با این روش هوشیاری ذهنی خود را در دوران سالمندی حفظ کنید

فرارو- با افزایش سن، حفظ سلامت ذهنی به اندازه سلامت جسم اهمیت دارد و روش‌هایی مانند «اتاق رومی» می‌توانند با تقویت حافظه و تمرکز، به بهبود عملکرد شناختی کمک کنند.

به گزارش فرارو به نقل از تامز گاید،  با گذر عمر، بدن و ذهن انسان دستخوش تغییرات گوناگونی می‌شود؛ تغییراتی که نه‌تنها بر توانایی‌های جسمی، بلکه بر عملکرد ذهنی نیز تأثیر می‌گذارند. همان‌طور که تمرینات ورزشی برای تقویت یا حفظ قدرت بدنی ضروری هستند، فعالیت‌هایی نیز وجود دارند که می‌توانند به پرورش و حفظ توانایی‌های ذهنی کمک کنند. به بیانی ساده، همان‌طور که عضلات نیاز به تمرین دارند تا قوی باقی بمانند، مغز نیز باید تمرین ببیند تا همچنان تیز و توانمند عمل کند.

تمرین ذهنی چیست و چرا اهمیت دارد؟

تمرین ذهنی به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که با هدف بهبود عملکرد شناختی و حافظه انجام می‌شوند. این فعالیت‌ها می‌توانند شامل حل جدول کلمات متقاطع، یادگیری مهارت‌های تازه یا انجام بازی‌های فکری باشند. البته در جامعه علمی هنوز این بحث مطرح است که آیا چنین تمریناتی واقعاً باعث بهبود عملکرد ذهنی در زندگی روزمره می‌شوند یا خیر. با این حال، بسیاری از این فعالیت‌ها علاوه بر جنبه سرگرم‌کننده، در عمل نیز می‌توانند کاربردی باشند.

آیا تمرینات ذهنی واقعاً مؤثرند؟

برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تمرینات ذهنی می‌توانند به بهبود حافظه، تمرکز و توانایی‌های شناختی کمک کنند. با این حال، هنوز درباره میزان و پایداری این اثرات اتفاق نظر وجود ندارد. به‌عنوان نمونه، مطالعه‌ای گسترده که در سال ۲۰۱۹ در مجله Frontiers in Human Neuroscience منتشر شد، تأکید می‌کند که «بحث‌های علمی در مورد پایه‌های نظری و شواهد تجربی اثربخشی این تمرینات همچنان ادامه دارد» و بخش زیادی از تحقیقات بر مطالعات کوچک و محدود استوار است.

در این تحقیق، داده‌های دو مطالعه اینترنتی بزرگ تحلیل شد. نتایج نشان داد افرادی که برای مدت طولانی در برنامه‌های تجاری تمرین ذهنی شرکت کرده‌اند، از مزایایی برخوردار شده‌اند. این مزایا در برخی موارد به دیگر وظایف رایانه‌ای نیز منتقل شده است، هرچند دامنه این انتقال محدود بوده. همچنین، پژوهشگران انگیزه افراد برای انجام تمرینات ذهنی را عاملی مهم در میزان توانایی شناختی آنان دانستند.

در مطالعه‌ای دیگر، ۵۱ فرد سالم با استفاده از یک برنامه تمرین شناختی به نام Lumosity مورد ارزیابی قرار گرفتند. این تمرین شامل فعالیت‌هایی برای سنجش توجه، سرعت پردازش، حافظه تصویری و عملکرد اجرایی بود و شرکت‌کنندگان روزانه به مدت ۱۵ دقیقه و در طول سه هفته تمرین کردند. هرچند این پژوهش محدود بود، اما نتایج نشان داد که توجه و سرعت حرکتی افراد بهبود یافته است.

روش «اتاق رومی» چگونه عمل می‌کند؟

روش «اتاق رومی» که با نام «روش مکان‌ها» (Method of Loci) نیز شناخته می‌شود، ابزاری مؤثر برای به خاطر سپردن اطلاعات بدون ساختار مشخص است. طبق توضیح وب‌سایت Mind Tools، در این روش باید مکانی آشنا مانند اتاق خواب یا محل کار خود را در ذهن مجسم کنید. سپس اشیای موجود در آن فضا را به اطلاعاتی که می‌خواهید به خاطر بسپارید، پیوند دهید. ایجاد تصاویر ذهنی مرتبط با اطلاعات و چسباندن آن‌ها به اشیا، اساس این روش است.

هنگامی که نیاز به یادآوری دارید، کافی است در ذهن خود در اتاق قدم بزنید و با دیدن هر شیء، اطلاعات مربوط به آن را بازیابی کنید. برای گسترش این روش، می‌توان چند اتاق آشنا را در نظر گرفت، مثلاً تمام خانه خود و هر اتاق را به دسته‌ای از اطلاعات اختصاص داد. این کار در واقع یک «نقشه شناختی» در ذهن ایجاد می‌کند که امکان ذخیره و بازیابی حجم زیادی از اطلاعات را فراهم می‌سازد.

این تکنیک به‌ویژه برای یادگیری اطلاعات پراکنده و بدون ترتیب مشخص مفید است. با این حال، اگر بخواهید اطلاعاتی مانند متن یک سخنرانی را به خاطر بسپارید، می‌توانید مسیر عبور ذهنی خود را به ترتیبی مشخص از یک اتاق به اتاق دیگر تنظیم کنید.

تمرین ذهن، انعطاف‌پذیری مغز و پیشگیری از زوال شناختی

پایه نظری این روش و روش‌های مشابه بر اصل «انعطاف‌پذیری عصبی» (Neuroplasticity) استوار است؛ یعنی توانایی مغز در ایجاد ارتباطات عصبی جدید. انجام فعالیت‌های ذهنی تحریک‌کننده می‌تواند این فرآیند را تقویت کند و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند زوال عقل را کاهش دهد. با این حال، شواهد قطعی برای اثبات این ادعا همچنان محدود است.

در کنار این فعالیت‌ها، باید به نقش مهم ورزش بدنی نیز توجه داشت. پژوهش‌های گسترده نشان داده‌اند که حتی ورزش‌های هوازی با شدت متوسط می‌توانند عملکرد شناختی را بهبود بخشند. بنابراین، ترکیب فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی روزانه با تمرینات مغزی لذت‌بخش، می‌تواند به حفظ شادابی ذهن و سلامت روان در دوران سالمندی کمک کند.