آیا فضایی برای دیپلماسی بعد از کشیدن ماشه تحریم‌ها وجود دارد؟
با کلید خوردن روند مکانیسم ماشه از سوی اروپا، پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا هنوز زمانی برای دیپلماسی وجود دارد یا خیر.
فرارو- با نامه تروئیکای اروپایی خطاب به شورای امنیت سازمان ملل متحد برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه از یکسو و سخنان مقامات اروپایی و ایرانی بر لزوم حل مسأله هسته‌ای ایران از روند دیپلماسی، حال سؤالی که به ذهن متبادر می‌شود این است که آیا بعد از این نامه فعال شدن مکانیسم ماشه، هنوز فضایی برای مذاکره مانده است یا خیر.
به گزارش فرارو، پنجشنبه هفته گذشته بود که فرانسه، بریتانیا و آلمان موسوم به «تروئیکای اروپایی» با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کردند که سازوکار «مکانیسم ماشه» را برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران – که ذیل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تعلیق شده بود – فعال می‌کنند.
نامه تروئیکای اروپایی به شورای امنیت
در نامه مشترک کشورهای تروئیکای اروپایی خطاب به ریاست شورای امنیت سازمان ملل متحد برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه که در تاریخ ۲۸ اوت (برابر با پنجشنبه ۶ شهریور) ارسال شد، آمده بود: عالیجناب، مطابق با پاراگراف ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد (که سال ۲۰۱۵ تصویب شد) و [با لحاظ این مسأله که] هرکدام [از کشورها] مطابق ظرفیت ملی خودمان به عنوان کشورهای شرکت کننده در «برنامه جامع اقدام مشترک» موسوم به «برجام» عمل می‌کنیم، از همین رو فرانسه، آلمان و بریتانیا (تروئیکای اروپایی) تمایل دارد که شورای امنیت را مطلع کند بر اساس مدارک واقعی، تروئیکای اروپایی بر این باور است که ایران بطور جدی به تعهداتش در ذیل برجام عمل نکرده و از همین رو، به فرایند موسوم به مکانیسم «اسنپ بک» [به منظور فعال سازی] استناد می‌گردد. »
این کشورهای اروپایی در نامه خود بی‌آنکه به پیمان‌شکنی طرفهای غربی در اجرای تعهدات برجامی اشاره‌ای بکنند، مدعی شدند: از سال ۲۰۱۹ تا به امروز، ایران به شکلی فزاینده و عامدانه، اجرای تعهداتش را در زمینه برجام را متوقف کرده است. این شامل انباشت دخایر اورانیوم با خلوص بالاست که فاقد هرگونه توجیه غیرنظامی معتبر بوده و برای دولتی بدون داشتن برنامه برای سلاح هسته‌ای بی‌سابقه است.»
استقبال آمریکا از کلید خوردن مکانیسم ماشه
اما این اقدام کشورهای اروپایی که در واقع با هماهنگی قبلی آمریکا نیز صورت گرفته بود، با استقبال ایالات متحده روبرو شد. سایت وزارت خارجه آمریکا در همان تاریخ ۲۸ اوت با انتشار بیانیه‌ای مطبوعاتی از طرف مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا نوشت: صبح امروز فرانسه، آلمان و بریتانیا روندی را تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد برای برای اعمال دوباره تحریم‌ها علیه ایران کلید زدند.
در بیانیه مارکو روبیو همچنین ادعا شده بود: «شرکای اروپایی موسوم به تروئیکای اروپایی مصداق بارزی ازعدم اجرای مهم تعهدات هسته‌ای ترسیم کرده و پایه محکمی را برای آغاز اسنپ بک ارائه دادند.» روبیو در ادامه مدعی شد: «تروئیکای اروپایی می‌توانست از سال ۲۰۱۹ به این سو هر زمانی اسنپ بک (مکانیسم ماشه) را کلید بزند؛ اما ترجیح داد تا ابتدا به ارتباط و تعامل فشرده بپردازد تا به ایران یک راه دیپلماتیک خروج از تشدید هسته‌ای‌اش ارائه دهد. [برای همین نیز] آمریکا از رهبری تروئیکای اروپایی در این زمینه تقدیر می‌کند.»
نامه مشترک ایران، چین و روسیه
در این سوی ماجرا ایران و کشورهای متحد ایران نیز بیکار ننشسته و در نامه مشترکی به دبیرکل سازمان ملل متحد خواهان لغو و بلااثر شدن تلاش کشورهای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه شدند.
بر اساس گزارشها، وزرای خارجه ایران، چین و روسیه با ارسال نامه مشترکی به دبیرکل سازمان ملل متحد و رییس شورای امنیت، با رد تلاش سه کشور اروپایی جهت احیای قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت علیه کشورمان، تصریح کردند اعلان ارسالی سه کشور اروپایی به شورای امنیت بر خلاف رویه‌های مندرج در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و فاقد مبنای حقوقی لازم است و باید باطل و بلااثر در نظر گرفته شود.
دعوت دوباره اروپا از حل پرونده هسته‌ای ایران به شیوه دیپلماسی
اما با آنکه هفته گذشته روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه کلید خورده است؛ اما اروپا بار دیگر خواهان حل پرونده هسته‌ای به شیوه دیپلماتیک شد؛ هرچند مدعی شد توپ اکنون در زمین ایران است.
طبق آنچه که پایگاه خبری شبکه تی‌آرتی ترکیه گزارش داده، انور الانونی، سخنگوی امور خارجه و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا، شامگاه سه‌شنبه دوم سپتامبر، در نشست خبری روزانه خود گفت: تنها راه‌حل برای موضوع هسته‌ای ایران از مسیر دیپلماسی می‌گذرد و توپ اکنون در زمین تهران است. وی با اشاره به تلاش‌های کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، افزود: بروکسل همه تلاش خود را برای یافتن و تسهیل یک راه‌حل مذاکره‌شده به کار خواهد گرفت.
الانونی همچنین اظهار داشت که طرفهای مذاکره تنها ۳۰ روز فرصت دارند تا پیش از آغاز روند بازگشت تحریم‌های شورای امنیت به توافقی دست یابند.
آیا همچنان فضا برای دیپلماسی وجود دارد؟
اگرچه همانطوری که سخنگوی امور خارجه و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا اعلام کرد از لحاظ قانونی طرفهای مذاکره ۳۰ روز از زمان ارسال نامه طرفهای اروپایی به شورای امنیت و تا پیش از آغاز بازگشت تحریم‌ها فرصت دارند تا به توافقی دست یابند؛ اما بعید به نظر می‌رسد با وجود اختلافهای فراوانی که میان ایران و طرفهای غربی وجود دارد، این امر امکان‌پذیر باشد.
منابع دیپلماتیک می‌گویند در جریان گفت‌وگوهای اخیر با مقام‌های ایرانی، سه کشور اروپایی یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان سه شرط مشخص را برای جلوگیری از فعال‌سازی سازوکار «اسنپ‌بک» مطرح کرده‌اند. این شروط عبارت‌اند از:
الف - ازسرگیری مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم تهران با ایالات متحده بر سر احیای توافق هسته‌ای و کاهش سطح تنش‌ها.
ب - بازگرداندن دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به برخی تأسیسات هسته‌ای ایران؛ دسترسی‌ای که پس از جنگ ۱۲ روزه میان اسرائیل و آمریکا به‌طور کامل متوقف شده بود.
ج - ارائه گزارشی شفاف و کامل درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران؛ به‌ویژه بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی که طبق گزارش آژانس، همچنان در اختیار ایران است.
از آنجایی که شروط ارائه شده به نوعی با خطوط قرمز ایران در تضاد است و خصوصا ایران پس از جنگ ۱۲ روزه عملا نمی‌تواند اطمینان کاملی به طرفهای غربی داشته باشد؛ از همین رو ازسرگیری دیپلماسی در چنین فضایی عملا دور از ذهن به نظر می‌رسد؛ هرچند در میدان سیاست تا آخرین لحظه هیچ احتمالی را نمی‌توان کاملا بعید شمرد.
