بزرگ‌ترین خطا پنهان‌کاری است/ پزشکیان نمی‌ترساند؛ هشدار می‌دهد
بیان واقعیت‌های سخت، اگر با هدف اصلاح و اقدام باشد، نشانه ناامیدی نیست، بلکه نوعی شجاعت مدیریتی است. پزشکیان عمداً مسیر صداقت را انتخاب کرده تا تصمیم‌گیران را از فضای تعارف بیرون بیاورد.
در روزهای اخیر، مواضع دکتر پزشکیان درباره وضعیت آب به‌ویژه در مناطق مرکزی و استان‌هایی مانند اصفهان و تهران واکنش‌های گوناگونی در رسانه‌ها و محافل سیاسی برانگیخت.
به گزارش آرمان امروز، عده‌ای این سخنان را نگران‌کننده و زمینه‌ساز «جنگ شناختی» و ناامیدسازی مردم دانستند؛ اما تحلیل ناظران نزدیک به مواضع پزشکیان می‌گوید که آنچه او مطرح کرده، بیش از هر چیز یک «سیاست هشدار» مبتنی بر مسئله‌شناسی است و هدفش تحریک افکار عمومی به یأس نیست بلکه فراخوانی برای اصلاحات جدی در حکمرانی آب است.
پزشکیان، که سابقه و رویکردی علمی پژوهشی دارد، بارها بر ضرورت صداقت در اطلاع‌رسانی با مردم تأکید کرده است. از منظر او، پنهان‌سازی واقعیت‌ها یا کوچک‌نمایی مشکلات، نهایتاً سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی را فرسوده می‌کند و این دقیقاً همان نقطه‌ای است که در جنگ شناختی دشمنان به دنبال بهره‌برداری از آن هستند. به همین سبب، هشدار علنی به عنوان روشی برای فراخوان مسئولان، جامعه و نهادهای ذی‌ربط به مشارکت در راه‌حل‌ها مطرح می‌شود.
کارشناسان محیط‌زیست و سیاست‌گذاری آب می‌گویند پیام پزشکیان دارای دو لبه است: نخست، نشان دادن عمق مشکل و ضرورت اقدام ساختاری در مدیریت منابع آبی و اقتصاد آب؛ دوم، دعوت به اصلاح حکمرانی از جمله بازنگری در سیاست تخصیص، مقابله با مصرف غیرسالم و ایجاد سازوکارهای جیره‌بندی محتاطانه در شرایط بحرانی. از این منظر، هشدارها نه به عنوان نتیجه‌گیریِ پایان‌ناپذیر، که به عنوان نقطه آغازی برای طراحی پروژه‌های عملیاتی و تغییرات نهادی قابل فهم است.
در برابر این رویکرد، منتقدانی نیز هستند که نگرانند بیان علنی بحران‌ها، به ویژه در فضای پیچیده جنگ شناختی، ممکن است احساس ناامیدی را در میان شهروندان تقویت کند. اما حامیان پزشکیان تأکید می‌کنند که صداقت همراه با ارائه نقشه راه و دعوت به مشارکت، می‌تواند اعتماد را بازسازی کند و از سوی دیگر مانع شود که روایت‌های کاذبِ دشمنان، فضای عمومی را مسموم سازند.
یکی از نکات کلیدی مطرح‌شده در این گزارش، ضرورت تفاوت‌گذاری میان «هشدار مسئولانه» و «بیان یأس‌آور» است. هشدار مسئولانه به معنای تشریح ریشه‌ها، اذعان به کوتاهی‌ها و ارائه پیشنهادهای اجرایی برای جبران است؛ در حالی که بیان یأس‌آور اغلب فاقد راهکار و موجب کناره‌گیری و انفعال عمومی می‌شود. ناظران می‌گویند پزشکیان قصد داشته ضمن صادق‌سازی درباره وضعیت، مسئولان را وادار به اقدام فوری سازد و اگر لازم باشد، خود در طرح‌های عملیاتی مشارکت کند.
در این میان، راهکارهایی برای بهره‌گیری سازنده از این گفتار هشداردهنده پیشنهاد می‌شود: تقویت حکمرانی آب با رویکردی علمی و مبتنی بر شواهد، تدوین اقتصاد آب و برنامه‌های مدیریت تقاضا، افزایش شفافیت و پاسخگویی نهادها، و دعوت از جامعه مدنی و رسانه‌ها برای مشارکت در اطلاع‌رسانی و طراحی راه‌حل‌ها. همچنین، توجه به این نکته ضروری است که هر گونه اطلاع‌رسانی درباره بحران‌ها باید همزمان با ترسیم مسیرهای عملی و قابل‌اجرا همراه باشد تا از ایجاد ناامیدی جلوگیری شود.
اظهارات پزشکیان را می‌توان بخشی از روند مسئله‌شناسیِ لازم در مواجهه با بحران‌های زیست‌محیطی خواند؛ روندی که اگر با صداقت، برنامه‌ریزی و اقدام فوری همراه شود، ظرفیت تبدیل هشدار به اقدام و بازسازی اعتماد اجتماعی را خواهد داشت. در غیر این صورت، خطر آن وجود دارد که هم تهدیدات واقعی آب و هم بازی‌های شناختی دشمنان، به تضعیف تاب‌آوری ملی بینجامد.
رضا جهانیان، استاد دانشگاه در گفت‌وگو در تحلیل سخنان اخیر رئیس‌جمهور درباره وضعیت آب گفت: بیان واقعیت‌های سخت، اگر با هدف اصلاح و اقدام باشد، نشانه ناامیدی نیست، بلکه نوعی شجاعت مدیریتی است. به گفته او، پزشکیان عمداً مسیر صداقت را انتخاب کرده تا تصمیم‌گیران را از فضای تعارف بیرون بیاورد.
وی تأکید کرد: «در شرایط فعلی، بزرگ‌ترین خطا پنهان‌کاری است. مردم اگر بدانند برنامه‌ای برای عبور از بحران وجود دارد، حتی خبرهای سخت را هم می‌پذیرند. پزشکیان در واقع هشدار می‌دهد، نه اینکه ترس ایجاد کند.»
این استاد دانشگاه افزود: «بحران آب فقط مسئله اقلیم نیست، بحران حکمرانی هم هست. هشدار رئیس‌جمهور می‌تواند مقدمه‌ای برای بازنگری در ساختارهای تصمیم‌گیری و مصرف آب باشد. این همان گفت‌وگوی ملی است که سال‌ها عقب افتاده.»
جهانیان با اشاره به برخی انتقادها گفت: «اشکال ما این است که هر حرف صریحی را با ناامیدی اشتباه می‌گیریم. در حالی‌که اگر مشکلات گفته نشود، اساساً هیچ اصلاحی ممکن نیست. اطلاع‌رسانی واقعی، پایه اعتمادسازی است.»
وی در پایان تأکید کرد: «امروز صداقت در اطلاع‌رسانی از خودِ مدیریت آب مهم‌تر است. جامعه‌ای که بداند چه می‌گذرد و در تصمیم‌سازی مشارکت داده شود، هیچ بحرانی را غیرقابل‌حل نمی‌بیند.»
