چشم بیونیک: راهی برای درمان ۹۵٪ نابینایان

فرارو- فناوری چشم بیونیک با بازگرداندن بخشی از بینایی به بیماران نابینا، امید تازه‌ای در عرصه پزشکی و درمان بیماری‌های چشمی ایجاد کرده است.

به گزارش فرارو به نقل  از مورنینگ اورویو، مفهوم «چشم بیونیک» یا همان پروتز بینایی، تا همین چند سال پیش بیشتر شبیه داستان‌های علمی‌تخیلی به نظر می‌رسید. اما اکنون، با پیشرفت‌های چشمگیر در عرصه مهندسی پزشکی و علوم اعصاب، این ایده به واقعیتی کاربردی بدل شده است. چشم بیونیک اساساً یک وسیله مصنوعی بینایی است که در چشم بیمارانی که به‌دلیل بیماری‌های خاصی بینایی خود را از دست داده‌اند، کار گذاشته می‌شود.

این فناوری به کمک یک دوربین بسیار کوچک تصاویر محیط را ثبت می‌کند و سپس آن‌ها را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل کرده و سلول‌های سالم باقی‌مانده در شبکیه را تحریک می‌کند. بدین ترتیب، مغز می‌تواند الگوهایی از نور و تاریکی را دریافت کرده و به شکل اولیه‌ای از بینایی دست یابد.

چندین تحول تکنولوژیک مهم بستر این موفقیت را فراهم کرده است: کوچک‌سازی قطعات الکترونیکی، ارتقای سیستم‌های انتقال داده بی‌سیم و همچنین توسعه روش‌های جراحی پیشرفته. یکی از نمونه‌های شاخص این فناوری، «سامانه پروتز شبکیه آرگوس II» است که توانسته توجه محققان و پزشکان سراسر جهان را جلب کند.

روند بازگردانی بینایی با چشم بیونیک

بازگردانی بینایی از طریق چشم بیونیک مستلزم انجام یک جراحی پیچیده است. در نخستین گام، یک وسیله الکترونیکی کوچک در چشم کاشته می‌شود. این وسیله که «ایمپلنت شبکیه» نام دارد، شامل یک ریزتراشه است که نور را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند. سپس این سیگنال‌ها به یک شبکیه مصنوعی که در بخش پشتی چشم کار گذاشته شده منتقل می‌شود.

شبکیه مصنوعی در این فرآیند نقشی حیاتی دارد. این ساختار جایگزین شبکیه آسیب‌دیده یا غیر‌فعال می‌شود و سیگنال‌های الکتریکی دریافتی را پردازش کرده و از طریق عصب بینایی به مغز ارسال می‌کند. همین فرآیند موجب می‌شود فرد بتواند تفاوت میان نور و تاریکی و همچنین شکل کلی اشیاء را درک کند؛ حتی اگر این بینایی کامل و شفاف نباشد، برای بسیاری از بیماران گامی بزرگ محسوب می‌شود.

نرخ موفقیت و نمونه‌های واقعی

تحقیقات علمی نشان داده‌اند که جراحی‌های چشم بیونیک نرخ موفقیت بسیار بالایی دارند. بر اساس یک مطالعه، حدود ۹۵ درصد از بیمارانی که تحت این عمل قرار گرفته‌اند، بهبود قابل‌توجهی در بینایی خود گزارش کرده‌اند. برخی از آنان توانسته‌اند چهره اطرافیان خود را تشخیص دهند یا نوشته‌های درشت را بخوانند؛ فعالیت‌هایی که پیش از جراحی کاملاً ناممکن بود.

نمونه‌های متعددی از بیماران وجود دارد که پس از عمل، تغییر چشمگیری در زندگی‌شان ایجاد شده است. یکی از این نمونه‌ها، مردی ۷۲ ساله بود که بیش از یک دهه به‌دلیل ابتلا به بیماری «رتینیت پیگمانتوزا» نابینا شده بود. پس از انجام جراحی چشم بیونیک، او توانست مرز اشیاء و تفاوت بین روشنایی و تاریکی را تشخیص دهد.

تأثیر بر کیفیت زندگی

بازگردانی حتی بخشی از بینایی می‌تواند تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی بیماران نابینا داشته باشد. این فناوری نه تنها استقلال فرد را افزایش می‌دهد، بلکه اعتمادبه‌نفس او را نیز تقویت می‌کند. توانایی انجام کارهای روزمره همچون مطالعه، تشخیص چهره اعضای خانواده و حرکت مستقل در محیط، تجربه‌ای تازه و ارزشمند برای بیمارانی است که سال‌ها در تاریکی زیسته‌اند.

گزارشات بیماران پس از جراحی نشان‌دهنده تحول عظیم این فناوری است. یکی از بیماران پس از عمل گفت که توانسته برای نخستین‌بار نوه‌های خود را ببیند. دیگری از این سخن گفت که چگونه توانسته دوباره به خرید مستقل برود و احساس استقلال را بازیابد.

چشم‌انداز آینده فناوری چشم بیونیک

با وجود دستاوردهای چشمگیر کنونی، حوزه چشم بیونیک هنوز در ابتدای مسیر خود قرار دارد. پژوهشگران امیدوارند نسخه‌های آینده این فناوری بتوانند وضوح تصویری بالاتری ارائه دهند، تا جایی که بیماران قادر به تشخیص جزئیات دقیق‌تر و حتی رنگ‌ها شوند.

همچنین، دامنه استفاده از این فناوری می‌تواند فراتر از درمان نابینایی گسترش یابد. برای مثال، محققان امیدوارند چشم بیونیک در آینده برای درمان بیماری‌های شایع چشمی مانند «دژنراسیون ماکولا وابسته به سن» و «گلوکوم» نیز به‌کار گرفته شود. چنین چشم‌اندازی می‌تواند فصل تازه‌ای در علم چشم‌پزشکی بگشاید و امیدی دوباره به میلیون‌ها بیمار در سراسر جهان ببخشد.

چشم بیونیک نماد پیوند فناوری پیشرفته و علم پزشکی است؛ ابزاری که توانسته مرز میان نابینایی و بینایی را دگرگون کند. موفقیت ۹۵ درصدی این جراحی‌ها نشان می‌دهد که آینده درمان نابینایی روشن‌تر از همیشه است. گرچه این فناوری هنوز به تکامل نهایی نرسیده، اما بدون تردید در سال‌های آینده نقشی کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی بیماران ایفا خواهد کرد.