فرشاد مومنی: رئیس مجلس درست گفت که دولت نمی‌تواند کشور را روی هوا نگه دارد

دکتر فرشاد مومنی،  ضمن انتقاد  از پیش‌نویس برنامه بودجه 1405، هشدار داد که این سند نه تنها چشم‌انداز روشنی برای مردم و تولید ملی ارائه نمی‌دهد، بلکه روندهای ناکارآمد و سیاست‌های پیشین را تشدید می‌کند و می‌تواند فقر، فشار اقتصادی بر خانوارها و فروپاشی امنیت اجتماعی و ملی را عمیق‌تر کند.

به گزارش جماران، وی با استناد به آمارهای رسمی و گزارش‌های معتبر، از رشد جمعیت فقیر، کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری تولیدی، سقوط کیفیت اشتغال، فشار بر تولیدکنندگان و تبعات فاجعه‌بار سیاست‌های شوک‌درمانی سخن گفت و تاکید کرد که در شرایطی که کشور با بحران‌های اقتصادی، تورم شدید، تحریم‌های هدفمند و فساد گسترده مواجه است، ادامه روند فعلی می‌تواند باعث فروپاشی از درون شود.

مومنی  همچنین با اشاره به آسیب‌های ناشی از سیاست‌های نادرست ارزی، آزادسازی واردات و سوداگری مالی، از مسئولان خواست تا با اصلاحات نهادی، توجه به اشتغال مولد و مدیریت خرد منابع، از تشدید فشارها و فقر جلوگیری کنند و پیش از وقوع فاجعه‌های بزرگ‌تر، خط قرمزهای سیاست‌گذاری را شفاف کنند.

گزارش این سخنرانی را در ادامه می خوانید:

در مرزهای دانش اقتصاد، وفاق جهانی بر اهمیت نهادها شکل گرفته است

دکتر فرشاد مومنی، استاد تمام اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در نشست «نگاه به چشم انداز اقتصاد ایران از دریچه پیش نویس بخشنامه بودجه 1405» در موسسه مطالعات دین و اقتصاد با تاکید بر اینکه در مرزهای دانش اقتصاد، وفاقی جهانی بر اهمیت نهادها وجود دارد، اظهارداشت: هر کس که دل در گرو این سرزمین گرامی، آرمانها، مردم و آینده‌اش داشته باشد دلش می‌خواهد ببیند که در این پیش‌نویس بخشنامه بودجه از دریچه نهادی چه تصویری برای آینده کشور می‌توان داشت. وقتی از دریچه نهادی وارد می‌شویم باید روی سه ستون ترتیبات نهادی تمرکز کنیم؛ سازه‌های ذهنی، نظام قاعده‌گذاری و نظام توزیع منافع.

پس از جنگ ۱۲روزه، ولنگاری‌های بی‌سابقه در اندیشه، قاعده‌گذاری و اقتصاد سیاسی مشاهده می‌کنیم

مومنی افزود: برای نخستین بار است که ما به پیش‌نویس بخشنامه بودجه یک‌ساله بها می‌دهیم و آن را موضوع یک جلسه مستقل قرار می‌دهیم. علتش این است که طی دوره بعد از جنگ ۱۲روزه، به طرز بسیار نگران‌کننده و شگفت‌انگیزی ولنگاری‌های بی‌سابقه چه در اندیشه اداره نظام ملی، چه در قاعده‌گذاری‌ها و چه در اقتصاد سیاسی مشاهده می‌کنیم. این وضعیت بسیار خطرناک است و امیدواریم کسانی که باید پیام‌ها را دریافت کنند، به‌موقع بجنبند؛ زیرا معلوم نیست چنین ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی برای اصلاح نظام ملی تا چه اندازه باقی بماند.

در پیش‌نویس بودجه، مسائل حیاتی کشور به حاشیه رانده شده است

سازه‌های ذهنی حاکم بر سند بودجه آینده کشور را تهدید می‌کند

او با هشدار نسبت به تداوم روندهای موجود تصریح کرد: در بهترین حالت و با حمل بر صحت آنچه در سند پیش نویس برنامه بودجه می‌بینیم، هر آنچه به بقا و اعتلای کشور مربوط می شود، جز استثناهایی، به حاشیه رانده شده و از دریچه سازه های ذهنی حاکم بر این سند، که می خواهد سرنوشت یک سال آتی کشورمان را رقم بزند، این یک هشدار بسیار بزرگ است. اگر بگوییم اینها حسن نیت دارند و دلشان هم برای کشور می‌سوزد، اما سقف ظرفیت دانایی‌شان همین است که در این سند مشاهده می‌شود، در نهایت خضوع و ادب می‌گویم که این کیفیت اندیشه برای اداره یک حجره هم کافی نیست، چه برسد به اداره کشوری با سوابق بسیار عظیم تمدنی و چالش‌های بسیار بزرگ داخلی و خارجی.

گماردن افراد بی‌صلاحیت یا در تسخیر رانت‌خواران، قانون  بودجه را زیر سوال می‌برد

مومنی با بیان اینکه وقتی کسانی را می‌گمارید که یا صلاحیت ندارند، یا انگیزه کافی ندارند، یا در تسخیر گروه‌های رباخوار و رانت‌خوار و باج‌گیر قرار دارند، عملا قانون برنامه و بودجه که سند بودجه را سند برنامه یک‌ساله توسعه ملی می‌داند زیر سوال می‌برید، اظهار داشت: امیدوارم نهادهای نظارتی و به‌ویژه مجلس، دقت بیشتری کنند و نگذارند افتضاحات به جاهای غیرقابل بازگشت برسد. از دریچه همین سند پیش نویس برنامه بودجه، می‌بینید که به حکم علی‌الاطلاق رابطه این سند بودجه ۱۴۰۵ با اسناد بالادستی منقطع می‌شود. این نمی‌شود که از رئیس مجلس گرفته تا پایین دائما از برنامه داشتن سخن بگویند. درباره اینکه برنامه هفتم تا چه اندازه خودش برنامه است بحث دیگری است؛ اما همین که آقای رئیس‌جمهور در مبارزات انتخاباتی گفته بودند می‌خواهند روی برنامه هفتم تمرکز کنند، ما نزدیک به ۱۰ جلسه را به سهم خودمان روی این مسئله تمرکز کردیم. اینکه شما بخواهید به برنامه پایبند باشید یک امر مثبت است، اما این سند با ان ادعا فاصله‌ای عمیق دارد.

در سخن از دانشگاه‌ها کمک می‌خواهند اما در عمل بدتر از دولت‌های قبلی رفتار می‌کنند

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد،اضافه کرد: اگر بخواهید این پایبندی را  به سند موسوم به برنامه هفتم تنزل دهید، این برای کشور و برای حیثیت دولت و برای آینده ما چشم‌اندازهای بسیار نگران‌کننده‌ای پدیدار می‌کند. بنابر سنت مالوف آقای رئیس‌جمهور که در مقام سخن گفتن از همه نهادهای علمی و پژوهشی و دانشگاهی کمک می‌خواهند ولی در سطح عمل اقداماتی انجام می‌دهند که باید گفت هزاران رحمت به دولت‌های قبلی. ما همان موقع گفتیم این بازی با اسم قانون برنامه در یک دامنه صفر تا ۱۸۰ سابقه دارد.

دولت برای برنامه هفتم اصلاحیه ارائه کند

وی یادآورشد: به محض اینکه آقای احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور شد، جزء اولین حرف‌هایی که زد این بود که گفت من برنامه چهارم را قبول ندارم. متاسفانه مجلس وقت، درباره این حرف خطرناک و فاجعه‌ساز، سکوت مرگباری کرد و شما دیدید که کشور به چه ورطه‌ای افتاد. آن هم در دوره‌ای که قله ظرفیت‌های مادی برای حرکت به سمت توسعه و وضعیت بهتر بود. وقتی آقای پزشکیان آمد و گفت من چشم‌بسته این سند را به اسم برنامه قبول دارم، ما دوباره هشدار دادیم و گفتیم خیلی باید به این سند سوبسید داده شود تا بتوان برای آن صلاحیت یک برنامه توسعه قائل شد. بیش از ۷۵ درصد بدیهی‌ترین کارهایی که تلاش فکری را تبدیل به یک سند قانون برنامه می‌کند از ابتدا از بیخ و بن در این سند مفقود بوده است. بنابراین ما مشفقانه به رئیس دولت جدید هشدار دادیم و توصیه کردیم  باید بیاید و یک اصلاحیه برای این برنامه بدهد.

رئیس مجلس درست گفت که دولت نمی‌تواند کشور را روی هوا نگه دارد

مومنی افزود: حالا آقای رئیس‌جمهور نه به آن قانون برنامه وفادار مانده و نه اصلاحیه‌ای ارائه داده است. نتیجه این شد که رئیس مجلس به ایشان هشدار داده که علی‌الظاهر مقامات رسمی دولت در جلسات مشترک با نمایندگان مجلس، مکررا گفته‌اند چیزهایی که در این سند آمده اصلا قابل اجرا نیست. رئیس مجلس این بار حرف درستی زد و گفت دولت نمی‌تواند کشور را روی هوا نگه دارد. اینکه بگویید ما این سند را قابل اجرا نمی‌دانیم به هیچ وجه از نظر اخلاقی و قانونی مسموع نیست. چون آن موقع که دوران ماه عسل بود، رئیس‌جمهور به صراحت گفته بود من فقط این سند را اجرا می‌کنم.

اگر دولت قانونی را مناسب نمی‌داند باید لایحه اصلاحی ارائه کند

این اقتصاددان با تاکید بر اینکه «قوه مجریه موظف به اجرای قانون است» گفت: اگر قانونی را مناسب یا قابل عمل نمی‌داند حق ندارد این را بهانه‌ای برای قانون‌گریزی کند. باید لایحه پیشنهادی جایگزین خودش را بیاورد، هر جایی را که می‌خواهد اصلاح کند و هر جایی را که غیرقابل عمل می‌داند حذف کند و تعهدات قابل عمل را جایگزین نماید. هیچ‌کدام از اینها تا این لحظه از طرف دولت به صورت عمومی انعکاس پیدا نکرده است.

شرم‌آور است که بگویند کارکنان دولت کاری ندارند اما همچنان حقوق بگیرند

مومنی با انتقاد شدید از نوع مواجهه دولت با شرایط کشور اظهار داشت: این معنایش این است که هر جا قرار است فشار روی مردم آورده شود می‌گویند کشور شرایط خطیری دارد و سایه شوم جنگ بالای سر ماست و مثلا زورگویان صهیونیست و امپریالیست هر روز برای ما خواب می‌بینند. اما برای اداره کشور را که در چنین شرایطی باید با بی‌سابقه‌ترین تحرک و بسیج ظرفیت‌ها مواجه باشیم، با کمال تاسف عبارت‌های ولنگارانه و خطرناکی می‌شنویم.

در همین شرایط مسئولان کلیدی قوه مجریه می‌گویند اگر بخش بزرگی از کارکنان دولت سر کارشان نیایند، اصلا آبی از آب تکان نمی‌خورد! پس آن حرف‌هایی که در مبارزه انتخاباتی می‌زدید چه شد؟ وقتی خودتان در گزارش‌ها و اظهاراتتان می‌گویید هزاران بحران کوچک و بزرگ وجود دارد، شرم نمی‌کنید که بگویید کاری وجود ندارد که اینها بیایند سر کار؟ پس بنابراین مثلا به شکل‌های ظاهری و باطنی اینها را بگذاریم حقوق بگیرند ولی انتظاری از نظر انجام تعهد و مسئولیت نداشته باشیم؟ متوجه نمی‌شوید که در دستگاه‌های اجرایی کشور چه می‌گذرد؟ در شرایطی که این همه بحران وجود دارد، احساس می‌کنید دوران استراحت و تفریح فرا رسیده؟ مشاوران رئیس جمهور چه کسانی هستند؟ درکی که از اقتضائات زمانه دارند چیست که از دل آن چنین حرف‌هایی بیرون می‌آید؟ بسیار مایه شگفتی است.