مردی که هرگز آب از سرش نگذشت

تابستان سال ۱۳۱۳، نه کلاس آموزشی بود، نه مربی، نه استخر استاندارد. در محله تجریش استخری بود که بچه‌های محل برای آب‌تنی آنجا جمع می‌شدند.

به گزارش ایران، تقی عسگری، آن روزها پسری ۱۰ساله بود که شنا را با دقتی مثال‌زدنی و نگاهی تیزبین به افرادی که شنا می‌کردند، یاد گرفت و مسیرش را به سوی قهرمانی آغاز کرد. در تاریخ ورزش‌های آبی ایران، نام او به عنوان چهره‌ای پیشگام و تأثیرگذار در رشته شیرجه، جایگاهی ویژه دارد.

عسگری نه‌تنها در مقام ورزشکار، بلکه در جایگاه مربی، داور، مدیر و طراح زیرساخت‌های ورزشی، نقش بی‌بدیلی در توسعه این رشته ایفا کرده است. او با بیش از هفت دهه فعالیت در عرصه شیرجه، لقب «پدر شیرجه ایران» را از آن خود کرده است. شناخته شدن او با این عنوان، نه‌تنها ادای احترام به تلاش‌های فردی اوست، بلکه نمادی از رشد و بلوغ ورزش‌های آبی در کشور به شمار می‌رود. 

در سال‌هایی که ورزش شیرجه هنوز در ایران شناخته‌شده نبود، عسگری با ورود به این عرصه، مسیر تازه‌ای را گشود. او با شرکت در مسابقات داخلی و بین‌المللی و کسب افتخارات متعدد، توانست توجه مسئولان ورزشی را به ظرفیت‌های این رشته جلب کند.

 او می‌گوید: «بچه تجریش هستم، توی باغ و مزرعه بزرگ شدم. چون روستازاده بودم، بدنم با همان کارها ساخته شد. نه نرمش داشتم، نه ژیمناستیک بلد بودم. اما کار باغداری پرتحرک بود و بدنم ورزیده شد. این سبک زندگی، پایه‌ای شد برای ورود به ورزش شیرجه؛ ورزشی که نیاز به انعطاف، قدرت و زیبایی بدن دارد.» 

عسگری درباره اینکه چطور شنا یاد گرفت و وارد رشته شیرجه شد، می‌گوید: «در محله ما استخری بود که بچه‌های محل تابستان‌ها برای آب‌تنی آنجا دور هم جمع می‌شدیم. اولین بار در ۱۰ سالگی، شنا را به صورت تجربی یاد گرفتم. یک چوب تبریزی سبک، به طول یک متر بریده بودم و زیر بغلم می‌گرفتم داخل آب پا می‌زدم. آن چوب سبک کمکم می‌کرد روی آب بمانم. هیچ‌کدام‌مان مربی نداشتیم و هر حرکتی را با نگاه کردن از هم یاد می‌گرفتیم.

کم‌کم وقتی کمی شنا یاد گرفتم به جای استخر محل که هیچ استانداردی نداشت به استخر منظریه رفتم. آنجا یک دایو چهارمتری داشت با تخته‌ای به ارتفاع یک متر و بیست سانتی‌متر. اولین بار که آن را دیدم، با خودم گفتم: «چه چیز جالبی!» می‌ایستادم و با دقت نگاه می‌کردم که افراد چطور شیرجه می‌زنند.

چون ارتفاع زیاد بود، اول یک چرخ در هوا می‌زدند و بعد با سر می‌رفتند توی آب. از بعضی‌ها خواهش می‌کردم حرکت‌شان را دوباره اجرا کنند. با یک و نیم پشتک شیرجه می‌زدند و من با دقت همه حرکات‌شان را زیر نظر داشتم.

با خودم حساب‌وکتاب کردم که اگر از لبه استخر که یک متر ارتفاع دارد شیرجه بزنم، می‌توانم مثل آن‌ها حرکت را اجرا کنم. همین کار را هم کردم. مدیر استخر، آقای امیر علایی بود، شیرجه‌ام را که دید، آمد و پرسید: «کجا تمرین کردی؟» گفتم: «من تا حالا مربی نداشتم.» پرسید: «پس شیرجه زدن را چطور یاد گرفتی؟» گفتم: «امروز با نگاه کردن به بقیه که این کار را انجام می‌دادند، یاد گرفتم.» همان‌جا دستور داد برایم کارت عضویت رایگان صادر کنند تا بتوانم هر وقت خواستم به استخر بیایم. »

یک عمر با عشق شیرجه زدم

او با تواضع به افتخاراتی که در این رشته کسب کرده اشاره می‌کند و می‌گوید: «سال ۱۳۲۳ اولین بار در مسابقات قهرمانی کشور شرکت کردم. آن زمان کسی شیرجه را جدی نمی‌گرفت، اما من باور داشتم که می‌توانم کاری کنم. در بازی‌های آسیایی ۱۹۵۱ دهلی‌نو، اولین مدال‌های تاریخ ایران را در شیرجه گرفتم؛ نقره از سکوی ۱۰ متر و برنز از تخته ۳ متر. باورم نمی‌شد، اما وقتی پرچم ایران بالا رفت، فهمیدم همه سختی‌ها ارزشش را داشت. در مجموع، ۹ بار قهرمان کشور شدم و ۲ بار نایب‌قهرمان. حتی در ۴۱ سالگی، آخرین مسابقه‌ام را بردم و با قهرمانی خداحافظی کردم.

اما هیچ‌وقت از ورزش جدا نشدم. از سال ۱۳۴۹ مربی تیم ملی شدم و تا سال‌ها بعد در فدراسیون شیرجه فعالیت داشتم. در بهمن ۱۴۰۲، وقتی در آستانه ۱۰۰ سالگی بودم، از من دعوت شد که به عنوان سفیر ورزش‌های آبی در مسابقات جهانی FINA ۲۰۲۴ شرکت کنم. وقتی روی تخته ایستادم، همه گفتند: «ممکنه خطرناک باشه!»

اما من فقط لبخند زدم و گفتم: سن فقط یک عدد است. من هنوز همان جوان بی‌پروا هستم که عاشق شیرجه است. الان هم با افتخار هر زمان که از کنار استخر رد می‌شوم، قلبم تندتر می‌زند. چون می‌دانم یک عمر با عشق شیرجه زدم. »

وقتی سن عدد است

استاد عسگری با وجود ۱۰۱ سال سن همچنان با عشق و انرژی و حساسیت به ورزش شیرجه وفادار مانده و الهام‌بخش نسل‌های جدید ورزشکاران ایرانی است. این یعنی روحیه ورزشکاری، سلامت جسمی و انگیزه‌ای که با گذر زمان کم نشده، بلکه عمیق‌تر شده است.

او نمادی است از اینکه سن فقط یک عدد است. مربیان قدیمی و جدید برای برگزاری مسابقات او را دعوت می‌کنند، در پروژه‌های بازسازی از او مشورت می‌گیرند و از تجربیاتش بهره می‌برند. او از ۴۰ سال قبل تا امروز، تجهیزات شیرجه بسیاری از استخرهای کشور را طراحی کرده است.

عسگری با حساسیت بالا درباره رعایت استانداردهای جهانی در ساخت استخرها می‌گوید: «تا این لحظه هر کاری از دستم برمی‌آمد انجام داده‌ام. دوست داشتم جوانان شهرستان‌ها هم از امکانات ورزشی برخوردار باشند. با هزینه شخصی به استان‌ها سفر می‌کردم تا تجهیزات شیرجه استخرها را بررسی و اصلاح کنم. نقشه می‌دادم، پیمانکار می‌آوردم، نظارت می‌کردم، تحویل می‌دادم و برمی‌گشتم و هیچ انتظاری از فدراسیون نداشتم. در ساخت استخرها باید نظارت دقیق باشد، اگر طول استخر یک یا ۲ سانت کم یا زیاد باشد، مسابقه رسمی در آن برگزار نمی‌شود. چون در رشته شنا، رکوردها با دقت هزارم ثانیه اندازه‌گیری می‌شود، بنابراین رعایت دقیق ابعاد و محل نصب تجهیزات اهمیت بسیار بالایی دارد.» 

او از وضعیت نابسامان استخرهای نیمه‌کاره در برخی استان‌ها گلایه می‌کند و می‌گوید: «پروژه‌هایی که با هزینه‌های میلیاردی آغاز شده مثل پروژه‌های ساخت استخرهای استاندارد بین‌المللی در شهرهای زنجان، اصفهان و… مدت‌هاست متوقف شده‌اند. هرکدام از این پروژه‌ها حدود ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند، اما به دلایل مختلف از جمله نبود برنامه‌ریزی منسجم، عملاً تعطیل شده‌اند. فقط پروژه تبریز است که هنوز فعالیت‌هایی در آن جریان دارد.» 

عسگری با تأکید بر اهمیت رعایت استانداردهای جهانی در ساخت این استخرها هشدار می‌دهد و می‌گوید: «اگر این استخرها مطابق با استانداردهای بین‌المللی ساخته نشوند، امکان برگزاری هیچ‌گونه مسابقه رسمی در آن‌ها وجود نخواهد داشت. در این صورت، تمام هزینه‌هایی که تاکنون صرف شده، عملاً بی‌ثمر خواهد بود. این پروژه‌ها نه‌تنها زیرساخت‌های حیاتی برای توسعه ورزش‌های آبی هستند، بلکه می‌توانند نقش مهمی در جذب گردشگر ورزشی و ارتقای جایگاه ایران در رقابت‌های بین‌المللی ایفا کنند. توقف آن‌ها به معنای فرصت‌سوزی بزرگ است.» 

کشف استعدادهای جدید شیرجه

او نه‌تنها عاشق ورزش است، بلکه عاشق ایران و جوانانش هم هست. پس از پایان دوران قهرمانی، عسگری فعالیت خود را در حوزه آموزش ادامه داد و با تربیت ورزشکاران جوان، نقش مهمی در گسترش رشته شیرجه در سطح ملی ایفا کرد. بسیاری از قهرمانان امروز، از آموزه‌ها و تجربیات او بهره‌مند شده‌اند.

عسگری درباره انتخاب ورزشکاران در رشته شیرجه می‌گوید: «برای انتخاب و کشف استعدادهای این رشته نباید فقط به ظاهر توجه کرد؛ بلکه ژنتیک، فرم بدن و سبک زندگی خانواده را هم باید درنظر گرفت. چون بدن افراد در ۱۷-۱۶ سالگی تغییر می‌کند و به والدین شبیه می‌شود. ورزشکار شیرجه‌کار نباید قد بلند و شانه‌پهن باشد، همچنین فرم پاها بسیار مهم است، بدن‌شان باید مثل ژیمناست‌ها انعطاف‌پذیر باشد و…» 

عسگری به این نکته اشاره می‌کند که برخی مربیان شیرجه برای کشف استعدادهای جدید در این رشته به سراغ ژیمناست‌های ۷-۶ساله می‌روند، اگرچه ژیمناستیک برای افرادی که می‌خواهند وارد رشته شیرجه شوند بسیار مؤثر است، اما باعث از دست دادن شاگردان برای مربیان ژیمناستیک می‌شود. راه‌حل پیدا کردن افراد علاقه‌مند به این رشته و آموزش و تمرین حرکات ژیمناستیک به ورزشکار شیرجه‌کار است.