چرا به خداحافظی با زاکانی رسیدیم؟/ زندگی امسال در تهران راحتتر است یا چهار سال پیش؟
تهران در آستانه انتخاب دوباره شهردار، با پرسشی جدی روبهروست و آن این است که در چهار سال گذشته چه چیز در این شهر بهتر شده است؟ بنابراین باید با تکیه بر نقدهای فنی و هشدارهای علمی، به این پرسش پاسخ داده و بررسی کرد چرا ماجرای شهرداری تهران فقط یک انتخاب سیاسی نیست، بلکه مستقیما با کیفیت زندگی، ایمنی و آینده پایتخت گره خورده.
فرارو- علیرضا زاکانی نمیتواند شهردار بعدی تهران باشد. ماده ۴ آییننامه اجرایی میگوید برای انتخاب شهردار بعدی، فرد مورد نظر باید در رشته مرتبط تحصیل کرده باشد؛ اما شهردار فعلی تهران مدرک پزشکی هستهای دارد. با این وجود، برخی همچنان بر مدیریت اجرایی او تأکید دارند و نفوذ اجتماعی و سیاسیاش را مطرح میکنند. اما سؤال اصلی این است: آیا این نفوذ، تهران را جایی بهتر برای زندگی کرده است؟
به گزارش فرارو، در آییننامه مصوب هیأت وزیران مادهای وجود داشت که در دور قبل زاکانی را نجات داد؛ ماده ۴. مادهای که اشاره داشت افرادی که حداقل سه سال سابقه شهردار بودن دارند، از شرط دارا بودن مدرک تحصیلی مرتبط معافند. اما در روزهای گذشته «محمدباقر قالیباف» و «مسعود پزشکیان» این ماده قانونی را اصلاح کردند. اگرچه پیشتر قالیباف گفته بود معاف کردن برخی افراد از شرط مدرک تحصیلی مرتبط، فراتر از اختیارات دولت است و باید حذف شود، اما حالا با اصلاح این ماده، خبری از استثنا نیست.
بنابراین وقت پرسیدن سوالاتی جدیتر رسیده: آیا واقعاً لازم است شهردار پایتخت تحصیلات آکادمیک مرتبط با شهر داشته باشد؟ نبود این شرط چه آسیبهایی را متوجه تهران کرده است؟ و در نهایت، انتخاب مناسب بعدی برای اداره پایتخت چه کسی میتواند باشد؟
فریبرز ناطقی الهی، دکتری مهندسی سازه از دانشگاه کلمبیای آمریکا و فوق تخصص در مقاوم سازی از مرکز اروپایی زلزله و دانشگاه اکسفورد و ویسکانسین آمریکا در گفتوگویی با فرارو به بررسی این مساله پرداخته و میگوید: « اگر امروز تهران را با چند سال قبل، پیش از شهردار شدن آقای زاکانی، مقایسه کنیم، زندگی در تهران سختتر، گرانتر، آلودهتر شده و ترافیک نیز افزایش یافته است؛ حملونقل عمومی هم وضعیت بدتری دارد.»
مدرک تحصیلی زاکانی برای شهردار شدن معتبر نیست
فریبرز ناطقی الهی به فرارو میگوید: «سوابق آقای زاکانی نشان میدهد که دغدغه ایران را داشته و در جوانی فعالیتهای متفاوتی انجام داده است، اما بهتر بود زمانی که پیشنهاد شهردار شدن به ایشان داده شد، آن را نمیپذیرفتند. قبول این مسئولیت با پیشینه فعالیت این فرد مطابقت ندارد، بهویژه آنکه مدرک تحصیلی وی نیز مدرک محکمی نیست. به هر حال، این سمت، سمتی تخصصی است. درست است که مدیریت یک شهر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و فنی دارد، اما قالب شهر و آنچه از شهر تعریف میشود متفاوت است.»
انتخاب زاکانی به عنوان شهردار جبران مافات بود
او در مورد هسته مرکزی مدیریت شهری میگوید: «شهر باید به روشهای مهندسی و فنی اداره شود و این، هسته مرکزی مدیریت آن است. در کنار این هسته، باید به سایر ابعاد نیز پرداخته شود، اما آقای زاکانی تجربه تخصصی در این حوزه نداشت. برگزیدن او در سمت شهردار تهران، نوعی جبران مافات بود. در ادامه نیز به دلیل نبود تخصص، ناچار به انتخاب افرادی در دستگاه شهرداری تهران شدند تا این کمبودها را جبران کنند، اما آنها هم تحت عنوان نیروهای فنی وارد شدند، در حالی که واقعاً متخصص نبودند.»
تهران برای سکونت محیطی معتدل ندارد
این مهندس سازه میگوید: «اگر بدون تعصب به عملکرد شهر تهران در دوره ایشان نگاه کنیم، پیشرفتی حاصل نشده است. قرار بود شهر کوچک شود، اما بزرگتر شد؛ قرار بود تراکم فروخته نشود، اما فروخته شد؛ قرار بود هوای پاک داشته باشیم، اما فعالیت موثری در این زمینه انجام نشد. شهر باید برای سکونت، محیطی معتدل باشد. اگر امروز تهران را با چند سال قبل، پیش از شهردار شدن آقای زاکانی، مقایسه کنیم، زندگی در تهران سختتر، گرانتر، آلودهتر شده و ترافیک نیز افزایش یافته است؛ حملونقل عمومی هم وضعیت بدتری دارد.»
شهرداری تنها به معنای زرق و برق شهری نیست
او میافزاید: «در نتیجه، به جز چند شوی ساده درباره زلزله و بحرانها، فعالیت قابل توجهی برای تهران دیده نشد. حتی در همین مانورها نیز عموم مردم هرگز مشارکت داده نشدند. یک شهردار ممکن است تنها به بخشی از زرقوبرق شهر بپردازد، اما ۹۹ درصد وظیفه او این است که شهر را به سمت پایداری سوق دهد و آن را قابل سکونت کند؛ بهگونهای که شهروند بگوید «من شهرم را دوست دارم»، نه اینکه فقط بیلبوردهای تهران را دوست داشته باشد.»
هیچکس از زندگی در تهران لذت نمیبرد؛ خواه پولدار خواه فقیر
به گفته او: «در حال حاضر، اگر از هر کسی، از ثروتمندترین افراد تا کسانی که با مشکلات معیشتی دستوپنجه نرم میکنند، پرسیده شود که آیا از زندگی در شهر تهران لذت میبرند یا نه، پاسخ همه یک چیز است: «نه». همین موضوع نشان میدهد که اصلاح این ماده قانونی لازم بوده است. حتی اگر چنین مادهای هم وجود نداشت، باید میپذیرفتیم که شهردار باید از دل جنبههای فنی شهرسازی، معماری، ساختوساز و حوزههای مرتبط بیرون بیاید. حالا برای تاکید بر اهمیت این موضوع، قانون وضع شده تا از آن تخطی نشود، اما دیده میشود که همچنان در برخی موارد تلاش میشود این قانون دور زده شود.»
بهتر بود زاکانی در نهادهای انقلابی فعال باشد/ عملکرد زاکانی به عنوان شهردار نشانه شکست است
ناطقی الهی با اشاره به کارنامه فعالیتهای شهردار فعلی تهران میگوید: «آقای زاکانی بهتر بود با همان پیشینهای که دارند، بهعنوان مثال در نهادهای انقلابی فعالیت میکردند؛ نهادهایی که حضور در آنها زور سیاسی بیشتری میخواهد تا فرد بتواند موفق باشد. اما در شهر تهران عملکرد خوبی نداشتند. ما کاری به جبهه و اخلاق ایشان نداریم و تنها به عملکرد او اشاره میکنیم. باید مقایسه کرد که شرایط تهران در این چهار سال چه تغییراتی داشته است. این عملکرد، نشانه شکست است. در اینجا باید به شورای شهر بازگشت و پرسید چرا او را پذیرفتند و به او رأی دادند. درست است که ایشان لابی سیاسی و اجتماعی قوی دارند و افراد انقلابی کشور نیز پشت او هستند، اما شایسته بود در مسند دیگری فعالیت کنند و در همان جایگاه، عملکردی قوی از خود نشان دهند.»
زلزله آتی تهران حتی نگرانکنندهتر از حمله کشورهای متخاصم است
این فوق تخصص در مقاوم سازی از مرکز اروپایی زلزله میگوید: «بهعنوان مثال، در مورد زلزله که حوزه تخصصی من است، میدانم که هیچ مسئلهای تا این حد در پهنه بزرگ ایران اهمیت ندارد. زلزله آتی تهران حتی نگرانکنندهتر از حمله کشورهای متخاصم است؛ آنها ممکن است تنها چند ساختمان از شهر را نشانه بگیرند، اما زلزله به هیچیک از نقاط شهر رحم نخواهد کرد. شهری که ۷۰ درصد آن از بین برود و ۸۰ درصد بیمارستانهای آن تخریب شود و سیستمهای آب، برق و گازرسانی و تمامی شبکههای حیاتی تهران از کار بیفتد، چه شهری خواهد بود؟»
سفارت سوئیس در ایران زلزله تهران را جدی گرفت اما ما نه
او در ادامه اشاره میکند: «آقای زاکانی در مدتی که شهردار بودند، چه تدبیری برای این مسئله اندیشیدند؟ به خاطر دارم که مدتی قبل ایشان گفتند تا ۳۰۰۰ سال دیگر در تهران زلزلهای رخ نمیدهد؛ این سخن دقیقاً خلاف تمام اطلاعات علمی موجود، چه در ایران و چه در خارج از ایران است. همه دانشمندان منتظر این زلزله هستند و حتی دانشمندان زمینشناسی دنیا نیز نسبت به زلزله تهران نگراناند. هر از گاهی در سمینارهایی که در سفارتخانهها درباره مقاومسازی سفارتها در تهران برگزار میشود، به این موضوع اشاره میکنند. بهعنوان مثال، در سفارت سوئیس پشت میز هر فرد یک کیف امداد قرار دارد. آنها این خطر را جدی گرفتهاند، اما ما چه کاری انجام دادهایم؟»
عملکرد شهردارهای پیشین هم خوب نیست، اما هشدارها جدیتر شده
ناطقی الهی میگوید: «البته نگرانی درباره وضعیت تهران تنها به دوره آقای زاکانی بازنمیگردد. اغلب شهرداران پیشین تهران نیز در این حوزه عملکرد ضعیفی داشتهاند. اما تفاوتی که وجود دارد این است که در چهار سال گذشته، هشدارها بیشتر و جدیتر شده است.»
برنامه روی کاغذ بدون منابع لازم بیفایده است
جدای از بحث زلزله او در مورد سایر زیرساختها میگوید: «حتی در وضعیت کنونی خشکسالی نیز، زمانی که باران میبارد، زیرساختهای مناسبی برای مدیریت منابع آب باران نداریم. مسئله فقط آب نیست؛ برق، گاز و زیرساختهای مربوط به آنها نیز مطرح است. بارها گفته شده که گاز هم امسال ممکن است دچار مشکل شود؛ اگر یک موج سرمای دیگر شبیه آنچه اکنون تجربه میکنیم رخ دهد، گاز نخواهیم داشت، چون شهر برای آن برنامهریزی مناسبی ندارد. برنامهای که فقط روی کاغذ باشد، وقتی امکانات و منابع لازم برای اجرای طرحها وجود ندارد، چه فایدهای دارد؟»
شما امسال در تهران راحتتر زندگی میکنید یا چهار سال پیش؟
معاون پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله میگوید: «باید یک سؤال اساسی پرسید و مدام آن را تکرار کرد: شما امسال در تهران راحتتر زندگی میکنید یا چهار سال پیش؟ شهر به جبهههای مختلفی تبدیل شده است. ترسناکترین نگرانی من این است که در اطراف تهران حدود سه میلیون نفر از افراد کمبضاعت را در حاشیهنشینی اسکان دادهایم؛ این مسئلهای بحرانی است که کمتر به آن توجه میشود.»
در چهار سال گذشته، حاشیهنشینی بهمراتب بیشتر شده
او تاکید میکند: «اگر حاشیه تهران دچار بحران شود، این سه میلیون نفر در صورت ورود به تهران مرکزی، پایتخت را با چه مشکلاتی روبهرو خواهند کرد؟ چه مشکلاتی برای خود این افراد به وجود خواهد آمد؟ اگر بحرانی مانند زلزله رخ دهد و این افراد به سمت شهری روانه شوند که خود دچار تخریب شده است، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در چهار سال گذشته، حاشیهنشینی بهمراتب بیشتر شده است.»
تاکید بر اجرایی بودن شهردار بعدی تهران نیاز نیست
ناطقی الهی در مورد فردی که مناسب سمت شهردار تهران است میگوید: «بهتر است فردی جایگزین آقای زاکانی شود که متخصص باشد. اگرچه گفته میشود شهردار باید شخصی اجرایی باشد، اما اساساً نیازی به اجرایی بودن نیست، زیرا میتواند از افراد متخصص کمک بگیرد. شخصی باید شهردار باشد که دانشگاهی، علمی، شهرشناس و مهندس باشد؛ کسی که بداند شهر چیست و برای آن برنامه داشته باشد.»
پایتخت از نظر فنی فاقد ابتداییترین مسائل شهری است
او در نهایت اشاره میکند: «در این ۳۶ سالی که درباره تهران کار کردهام، بهخوبی میدانم که پایتخت از نظر فنی فاقد ابتداییترین مسائل شهری است؛ بنابراین باید برای آن برنامهریزی انجام داد و شرایط آن را با سایر نقاط دنیا مقایسه کرد. درست است که شهرداران در دیگر نقاط دنیا نیز دارای پشتوانه سیاسی هستند، اما اصل ماجرا این است که باید متخصص و فنی باشند، نگاه علمی داشته باشند و بتوانند شهر و مشکلات آن را ببینند. بزرگ شدن شهر، به جز وارد کردن صدمات عجیب به پیکر تهران، کار دیگری نکرده است.»
