حذف چهار صفر از پول ملی؛ پیش‌بینی زمان نهایی عرضه اسکناس جدید
طرح حذف چهار صفر از پول ملی در مجلس تصویب شده اما اجرای کامل آن زمان‌بر است. آیا می‌دانید سرنوشت حقوق و پس‌انداز مردم پس از حذف چهار صفر از پول ملی چه خواهد شد
فرارو- لایحه حذف چهار صفر از پول ملی اواخر مرداد ۱۴۰۴ در کمیسیون اقتصادی مجلس تصویب شد اما برخلاف آنچه ظاهر ماجرا نشان می‌دهد هنوز تا نهایی شدن راهی طولانی در پیش داریم.
به گزارش فرارو؛ ایده حذف صفر از پول ملی در دهه ۷۰ مطرح شد اما حداقل تا روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد اجرای آن ضروری به نظر نمی‌رسید. در آن زمان مسابقه‌ای برای انتخاب اسم واحد پول جدید ترتیب دادند و نام‌هایی مثل «پارسی» به میان آمد. لایحه حذف چهار صفر بالاخره در دولت روحانی تصویب و به مجلس فرستاده شد. مجلس هم در سال ۱۳۹۹ آن را تأیید کرد. طبق قانون، واحد پول رسمی کشور باید از ریال به تومان تغییر کند. قرار بود طی یک دوره گذار چندساله، اسکناس‌های جدید به بازار بیایند و ریال به مرور جمع شود با این حال به دلیل مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و هزینه بالای چاپ اسکناس جدید، اجرای عملی طرح به کندی پیش رفت. در حال حاضر مردم هنوز از اسکناس ریال استفاده می‌کنند ولی عملاً سال‌هاست در محاوره «تومان» مورد استفاده قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد حذف چهار صفر از پول ملی در حالت خوشبینانه حداقل دو سال دیگر زمان نیاز دارد. نوشته زیر کمکتان می‌کند تا آن زمان در بحث‌های خودمانی کم نیاورید.
اهداف طرح حذف صفر از پول ملی
تصور کنید به جای اینکه کالایی را 100,000 ریال بخرید، فقط لازم باشد با عددی کوچک‌تر مثل 10 تومان روی رسید پرداخت سر و کله بزنید. حذف صفر دقیقاً با چنین هدفی طراحی شده و اهدافی مثل ساده‌سازی محاسبات، افزایش اعتبار پول ملی و کاهش هزینه‌های مالی را دنبال می‌کند.
دلیل اصلی دولت‌ها برای ایجاد چنین تغییری، مبازه با تورم‌های مزمن و کاهش ارزش پول ملی است که طی چند دهه رخ می‌دهد.
تغییر واحد پولی در ایران فرآیندی زمان‌بر است؛ دولت در نظر دارد با حذف چهار صفر کاری کند که هر 10,000 ریال فعلی معادل 1 تومان جدید باشد. واحد پول جدید به لطف تعداد صفر کمتر، قطعا در نگاه داخلی و خارجی ارزشمندتر به نظر خواهد رسید.
فرآیند اجرایی طرح حذف چهار صفر
تغییرات بزرگ یک‌شبه رخ نمی‌دهند، بلکه باید طی مراحلی دقیق و قانونی به اجرا گذاشته شوند. لایحه دولت نهایی است ولی به بررسی، کارشناسی و تصویب نمایندگان مجلس نیاز دارد.
سپس شورای نگهبان باید آن را تایید کند. در پایان با ابلاغ توسط رئیس‌جمهوری، طرح به صورت رسمی لازم‌الاجرا خواهد بود. بانک مرکزی تا آن زمان فرصت دارد چند تا کار انجام دهد.
قدم اول طراحی و چاپ اسکناس و سکه جدید است. بعد نوبت آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی به مردم می‌رسد. در سومین مرحله، نرم‌افزارها، سیستم‌های بانکی و دستگاه‌های خودپرداز به‌روزرسانی می‌شوند. طی دوران گذار، برای مدتی هر دو واحد (ریال و تومان) همزمان معتبر خواهند بود.
زمانبندی و پیش‌بینی اجرای طرح حذف صفر
با فرض شروع رسمی کار از پایان شهریور 1404، حدود 12 تا 18 ماه زمان برای آماده‌سازی کامل زیرساخت‌ها نیاز است. بنابراین، پیش‌بینی می‌شود از اواخر 1405 یا اوایل 1406 تومان به طور کامل جایگزین ریال شود.
این زمانبندی خوشبینانه است؛ علاوه بر آمادگی سیستم‌های بانکی و مالی، همکاری اصناف و بخش خصوصی و سرعت چاپ و توزیع اسکناس‌های جدید، پای عاملی تعیین‌کننده وسط می‌آید که به گفته کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی تا زمان مهار آن اجرای طرح حذف صفر از پول ملی عاقلانه نیست.
واقعیت‌های اقتصادی اهل تعارف نیستند پس مهم است بدانید حذف صفر به تنهایی تورم را کنترل نمی‌کند
تأثیرات حذف صفر از پول ملی بر مردم و اقتصاد
بیشتر مردم نگرانند و فکر می‌کنند این تغییر روی حقوق، خریدها یا پس‌اندازشان تاثیر می‌گذارد. بگذارید یک مثال ساده بزنیم؛ اگر امروز حقوق شما 200,000,000 ریال است، بعد از حذف صفرها این عدد معادل 20,000 تومان شود. همچنین اگر امروز 1,000,000,000 ریال در حساب بانکی دارید، سپرده‌تان بعد از تغییر به 100,000 تومان تبدیل می‌شود اما در همه این موارد قدرت خرید «کاهش» پیدا نخواهد کرد.
حق دارید در ابتدا دچار کمی سردرگمی شوید ولی مردم باید به مرور خودشان را با محاسبات جدید وفق دهند چون ارقام کوچک‌تر می‌تواند حس ثبات ایجاد کند.
تجربه موفق و ناموفق حذف صفر در جهان
حذف صفر از پول ملی کشورها نخستین بار پس از پایان جنگ جهانی دوم و تجربه تورم سنگین در آلمان‌غربی مورد استفاده قرار گرفت و به چاپ مارک جدید منجر شد. پس از آن به‌ویژه از دهه 60 و 70 میلادی به این طرف، این روش بارها و بارها در کشورهای مختلف که اکثراً کشورهای در حال توسعه بودند به‌اجرا درآمد.
دست‌کم 50 کشور جهان تاکنون اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده‌اند. اقتصاد بیشتر این کشور از تورم بالا رنج می‌برد و ارزش پول ملی آنها پی‌درپی سقوط می‌کرد. پس برای ساده‌تر شدن مبادلات اقتصادی و بازرگانی و همچنین کاهش هزینه چاپ اسکناس سراغ حذف صفر یا صفرهایی از اسکناس‌ها رفتند. ایده‌ای که همیشه به موفقیت ختم نشده است.
اقتصاد زیمباوه در سال‌های ابتدای دهه ۲۰۰۰، با تورمی وحشتناک روبه‌رو شد. دولت برای مقابله با این وضعیت، چند مرتبه صفرها را از واحد پول ملی (دلار زیمباوه) حذف کرد و هر بار شکست خورد.
ابتدا در سال ۲۰۰۶، سه صفر از واحد پول زیمباوه حذف شد اما به دلیل ادامه سیاست‌های نادرست اقتصادی و چاپ بی‌رویه پول، تورم همچنان با سرعت پیش رفت. دو سال بعد، تورم چنان سرعت گرفت که دولت مجبور شد ۱۰ صفر دیگر را حذف کند. یک سال بعد دولت اعلام کرد دوازده صفر دیگر از ارز ملی حذف می‌کند. این اقدام هم موفق نبود و مردم به طور کامل اعتماد خود را به پول ملی از دست دادند.
ترکیه نمونه موفقی در حذف صفر از پول ملی است. پس از تورم دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ دولت این کشور در سال ۲۰۰۵، شش صفر را از لیر حذف کرد و واحد پول تازه با نام لیر جدید را همزمان با اجرای سیاست‌های قوی اقتصادی و انضباط مالی به کار گرفت.
چالش‌ها و نگرانی‌های طرح حذف صفر
واقعیت‌های اقتصادی اهل تعارف نیستند پس مهم است بدانید حذف صفر به تنهایی تورم را کنترل نمی‌کند و باید به عنوان بخشی از یک بسته جامع اصلاحات اقتصادی و با هدف اصلی کنترل تورم مورد استفاده قرار بگیرد.
عمده اقتصاددانان عقیده دارند حذف صفر از اسکناس در ایران بیشتر اثر روانی دارد و بدون ارتقای شاخص‌های اقتصادی همچون افزایش تولید، نرخ سرمایه‌گذاری، آزادسازی‌های اقتصادی، رفع انحصار، حضور بانک‌های خارجی در کشور و حضور بی‌قید و شرط سرمایه‌گذاران خارجی نباید منتظر وقوع معجزه باشیم.
