چالش افزایش قیمت بنزین

فرارو- رئیس مجلس بار دیگر از تفاوت قیمت تمام شده بنزین وارداتی و قیمت فروش آن به مردم صحبت کرد. با توجه به به گذشت ۶ سال از آخرین افزایش قیمت بنزین در کشور، این موضوع از سال گذشته بار دیگر به صورت جدی متوجه قرار گرفته است.

به گزارش فرارو، افزایش قیمت بنزین که سال‌ها قبل به صورت پلکانی در مقاطع زمانی مشخص افزایش پیدا می‌کرد، از دهه هشتاد و تصویب قانونی به نام تثبیت قیمت‌ها به مرور زمان چالش‌برانگیز شد. در واقع افزایش قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین، صرفاً یک مسئله اقتصادی نیست؛ بلکه موضوعی‌ست که ابعاد گوناگون سیاسی، امنیتی، اجتماعی و اقتصادی دارد. گاهی برداشت‌ها از طرح بدون مقدمه موضوع افزایش قیمت بنزین، این است که شاید زمینه‌سازی‌های برای چنین اقدامی صورت می‌گیرد.

هشدارهای مکرر

مقامات ارشد دولتی از جمله رئیس‌جمهور و معاون اول، طی یک سال عمر دولت چهاردهم چندبار به صورت مستقیم و غیرمستقیم درباره افزایش قیمت بنزین یا به تعبیری دیگر اصلاح قیمت، صحبت کرده‌اند. آخرین اظهارنظر نیز مربوط به صحبت اخیر محمدباقر قالیباف است. قالیباف در جلسه روز ۸ مهر، در جریان صحبت‌هایش راجع به موضوع بهره‌وری در حوزه‌هایی مانند، به مسئله بنزین نیز اشاره کرد و گفت که باید تدبیری اندیشده شود. این جمله قالیباف در مورد مسئله بنزین بود: «بنزین را لیتری ٥٠ تا ٦٠ هزار تومان می‌خریم و لیتری ٢تا ٣ هزار تومان می دهیم.» با حساسیت ایجاد شده روی قیمت ۶۰ هزار تومان، در نهایت موضوع افزایش قیمت تکذیب شد.

اما این نخستین باری نیست که در ماه‌های گذشته شاهد چنین اظهاراتی هستیم. اظهاراتی که ریشه در ناترازی مزمن انرژی در ایران و حساس بودن ابعاد گران‌سازی بنزین دارد.

مسعود پزشکیان، ۱۹ مرداد ۱۴۰۴ در دیدار با اصحاب رسانه گفت: «من نمی‌خواهم بنزین را برای محرومین گران کنم، امابه کسی که چهار برابر بنزین مصرف می‌کند؛ چرا باید اینگونه یارانه بدهیم؟ اینها نیاز به کمک شما دارد. نیاز به همراهی و وحدت.»

محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور ۱۱ اسفند ۱۴۰۳ گفت: «طبق قانون میزان مصرف بنزین ۱۰۰ میلیون لیتر در روز بوده، اما در بخش‌هایی از سال به ۱۳۱ میلیون لیتر در روز در مصرف بنزین رسیدیم که قیمت تمام شده هر لیتر بنزین برای دولت ۵۰ سنت است، اما با نرخ ۱۵۰۰ تومان می‌فروشیم.»

محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور ۲۹ آبان ۱۴۰۳ در گفتگوی ویژه خبری به این مسئله اشاره کرد و اظهار داشت: «قیمت بنزین در کشور ما از آب خوردن ارزان‌تر است. طبیعی است که وقتی بنزین در زمان مناسب و با توجیح مردم گران می‌شود، متناسب با آن باید حقوق‌های کم درآمد‌ها افزایش پیدا کند و ادامه قیمت بنزین با وضعیت فعلی ممکن نیست.»

حرکت دست به عصا

از یک سو قیمت سوخت به صورت پلکانی و در مقاطع زمانی مختلف افزایش پیدا نکرده و از سوی دیگر انباشته شدن میزان‌هایی که باید در زمان مشخص افزایش پیدا می‌کرد، با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی هر روز سخت‌تر می‌شود. در سال‌های گذشته قیمت این حامل و در کنار آن گازوئیل درگیر تغییر شده اما سیستم اصولی افزایش آن تحت تاثیر عوامل مختلف از بین رفت. با توجه به تجربیات پیشین موضوع گران‌سازی بنزین، تشدید مشکلات اقتصادی مردم در سال‌های گذشته، اصلاح قیمت بنزین متوقف شد. هربار نیز که این موضوع مطرح می‌شود، رسانه‌ها، تحلیلگران حوزه سیاسی، اقتصادی و انرژی از زاویه‌های مختلف درباره نحوه انجام این کار هشدار می‌دهند. چرا که حامل‌های انرژی به خصوص بنزین از جمله کالاهایی هستند که تغییر در قیمت آن‌ها، تاثیری فوری در حوزه‌های مختلف موثر در زندگی مردم می‌گذارد. مردمی که در حال حاضر شرایط سختی را از لحاظ اقتصادی و معیشتی پشت سر می‌گذارند.  

هفت‌صبح، ۲۴ تیر ۱۴۰۴ با مرور اعداد  و ارقام مربوط به تولید و واردات بنزین ایران نوشت: «به گواه تاریخ و تجربه چند سال گذشته، تصمیم عجولانه و دفعتی برای افزایش قیمت بنزین می‌تواند ناخواسته به انفجار نارضایتی‌های اجتماعی منجر شود. هنوز خاطره تلخ آبان ۱۳۹۸ و التهاب و تنش حاصل از افزایش قیمت بنزین در حافظه عموم ایرانیان مانده است. هرچند ممکن است به هر دلیلی تصمیم افزایش قیمت بنزین یک امر ناگزیر در آن مقطع بود، اما وقت ناشناسی و نوع مواجهه با آن مانند آنکه حسن روحانی اذعان داشت که خودش هم جمعه صبح آن را فهمیده یک خطای بزرگ راهبردی بود.

در شرایط فعلی نیز جامعه‌ای که اینک، پس از نمایش اقتدار ملی و همبستگی کم‌نظیر در مواجهه با تهدیدات خارجی، به آرامشی نسبی دست یافته، بیش از هر زمان دیگری نیازمند حفظ و تحکیم این سرمایه اجتماعی است. نشانه‌های حساسیت عمومی نیز آشکار است؛ افزایش اخیر قیمت خودرو‌های داخلی نظیر محصولات ایران‌خودرو، خود گواه این است که جامعه تا چه حد به افزایش هرگونه بهای خدمات و کالا‌ها حساس شده است. به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی، هزینه‌های ناشی از بی‌ثباتی و خدشه به اعتماد عمومی، به مراتب سنگین‌تر از هرگونه صرفه‌جویی ارزی حاصل از افزایش قیمت بنزین خواهد بود.»

هشدار رحمانی فضلی

وزیر کشور دوران روحانی که در حال حاضر به عنوان سفیر ایران در چین خدمت می‌کند، ۲۰ بهمن ۱۴۰۳ درباره زمزمه‌های افزایش قیمت بنزین گفته بود: «من الان درصدد این نیستم که بگویم آیا این اجرا بشود یا اجرا نشود؛ چون اول اینکه فقط قیمت تعیین‌کننده نیست. دوم مقایسه قیمتی که می‌کنند، می‌گویند قیمت بنزین مثلاً اینقدر هزار تومان است. چرا می‌گویند؟ چون قیمت یک لیتر بنزین را مثلاً فوب خلیج فارس را یک دلار در نظر می‌گیرند، بعد یک دلار را ضربدر ۸۰ هزار تومان می‌کنند.

الان اگر خواستند اجرا کنند، فرایند خیلی مهم است. در فرایند ما کمیته نفت داشتیم که خود آن مفصل بود. یا مثلاً کمیته تبلیغات که رئیسش صدا و سیما بود و همه در آن بودند؛ یک کمیته، کمیته انتظامی ـ امنیتی بود که هر کدام از این کارگروه‌ها مفصل کار می‌کردند. مثلا برای تبلیغات به نظر من شاید بیش از ۵۰ جلسه گذاشته شد و چهار بار سناریوی تبلیغاتی بازنگری شد؛ چون دو سه بار معطل شد. اکنون شرایط، قابل مقایسه با ۹۸ نیست؛ نه قیمت ارز آن زمان این بود، نه تورم آن زمان این بود و نه تهدیدات دشمن آن زمان اینقدر بود و نه حادثه ۱۴۰۱ را پشت سر گذرانده بودیم. پس اگر از من بپرسند که بستر و اساس اجرا، الان نسبت به سال ۹۸ چطور است، خواهم گفت که خیلی خیلی شرایط نگران‌کننده‌تر است و انباشت نارضایتی خیلی زیاد است پس بنابراین خیلی باید دقت کرد و خیلی باید با احتیاط وارد شد و روش‌های مختلفی را باید عمل کرد.»