رقابت ایران و روسیه در فروش نفت به چین / آمریکایی‌ها بازی را شروع کرده‌اند

فرارو- رقابت فروش نفت ایران و روسیه به چین وارد فاز جدیدی شده است چرا که در بحبوحه تشدید تحریم‌های ایالات متحده، نفت خام اورال روسیه به ۳۴ دلار در هر بشکه سقوط کرد و این موضوع یعنی رقابت روسیه و ایران در حوزه فروش نفت و ارائه تخفیف برای پیروزی در این رقابت. اما در مسیری دیگر، ایران و روسیه قرار است در حوزه توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای با یکدیگر مشارکت کنند و اکنون این رقابت و مشارکت توامان پرسش‌هایی ایجاد کرده است. 

به گزارش فرارو، با توجه به تشدید تحریم‌ها پس از اسنپ بک، مسئله فروش نفت برای ایران یک موضوع حیاتی در روند تامین بودجه است. آن هم در روزهایی که دولت چاره‌ای به جز بستن یک بودجه انقباضی ندارد. افزون بر این موضوع، سخنگو و معاون سازمان انرژی اتمی در رابطه با روابط ایران و روسیه در زمینه‌ی فناوری‌های هسته‌ای گفته است: «افزون بر نیروگاهی که هم‌اکنون به مدت ۱۱ سال در حال کار است، دو نیروگاه دیگر در دست ساخت داریم که پیشرفت خوبی هم داشته‌اند. همچنین، علاوه بر این سه نیروگاه با روسیه، برنامه‌های ما شامل ساخت نیروگاه‌های بزرگ و نیروگاه‌های کوچک مقیاس است. در حوزه‌های دیگر مثل رادیودارو هم ارتباط‌مان با روسیه خوب است.» 

با توجه به این موضوعات پرسش‌هایی درخصوص شرایط همکاری راهبردی ایران و روسیه در حوزه‌های مختلف و آینده سیاست خارجی ایران به ویژه با توجه به تهدیدهای اخیر اسرائیل مطرح است. دکتر محسن جلیلوند، استاد روابط بین الملل به این پرسش‌های فرارو پاسخ داده است: 

روسیه در همکاری هسته‌ای با ایران ملاحظات جدی دارد

محسن جلیلوند به فرارو گفت: «همکاری هسته‌ای روس‌ها با ما تابع شرایطی خاص است. برای مثال روس‌ها به ما قول ساخت چند نیروگاه را داده بودند. اما همین نیروگاه بوشهر نیز با منت و شرایط خاص و هزینه‌های گزاف ساخته شد. این نیروگاه کلا ۱۰۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند که بخش کوچکی از ۸۵۰۰۰ مگاوات مصرف برق کشور است. سالی چند بار هم برای هزینه‌های تعمیر و نوسازی این نیروگاه هزینه لازم است. بنابراین شاید در طول سال، این نیروگاه، ۸ الی ۹ ماه کار کند. قرار بود در طول سال‌های اخیر، روس‌ها به ما کمک زیادی در حوزه توسعه نیروگاه‌ها کنند. اما این اتفاق نیفتاد و این کم کاری روس‌ها در حالی است که در همین مدت زمان، برای ترکیه به سرعت نیروگاه ساختند. این نیروگاه ترکیه با قیمت گزافی هم ساخته نشد بلکه با بودجه‌ای مناسب ساخته شد. به نظر می‌رسد روسیه در حوزه همکاری هسته‌ای با ایران ملاحظاتی را در نظر گرفته است.» 

وی افزود: «اگر روسیه می‌خواست بدون ملاحظه و بی‌پروا با ایران همکاری کند، می‌توانست همکاری‌های بسیار گسترده‌تری داشته باشد. ایران با مطرح کردن همکاری‌های هسته‌ای با روسیه به نوعی به دنبال پیام‌رسانی به قدرت‌های غربی است. اما این نکته را هم فراموش نکنیم که هر نوع همکاری هسته‌ای باید در چارچوب آژانس انجام شود. روس‌ها هم تمایلی ندارند از چارچوب آژانس خارج شوند. روس‌ها چندان تمایلی ندارند ایران فناوری هسته‌ای مستقل داشته باشد، بلکه می‌خواهند این موضوع را در ایران مدیریت کنند. این مدیریت می‌تواند در حوزه‌های فنی یا تکنولوژیک باشد. بنابراین صحبت‌های آقای کمالوندی را بیشتر به یک بیانیه تبلیغاتی خطاب به غرب می‌بینم. یکی از مشکلات امروز ما این است که هم در NPT هستیم و هم نیستیم. ما از یک سو می‌خواهیم تحت قوانین پادمانی باشیم و از سوی دیگر اجازه بازرسی نمی‌دهیم. یکی از اصول قرار داشتن در NPT اعطای اجازه بازرسی است. گروسی نیز رابطه خوبی با ما ندارد که البته این موضوع دلایل مختلفی دارد.» 

آمریکایی‌ها بازی در زمین نفت را شروع کرده‌اند

این تحلیلگر ارشد حوزه سیاست خارجی در ادامه گفت: «در خصوص قیمت نفت، آمریکایی‌ها عامدانه یک بازی را شروع کرده اند. آن‌ها از یک سو ونزوئلا را به مرحله‌ای رسانده‌اند که فروش نفت این کشور متوقف شده و کار به جایی رسیده که در کارائیب بازرسی‌های گسترده‌ای برای مبارزه با ونزوئلا انجام می‌شود که مبادا نفت فروخته شود. حتی برخی نفت کش‌ها دور زده و مسیر رفته را برگشته اند. آن ناوگان موسوم به ناوگان اشباح که نفت را چراغ خاموش جا به جا می‌کرد، تحت تاثیر این شرایط قرار گرفته است. البته ایران هم بی‌تفاوت نیست. برای مثال وقتی کشتی‌های ما توقیف می‌شود ما هم برخی کشتی‌ها را در خلیج فارس می‌گیریم اما به هر حال دشواری‌ها به قوت خود باقیست.» 

وی افزود: «بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران و روسیه چین است. چین هر چه نفت را ارزان‌تر بخرد به نفعش است. بنابراین چین نهایت استفاده را از رقابت بین ایران و روسیه می‌برد. روس‌ها نسبت به ایران یک مزیت در فروش نفت دارند. روس‌ها با چین هم مرز هستند و در نتیجه زمان تحویل نفت در چین سریعتر است. همچنین خط لوله روسیه به سمت چین در حال تقویت است. طبیعتا هم ایران و هم روسیه در سایه تحریم ها، نفت خود را با تخفیف قابل توجهی نسبت به قیمت جهانی می‌فروشند. تولید نفتی روسیه از ما بیشتر است و بین ۷ تا ۸ میلیون بشکه در روز تولید دارند. مشکل دوم ما در حوزه فروش نفت، بازگشت پول به ایران است. چین با ما تهاتر می‌کند. اما تهاتر کافی نیست. ما به ارز نیاز داریم تا بتوانیم مایحاج کشور را تامین کنیم. دولت به استان‌های مرزی اجازه داده با ارز آزاد، کالاهای اساسی را وارد کنند، اما ارز از کجا قرار است تامین شود؟ فقط صادرات نفتی ما با مشکل ارز مواجه نیست. بلکه حتی صادرات غیرنفتی ما همین وضعیت را دارند.» 

بازه زمانی اسفند تا فروردین در حوزه سیاست خارجی ایران بسیار مهم است

این استاد روابط بین الملل در ادامه گفت: «آمریکا، برخی مسیرهای دور زدن تحریم‌ها را شناسایی کرده و در تلاش است این مسیرها را مسدود کند. این مسیرها در کشورهای همسایه از جمله در عراق نیز در حال مسدودی است. در حال حاضر بزرگ‌ترین شریک تجاری ما امارات است. اما آمریکایی‌ها در امارات نیز لابی و نفوذ گسترده‌ای دارند و به محض این که حس کنند اتفاق خاصی در جریان است، کارشکنی خواهند کرد. به طور کلی شرایط موجود، شرایط مناسبی نیست.» 

وی در خصوص گمانه زنی‌های اخیر درباره حمله مجدد اسرائیل به ایران گفت: «تجربه نشان داده هر بار نتانیاهو شخصا به ایالات متحده سفر می‌کند، یک برنامه جدید در راه است. به هر حال پیش از چنین سفری، مشاوران وی بارها در حال رایزنی با طرف آمریکایی بوده‌اند و بحث‌های اولیه انجام شده است. در مورد ایران، برنامه ریزی در تل آویو و تصمیم‌سازی در واشنگتن انجام می‌شود، سپس اجرای آن در سطح جهان غرب خواهد بود. به طور مثال فعال‌سازی مکانیسم ماشه از همین شیوه پیروی کرد. اینطور نیست که اسرائیل بدون هماهنگی آمریکا و ناگهانی تصمیم به حمله بگیرد. اسرائیل مدام بر این نظریه پافشاری می‌کند که برنامه هسته‌ای ایران، تهدیدی برای موجودیت اسرائیل است. به هر حال این تصور آن‌ها است و بر آن اصرار دارند. برنامه موشکی را نیز تهدید امنیتی در سطح بالا خطاب می‌کنند. آن‌ها در تلاشند سطح تهدید ایران را کاهش دهند و در همین راستا نیز به ایران فشار وارد می‌کنند. من نمی‌توانم پیشگویی کنم اما به نظر من بازه زمانی اسفندماه تا فروردین سال آتی، بسیار زمان مهم و تعیین کنده‌ای در حوزه سیاست خارجی ما خواهد بود.»