نتانیاهو بازی خطرناک جرأت یا ترس را آغاز کرده است!

فرارو- استاورولا پَبست کارشناس ارشد مسائل بین الملل موسسه کوئینسی

به گزارش فرارو به نقل از نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، با تشدید حملات ارتش اسرائیل علیه غزه و حرکت نیروهای نظامی برای تصرف کامل شهر، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در روزهای اخیر زبانی تندتر و افراطی‌تر از همیشه برگزیده است. او دیگر تنها بر «پیروزی بر حماس» تأکید نمی‌کند، بلکه از چشم‌اندازی وسیع‌تر سخن می‌گوید: تحقق رؤیای «اسرائیل بزرگ‌تر»؛ طرحی که نه فقط غزه، بلکه بخش‌هایی از سرزمین‌های همسایه را نیز در بر می‌گیرد.

رویای «اسرائیل بزرگ»؛ نقشهٔ جدید نتانیاهو برای خاورمیانه

در هفته گذشته، حضورهای رسانه‌ای و اظهارات مکرر او تصویری تازه از رهبر اسرائیل ترسیم کرد؛ تصویری که نشان می‌دهد نتانیاهو حتی از چارچوب‌های پیشین جناح راست افراطی در کابینه‌اش نیز فراتر رفته و حالا در موضعی حداکثری‌تر ایستاده است. برای نمونه، او در کنفرانس خبری اخیر که توسط شبکهٔ آمریکایی نیوزمکس در اورشلیم برگزار شد، ایدهٔ هرگونه راه‌حل سیاسی برای غزه را با صراحت رد کرد. نتانیاهو گفت: «وقتی در جست‌وجوی جایگزینی برای پیروزی هستید، آنچه مطرح می‌شود همین چیزی است که آن را «راه‌حل سیاسی» می‌نامند؛ اما این چیزی جز نام دیگر شکست و تسلیم نیست. و چنین چیزی هرگز رخ نخواهد داد.»

در همان سخنرانی جنجالی، نتانیاهو حتی ارتش اسرائیل را به چالش کشید و به‌طور تلویحی فرماندهانی را که خواستار پایان عملیات در غزه بودند، متهم کرد که تعهد خود به «پیروزی» را از دست داده‌اند. او با لحنی قاطع اعلام کرد: «من از پیروزی دست نخواهم کشید. مردم اسرائیل از پیروزی دست نخواهند کشید.» نخست‌وزیر اسرائیل ادعا کرد که واژهٔ «پیروزی» دیگر آخرین کلمه در فرهنگ لغت ارتش است؛ عبارتی که بسیاری آن را حمله‌ای مستقیم به تردیدها و هشدارهای نظامیان ارشد تفسیر کردند.

نتانیاهو همچنین در گفت‌وگویی با شبکهٔ اسرائیلی i24، به طرحی بازگشت که شباهت زیادی به ایدهٔ مطرح‌شده توسط دونالد ترامپ در بهار گذشته داشت: یافتن کشورهایی که حاضر باشند فلسطینیان را بپذیرند. او در این مصاحبه اظهار داشت: «به نظر من کار درست این است. حتی بر اساس قوانینی که من از جنگ می‌شناسم؛ آن که به جمعیت اجازه داده شود منطقه را ترک کنند و سپس با تمام قوا به دشمنی که در آنجا باقی مانده حمله کنید.»

نتانیاهو در مصاحبه با شبکهٔ i24 آشکارا از چشم‌انداز «اسرائیل بزرگ‌تر» حمایت کرد؛ دیدگاهی که خواستار گسترش مرزهای اسرائیل به‌گونه‌ای است که فراتر از سرزمین‌های فلسطینی، بخش‌هایی از دیگر کشورهای خاورمیانه را نیز در بر گیرد. این اظهارات موجی از واکنش‌های تند در جهان عرب برانگیخت. دولت‌های عربی او را به تهدید مستقیم امنیت خود متهم کردند و هشدار دادند که چنین رویکردی هرگونه چشم‌انداز صلح در منطقه را به‌طور کامل نابود می‌کند. علاوه بر این، نتانیاهو در کنفرانس خبری نیوزمکس نیز تلاش کرد بحران انسانی در غزه را کوچک جلوه دهد. او با لحنی تمسخرآمیز گفت در این منطقه «هیچ قحطی‌ای» وجود ندارد و حتی تاکید کرد: «حماس به اوزمپیک نیاز دارد»؛  اشاره‌ای طعنه‌آمیز به داروی پرطرفداری که برای کاهش وزن استفاده می‌شود.

پایان تظاهر به راه‌حل سیاسی؛ اسرائیل در مسیر اعمال کنترل مطلق بر غزه

نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت در گفت‌وگو با شماری از کارشناسان به بررسی پیامدهای لحن تازه و تندتر بنیامین نتانیاهو پرداخت. به باور بیشتر ناظران، این تغییر زبانی چیزی فراتر از یک تاکتیک سیاسی لحظه‌ای است و نشانه‌ای از واقعیتی تلخ به شمار می‌رود: دولت اسرائیل اکنون هرگونه تظاهر به وجود یک راه‌حل سیاسی را کنار گذاشته و بیش از هر زمان دیگری به اجرای سناریویی حداکثری نزدیک شده است. این سناریو، آن‌گونه که تحلیلگران توصیف می‌کنند، چیزی جز اعمال کنترل مطلق بر نوار غزه نیست؛ کنترلی که بدون کوچک‌ترین توجهی به سرنوشت و حقوق میلیون‌ها فلسطینی ساکن این منطقه دنبال می‌شود.

اوری گلدبرگ، تحلیلگر سیاسی اسرائیلی، بر این باور است که بنیامین نتانیاهو در مقام یک رهبر سیاسی بر اساس نوعی دوگانگی پیچیده عمل می‌کند. از یک‌سو، دوره طولانی نخست‌وزیری‌اش تصویری از ثبات و ماندگاری در سیاست اسرائیل به او بخشیده است؛ اما از سوی دیگر، همین طول عمر سیاسی به او جسارت اتخاذ تصمیم‌هایی سخت و پرمخاطره برای آینده اسرائیل را داده است.

گلدبرگ می‌گوید لحن اخیر نتانیاهو آنچه او آن را «افراطی‌تر از حد معمول» توصیف می‌کند، نشانگر تمایل نخست‌وزیر به پایبندی به همین انتخاب‌های پرریسک است؛ حتی اگر پیامد آن برگشت‌ناپذیر باشد یا امنیت اسرائیل و جایگاه بین‌المللی آن را به خطر اندازد. او تاکید کرد: «نتانیاهو همه‌چیز را روی میز گذاشته است؛ او کاملاً متعهد است. هیچ گزینهٔ دیگری ندارد. او بازی خطرناک جرأت یا ترس (chicken) را با جامعهٔ بین‌المللی آغاز کرده است. انتخاب خود را کرده و حاضر است اجازه دهد هم اسرائیل و هم فلسطین در آتش بسوزند.»

گزارش‌ها حاکی از آن است که اسرائیل در حال گفت‌وگو با سودان جنوبی برای انتقال بخشی از جمعیت فلسطینیان غزه به آن کشور است و در ازای آن، کمک‌هایی مالی و بشردوستانه به جوبا ارسال می‌کند. اما اوری گلدبرگ، تحلیلگر سیاسی اسرائیلی، می‌گوید اصل ماجرا نه در امکان تحقق چنین طرحی، بلکه در ایجاد سروصدا و نمایش قدرت نهفته است. به باور او، مهم نیست این انتقال عملی شود یا نه؛ پیام اصلی این است که اسرائیل هنوز قادر است معاملات سیاسی در سطح بین‌المللی انجام دهد و نفوذ خود را به رخ بکشد، حتی اگر ناچار باشد با دادن امتیازات یا رشوه، برخی کشورها را به همکاری وادار کند.

پایان راه‌حل دو دولت؛ سناریوی پایانی نتانیاهو برای سلطه امنیتی نامحدود

کارول دنیل-کاس‌باری، پژوهشگر مؤسسه کوئینسی و مدیر ارشد برنامهٔ حل منازعه در مرکز کارتر، در گفت‌وگویی با نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، لحن تازهٔ نتانیاهو را نشانه‌ای از یک «سناریوی پایانی» دانست؛ سناریویی که در آن سلطهٔ امنیتی نامحدود اسرائیل برقرار خواهد شد، امکان تحقق راه‌حل دو دولت به‌طور روزافزون کوچک‌تر می‌شود و محاسبات ائتلافی بر پایهٔ پایبندی ایدئولوژیک پاداش می‌گیرند نه سازش دیپلماتیک.

به گفتهٔ او، نتانیاهو در کنار شریکانی در سمت راست افراطی خود حکومت می‌کند؛ شریکانی که دستورکارشان نه مصالحه، بلکه گسترش شهرک‌ها و تثبیت کنترل دائمی اسرائیل بر سرزمین‌های فلسطینی است. در چنین واقعیتی، رد مسیر مذاکره برای غزه و اشاره به «مهاجرت» فلسطینیان، صرفاً بازی با کلمات نیست؛ این‌ها سیگنال‌های سیاسی روشنی‌اند که اهداف واقعی دولت اسرائیل را آشکار می‌سازند. دنیل-کاس‌باری همچنین یادآوری کرد که نتانیاهو همواره از مخالفان سرسخت تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی در کرانهٔ باختری و غزه بوده است.

چراغ سبز واشنگتن برای تصرف غزه؛ سناریویی با پایان فاجعه‌بار

دنیل لوی، رئیس پروژهٔ آمریکا/خاورمیانه، در گفت‌وگو با نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت یادآور شد که بنیامین نتانیاهو همواره مدافع دیدگاه «اسرائیل بزرگ‌تر» بوده است و هشدار داد که نباید اظهارات اخیر او را بیش از اندازه تازه یا متفاوت تعبیر کرد. با این حال، به گفتهٔ لوی، در مصاحبهٔ اخیر نخست‌وزیر اسرائیل از تعریفی گسترده‌تر از این مفهوم حمایت کرده است؛ تعریفی که بیشتر در ادبیات بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل دیده می‌شود. اسموتریچ بارها از «اسرائیل بزرگ‌تر» سخن گفته که شامل بخش‌هایی از فلسطین، سوریه و اردن می‌شود.

لوی تأکید کرد که نتانیاهو در مواضعش «کاملاً روشن» بوده است: او بارها در پارلمان اسرائیل طرح‌هایی ارائه کرده که نشان می‌دهد به‌طور صریح مخالف تشکیل دولت فلسطینی است، به‌دنبال گسترش مرزهای اسرائیل بوده است. او در جمع‌بندی نتیجه گرفت: «این در واقع پروژه‌ای است که چندین دهه ادامه داشته است.»

اسرائیل اکنون در موقعیتی قرار گرفته است که تلاش می کند فلسطینیان را از شهر غزه بیرون براند؛ طرحی که بر اساس تصمیم کابینهٔ امنیتی اسرائیل در اوایل همین ماه، شامل آوارگی اجباری حدود یک میلیون نفر می‌شود. این سناریو موجی از نگرانی‌ها را در داخل خود اسرائیل نیز برانگیخته است. بسیاری از اسرائیلی‌ها هشدار داده‌اند که چنین اقدامی نه تنها می‌تواند جان گروگان‌های باقی‌مانده را به خطر اندازد و ارتش اسرائیل را بیشتر تضعیف کند، بلکه بحران انسانی موجود را به مرحله‌ای فاجعه‌بارتر خواهد رساند. اوری گلدبرگ در همین زمینه پرسید: «آیا اسرائیل این گام بعدی را برخواهد داشت و پس از تأیید رسمی دولت، مرتکب جنایت علیه بشریت خواهد شد؟» او همچنین به نقش مستقیم ایالات متحده اشاره کرد و گفت: «واشنگتن بی‌قیدوشرط بمب، اسلحه، مهمات و سایر تجهیزات لازم برای تهاجم و اشغال نظامی اسرائیل را منتقل کرده است. بدون تسلیح از سوی آمریکا، هیچ اتفاقی رخ نخواهد داد.»

در سوی دیگر ماجرا، واشنگتن بارها تصمیم‌گیری دربارهٔ آیندهٔ نوار غزه و کرانهٔ باختری را عملاً به اورشلیم واگذار کرده است. اوایل همین ماه، دونالد ترامپ آشکارا اعلام کرد که «تقریباً این تصمیم به خود اسرائیل وابسته است» که آیا اشغال کامل غزه را دنبال خواهد کرد یا نه. تنها چند روز بعد، بنیامین نتانیاهو با صراحت گفت اسرائیل این تصرف را پیش خواهد برد و آن را «بهترین راه برای پایان دادن به جنگ و بهترین راه برای پایان سریع آن» خواند.

اوری گلدبرگ در واکنش هشدار داد: «اگر اسرائیل تصمیم به انجام این کار بگیرد، تصاویر وحشتناکی از میدان نبرد به جهان مخابره خواهد شد.» او با این حال تردید دارد که چنین تصرفی از نظر عملی و لجستیکی امکان‌پذیر باشد؛ زیرا ارتش اسرائیل با موانع جدی روبه‌روست. اما گلدبرگ تاکید کرد: «از سوی دیگر، نتانیاهو چنان به این مسیر پایبند شده که هیچ گزینهٔ دیگری پیش روی خود نمی‌بیند. ارتش اسرائیل به‌شدت به یک پیروزی نیاز دارد.» او در پایان خاطرنشان کرد: «همهٔ این‌ها ممکن است رخ دهد. و اگر چنین شود، دیگر هیچ راه بازگشتی وجود نخواهد داشت.»