نشست آلاسکا؛ آغاز فصل جدیدی در روابط روسیه و آمریکا یا تداوم بازی‌های قدیمی؟

  فرارو– سرگئی شمِمان، عضو هیئت تحریریه روزنامه نیویورک تایمز

  به گزارش فرارو به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، شاید در تاریخ معاصر مناسبات شرق و غرب، کمتر دیداری به اندازه‌ی ملاقات جمعه‌ی میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین در آلاسکا، چنین آمیخته با گمانه‌زنی و ابهام بوده باشد. نشستی که در فضایی پرسش‌برانگیز آغاز شد و با همان پرده‌ای از ایهام نیز به پایان رسید. با این حال، یک نکته از گفت‌وگو به روشنی خود را نمایان ساخت: رضایت آشکار مرد قدرتمند کرملین. پوتین در کنفرانس خبری پس از مذاکرات، در حالی که متنی از پیش آماده را ورق می‌زد و کلمه‌به‌کلمه می‌خواند، این پرسش را به ذهن متبادر ساخت که آیا این صحنه‌سازی، بخشی از نمایشی حساب‌شده برای القای همین رضایت نبود؟ برای رهبر روسیه، که در اروپای امروز چهره‌ای مطرود و در افکار عمومی غرب برچسب «جنایتکار جنگی تحت تعقیب» بر او نقش بسته، همین کافی بود که بر خاک آمریکا ؛آن هم در ایالتی هم‌مرز با روسیه مقابل رئیس‌جمهور ایالات متحده بنشیند و تصویری از گفت‌وگویی صمیمانه ارائه دهد.

بازی قدرت در آلاسکا؛ آیا این نشست روابط واشنگتن و مسکو را متحول می‌کند؟

ولادیمیر پوتین در ستایش از دونالد ترامپ هیچ ملاحظه‌ای به خرج نداد. او با لحنی قاطع تأیید کرد که رئیس‌جمهور آمریکا درست می‌گفت: «اگر ترامپ در آغاز جنگ بر مسند قدرت بود، بحران اوکراین هرگز شعله‌ور نمی‌شد.» پوتین در ادامه، با بهره‌گیری از نمادهای تاریخی و فرهنگی، به میراث روسی و ریشه‌های ارتدوکسی در آلاسکا اشاره کرد؛ سپس از «ضرورت ورق زدن» روابط واشنگتن و مسکو سخن گفت و بر ظرفیت‌های گسترده‌ی همکاری اقتصادی میان دو کشور تأکید ورزید. این جملات، هر بار با لبخند آشکار رضایت در چهره ترامپ همراه می‌شد؛ گویی هر واژه بیش از آنکه خطاب به افکار عمومی باشد، مستقیماً برای خوشایند میزبان آمریکایی طراحی شده بود. اما هنگامی که پای اوکراین به میان آمد، رئیس‌جمهور روسیه بار دیگر به همان روایت تکراری و پرمناقشه خود بازگشت: اینکه صلح پایدار تنها زمانی دست‌یافتنی است که «ریشه‌های» درگیری برچیده شود؛ ریشه‌هایی که از نگاه او، بی‌هیچ تردید، همگی در خاک اوکراین روییده‌اند.

دونالد ترامپ که پیش از دیدار آلاسکا لحنی سخت‌گیرانه علیه مسکو اتخاذ کرده و از «پیامدهای بسیار جدی» در صورت ادامه جنگ سخن گفته بود و حتی به کنایه احتمال «بازی دادن» خود توسط پوتین را مطرح کرده بود. در نشست رودررو بار دیگر به همان تحسین دیرینه‌اش از «ولادیمیر» بازگشت. هرچند پوتین، در تمام مدت، او را صرفاً «رئیس‌جمهور ترامپ» خطاب می‌کرد و نه «دونالد». ترامپ با خنده، اتهامات مربوط به دخالت روسیه در انتخابات آمریکا را به تمسخر گرفت و آنها را چیزی جز «حقه روسیه، روسیه، روسیه» ندانست؛ عبارتی که پیش‌تر نیز در کارزارهای انتخاباتی‌اش بارها تکرار کرده بود. او سپس، با شور و شوق، از پوتین به خاطر «نشستی فوق‌العاده ثمربخش» قدردانی کرد.

اما در خصوص اوکراین، سخنان ترامپ همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی ماند. او با تأکید بر این‌که «بر سر نکات زیادی توافق شد» از «پیشرفتی بزرگ» و «حرکتی رو به جلو» سخن گفت، بی‌آنکه کوچک‌ترین جزئیاتی از آنچه به دست آمده بر زبان آورد. تنها جمله‌ی روشن او این بود: «تا توافقی کامل به دست نیاید، توافقی وجود ندارد.» ترامپ وعده داد که در روزهای آینده با رهبران کلیدی ناتو و نیز ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، تماس خواهد گرفت و نتایج این گفت‌وگوها را در اختیار آنان قرار خواهد داد.

زلنسکی در انتظار؛ تماس ترامپ چه پیامی برای اوکراین دارد؟

شاید تماس‌های وعده‌داده‌شده ترامپ با رهبران ناتو و ولودیمیر زلنسکی بتواند روشن سازد که در پس پرده‌ی این مذاکرات دقیقاً چه توافقی میان دو رئیس‌جمهور شکل گرفته است؛ و شاید هم تنها نشانی مبهم از «پیشرفت» به جا بگذارد. با این حال، پرهیز از این برداشت دشوار بود که ولادیمیر پوتین بار دیگر موفق شده برای جنگی که دست‌کم در شرایط کنونی به سود او پیش می‌رود، زمانی گران‌بها بخرد. اوج این صحنه‌سازی زمانی رقم خورد که رئیس‌جمهور روسیه با لبخندی معنادار پیشنهاد کرد دور بعدی اجلاس در مسکو برگزار شود. واکنش ترامپ، آمیزه‌ای از شگفتی و شوق بود: «اوه، این یکی جالب است. نمی‌دانم... بابتش کمی زیر فشار می‌روم، اما شاید شدنی باشد.»

با این همه، بعید نیست عطش دونالد ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین خیلی زود فروکش کند. او در حالی وعده داد با زلنسکی و رهبران اروپایی تماس بگیرد که بلافاصله افزود: «در نهایت، تصمیم با آن‌هاست.» جمله‌ای کوتاه و مبهم که بی‌هیچ توضیحی رها شد، اما در پرتو اعتماد همیشگی ترامپ به غریزه‌های شخصی و باور راسخش به هنر «معامله‌سازی»، چنین می‌نمود که آماده است بار دیگر موضوع را به حال خود واگذارد. شاید همین رویکرد دوپهلو بود که لبخند رضایت را بر چهره پوتین در پایان نشست نشاند؛ لبخندی که برای کرملین پیروزی نمادین به شمار می‌رفت، اما برای کی‌یف می‌توانست چیزی جز ضربه‌ای سنگین و نگران‌کننده نباشد.