محمد درویش در گفت‌وگو با فرارو تحلیل کرد
لاشههای فوک خزری نشانه چیست؟
تصاویر اخیر لاشههای فوک خزری در سواحل دریای خزر، هشداری برای یک بحران جدید اکولوژیکی و آینده زیست‌بوم ایران است. حال آیا ایران بیشترین آسیب را از مرگ کاسپین می‌بیند یا روسیه؟
فرارو- این روزها تصویر لاشههای فوک خزری در سواحل به وفور دیده می‌شوند؛ تصویری که آینده کاسپین را، به‌ویژه برای ایران، به شکلی بحرانی ترسیم می‌کند.
به گزارش فرارو، انگشت اتهام به سمت هر یک از 5 کشور اصلی اطراف دریای خزر که باشد، واقعیت این است که بحران زیست محیطی دریای خزر، تبعات غیرقابل جبرانی برای ایران دارد. مرگ فوک خزری در سواحل تنها نشانه‌ای از بحرانی عمیق‌تر است؛ بحرانی که هم از آینده کاسپین خبر می‌دهد و هم از جایگاهی که ایران در میان دیگر کشورهای حاشیه خزر در برابر این تهدید خواهد داشت.
محمد درویش، محقق و کنشگر محیط زیست و عضو هیات علمی بازنشسته در موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت‌وگو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است:
غذای کم، دشمن تازه و آلودگی فوک خزری را به مرز نابودی رساند/ روسیه ورودی رودخانه ولگا به دریای خزر را کاهش داده
محمد درویش به فرارو گفت: «چند عامل مهم در مرگ فوک خزری نقش دارند که شرایط حیات این گونه ارزشمند را به حد هشداردهنده‌ای رسانده است. نخستین و مهم‌ترین دلیل، کاهش شدید منبع غذایی اصلی این پستاندار، یعنی ماهی کیلکا است. بدون غذای کافی، فوک‌ها توانایی زنده ماندن و تولیدمثل را از دست می‌دهند. دلیل دوم، صید بی‌رویه ماهی کیلکا و ورود یک دشمن طبیعی جدید است؛ گونه‌ای که از طریق کانالی به دریای خزر راه پیدا کرده و پیش‌تر در این زیست‌بوم حضور نداشته است. این عروس دریایی مهاجم باعث کاهش جمعیت ماهی کیلکا شده و فشار مضاعفی بر زنجیره غذایی خزر وارد کرده است.»
او افزود: «عامل سوم، ورود فاضلاب‌ها و پساب‌های انسانی و صنعتی از پنج کشور حاشیه دریای خزر است که کیفیت آب و سلامت اکوسیستم را کاهش داده و شرایط زیست گونه‌ها را سخت‌تر می‌کند. چهارم، تبخیر سطح آب و افزایش دمای دریا است که هم کمیت و هم کیفیت آب را تحت تاثیر قرار داده و زیست‌بوم فوک خزری را تهدید می‌کند. و پنجم، کاهش شدید ورودی رودخانه اصلی خزر، یعنی ولگا از سمت روسیه، فشار مضاعفی بر محیط زیست دریای خزر وارد کرده و شرایط حیات این پستاندار دریایی را بحرانی‌تر کرده است.»
ایشان یادآور شد: «جمع‌بندی این عوامل نشان می‌دهد که ترکیب کاهش منابع غذایی، حضور گونه‌های مهاجم، آلودگی، تغییرات دمایی و کاهش ورودی رودخانه‌ها، شرایط زیستگاه فوک خزری را به مرزهای بسیار نگران‌کننده‌ای رسانده و بقای این گونه ارزشمند را تهدید می‌کند.»
کنفرانس «تهران» دولت روحانی می‌تواند گرهگشا باشد/ روسیه به دلیل جنگ اوکراین کمتر متمرکز بر اکوسیستم است
این کنشگر محیط زیست گفت: «یک کنفرانس با نام «تهران» برگزار شد و تفاهم‌نامه‌ای در دولت اول حسن روحانی به امضا رسید، زمانی که خانم فرشچی معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست بود. در مجموع، آنچه در کنوانسیون مطرح شد، اگر اجرایی شود، مثبت است. با این حال، به نظر می‌رسد دولت روسیه به دلیل جنگ با اوکراین و غرب، تمرکز و اولویت خود را روی اکوسیستم و دریای خزر قرار نداده است. تا زمانی که روسیه مداخله نکند به عنوان اصلی ترین کشوری که از بیشترین آسیب را از خشک شدن آن می‌برد ممکن است وضع بهبود نیابد. باقی کشورها به تنهایی از پتانسیل لازم برای هماهنگی و جمع شدن دور یکدیگر برخوردار نیستند.»
ایران کمترین آسیب را از عقب نشینی دریای خزر می‌برد/ تا 50 سال دیگر خزر 100 هزار کیلومتر مربع عقب خواهد رفت/ چهره اکوسیستم منطقه تغییر می‌کند
این کارشناس محیط زیست گفت: «ایران در میان پنج کشور حاشیه خزر، کمترین آسیب را از عقب‌نشینی این دریا می‌بیند، چرا که بخش گود خزر یا کاسپین در سمت ایران قرار دارد. با این حال، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که طی ۵۰ سال آینده، سطح آب دریای خزر حداقل ۷ متر کاهش خواهد یافت و ممکن است تا ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع به خشکی‌های اطراف سواحل ایران اضافه شود و چهره اکوسیستمی منطقه تغییر کند. وضعیت در سمت ترکمنستان، قزاقستان، روسیه و جمهوری آذربایجان به مراتب وخیم‌تر خواهد بود.»
مرگ دریای خزر یعنی مرگ جنگ‌های هیرکانی/ شمال ایران بالاترین میزان مهاجرپذیری را دارد
او گفت: «از منظر محیط زیستی ایران، تغییرات دریای خزر می‌تواند چهره اقلیمی منطقه را برای قرن‌های بعد دگرگون کند. جنگل‌های هیرکانی که امروز گنجینه‌ای طبیعی به شمار می‌روند، در خطر از بین رفتن قرار خواهند گرفت. در حال حاضر نوار شمالی کشور به دلیل خشکی ایران مرکزی، بالاترین میزان مهاجرپذیری را دارد و با تغییرات خزر، تمام معادلات زیست‌محیطی به هم خواهد ریخت.»
ما باید بیش از چهار کشور دیگر نگران خزر باشیم/ پزشکیان در سفر به جمهوری آذربایجان باید به مساله خزر می‌پرداخت/ باید توجه روسیه به دریای خزر را جلب کنیم/ ممکن است در قرن‌های بعد با موج گسترده بیابان زایی در نوار شمالی روبه رو شویم
او افزود: «به نظر می‌رسد نباید انتظار داشت که چهار کشور دیگر حاشیه خزر نگران وضعیت این دریا باشند. حتی سفر اخیر پزشکیان به جمهوری آذربایجان می‌توانست فرصتی باشد برای مطرح کردن این مساله. ایران با توجه به روابط نسبتا خوبش با روسیه، باید از این موقعیت بهره ببرد و توجه طرف روسی را به حفظ خزر جلب کند، در غیر این صورت همان بلایی که بر سر آرال و دریاچه ارومیه آمد، ممکن است در مقیاسی بزرگ‌تر خزر را تهدید کند و شمال کشور را با موج گسترده بیابان‌زایی مواجه سازد.»
لاشههای فوک خزری نشان از مرگ کاسپین دارد
درویش در نهایت تاکید کرد: «لاشههای فوک خزری نشان از مرگ کاسپین دارد. این نشانه‌ای است که باید آن را جدی بگیریم. وقتی شیر یال‌کوتاه ارژن در دشت‌های غربی فارس از بین رفت، شروع انقراض و فروپاشی اکوسیستم زاگرس رقم خورد و ما آن را جدی نگرفتیم. از بین رفتن ببر هیرکانی یا وضعیت بحرانی یوزپلنگ آسیایی نیز نمونه‌های دیگری از بدهکاری شدید اکولوژیکی در ایران هستند. فوک خزری، نماد طبیعت دریای خزر، با مرگ خود پیام مشابهی می‌دهد: هشدار از فروپاشی و تهدید حیات کاسپین.»
