملت ها را به قتل رسانده و سیاست های اشغالگرانه و آپارتایدی را در پیش گرفته است.

حمله اخیر اسرائیل به دوحه تداوم همین روند تاریخی این رژیم است. در طی 22 ماه گذشته، اسرائیل هرگونه روند دیپلماتیک برای برقراری آتش بس را نابود کرده است. این رژیم نه فقط مردم را می کشد بلکه به آن ها گرسنگی می دهد و البته که اخراج اجباری آن ها از سرزمینشان را نیز در دستورکار دارد. اسرائیل با حمله به مذاکره کنندگان حماس نشان می دهد که تمایلی برای صلح ندارد و فقط در پی ضربه زدن به دیگران است.

این موضوع یک سوال مهم را برجسته می سازد: چرا اسرائیل انجام عملیاتی نظیر آنچه در دوحه انجام داد را انتخاب کرد. قطر نه تنها میانجی‌گرِ مذاکرات صلح غزه بوده بلکه همچنین میزبان یک پایگاه نظامی مهم آمریکا در منطقه است. پایگاهی(العدید) که در حقیقت بزرگترین پایگاه نظامی این کشور در غرب آسیا است. اینکه قطر و اعضای شورای همکاری خلیج فارس چگونه می خواهند به تجاوز اخیر صهیونیست ها به دوحه واکنش نشان دهند، تا حد زیادی می تواند روابط آن ها با آمریکا را بازتعریف کند. این مساله زمانی ابعاد جدی‌تری می گیرد که بدانیم آمریکا از این حمله خبر داشته و حتی آن را تسهیل کرده است. برخی به طور خاص به این مساله اشاره می کنند که دولت آمریکا به عمد رهبران حماس را به یک ساختمان کشانده و راه را برای حمله اسرائیل به آن‌ها هموار کرده است.

یکچنین سناریویی در نوع خود می تواند یادآور نقش مشترک آمریکا و اسرائیل در حمله چند ماه قبل به ایران نیز باشد. حمله ای که دقیقا در شرایطی انجام شد که رئیس جمهور آمریکا مدعی شده بود در روند مذاکرات هسته‌ای با ایران، پیشرفت هایی حاصل شده است. این در حالی است که در همان بحبوحه مذاکرات، آمریکا و اسرائیل خود را آماده جنگ علیه تهران می کردند.

احتمالا مهمترین پیامد حمله اخیر به قطر، اثرگذاری این موضوع بر روابط اسرائیل و آمریکا و همچینین موضع آمریکا در منطقه و ورای آن خواهد بود. تقریبا تمامی کشورهای جهان حمله اخیر اسرائیل به دوحه قطر را محکوم کرده اند که از جمله آن ها می توان به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب و همچنین ایران، سازمان ملل متحد، کشورهای اروپایی و حتی پاپ اشاره کرد. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز یک نقدِ خفیف را علیه اسرائیل مطرح کرده است. البته که او از هدفِ اسرائیل برای نابودسازی حماس حمایت کرده است. با این حال، اسرائیل به طور مرتب ابراز محکومیت ها علیه خود را با اقدامات تجاوزکارانه نظامی در لبنان، سوریه، عراق، یمن و ایران جواب می دهد.

اگر واشینگتن در نهایت به این نتیجه برسد که نظامی‌گری و ماجراجویی های اسرائیل یک بارِ راهبردی بر دوش آمریکا است و یا مانعی پیش روی پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات آتی آمریکا است، ترامپ به احتمال زیاد اسرائیل را وادار به پایان دادن جنگ غزه و پذیرش آتش‌بس طولانی مدت می کند. رئیس جمهور آمریکا تنها فردی در جهان است که می تواند به معنای واقعی کلمه اسرائیل را وادار به تغییر در سیاست‌هایش کند. از یاد نبریم که در جریان آتش بس موقت نخست در قالب جنگ غزه به عینه این مساله را دیدیم. با این همه، ترامپ تاکنون هیچ نشانه ای را بروز نداده که تایید کند او به دنبال فشار به اسرائیل جهت پایان دادن به جنگ غزه است.

درست به همین دلیل است که جنس واکنش به حمله اخیر اسرائیل به قطر از سوی این کشور، کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و اتحادیه عرب بسیار مهم است و باید با دقت رصد شود. روی کاغذ، این واکنش می تواند یک دینامیسم تازه را در منطقه ایجاد کند. اگر رهبران عرب به این جمع بندی برسند که نمی توانند به آمریکا در حمایت از منافع و امنیتشان اعتماد کنند، آن ها می توانند به یک ائتلاف جهانی گسترده‌تر بپیوندند که در قالب آن نظامی‌گری اسرائیل با حمایت های آمریکا و علیه حقوق  بین‌الملل، محکوم می شود.

نشانه هایی از یکچنین تغییری هنوز قابل مشاهده نیست با این حال، یک نشانه از اینکه سیاست آمریکا چگونه می تواند تغییر پیدا کند در اواخر سه‌شنبه گذشته رصد شده است. زمانی که ترامپ به وزیر خارجه دولت خود دستور داد تا یک توافق همکاری دفاعی مشترک با قطر را کامل کند. وی همچنین به امیر قطر قول داده که یکچنین حمله ای دوباره تکرار نخواهد شد. اگر آمریکا می خواهد روابط دفاعی و نظامی خود را با شرکای عربی‌اش تقویت کند و به آن ها سلاح بیشتری بفروشد، بایستی وعده های خود با محوریت حفاظت و تامین امنیت دولت‌های عربی را عملی کند.

واکنش قطر به حمله اسرائیل به این کشور همچنین می تواند این مساله را تعیین کند که آیا شاهد گسترش توافقات ابراهیم خواهیم بود یا خیر. امارات هفته گذشته به اسرائیل هشدار داد که اگر این رژیم اقدام به الحاق بخش هایی از کرانه باختری کند، این کشور یا روابط خود را با اسرائیل متوقف خواهد کرد و یا به کل از روند عادی‌سازی روابط با اسرائیل عقب‌نشینی خواهد کرد.