هوش مصنوعی در «دره سرخوردگی»

سرمایه‌گذاری شرکت‌ها بر روی هوش مصنوعی به‌شدت در حال افزایش است؛ چرا که مدیران انتظار دارند که بهره‌وری به شکل چشمگیری رشد کند. با این حال تاکنون تاثیر چندانی روی سود خالص گزارش نشده است. حدود چهار دهه پیش در میانه رونق کامپیوترهای شخصی پدیده‌ای ظاهر شد که به «پارادوکس بهره‌وری» معروف شد. این پدیده نشان می‌داد که چگونه علی‌رغم سرمایه‌گذاری‌های کلان در فناوری‌های جدید، شرکت‌ها شاهد افزایش بهره‌وری کارکنانشان نیستند. این پارادوکس امروز در هوش مصنوعی مولد مشاهده می‌شود. بر اساس مطالعه اخیر موسسه مشاوره مک‌کینزی‌اند کمپانی، از هر ۱۰ شرکت حدود هشت شرکت از هوش مصنوعی مولد استفاده می‌کنند، اما براساس اعلام آن‌ها این مساله تاثیر قابل‌توجهی بر روی سود خالص نداشته است.

به گزارش اعتماد به نقل از نیویورک تایمز، هوش مصنوعی شاهد پیشرفت فزاینده‌ای از طریق چت‌بات‌هایی مانند چت جی‌پی‌تی است، این رشد به علت رقابت شدید بین شرکت‌های بزرگ فناوری و استارت‌آپ‌های بسیار ثروتمند است و انتظار می‌رود که همه‌چیز از حسابداری داخلی یک شرکت تا خدمات مشتریان تغییر کند. اما کسب‌وکارهایی که در حوزه فناوری نیستند هنوز نتایج زیادی از هوش مصنوعی نمی‌بینند و این به خاطر مشکلاتی مانند جریان چت‌بات‌ها است که گاهی اطلاعات نادرست ارایه می‌دهند. این بدین معنا است که کسب‌وکارها باید به سرمایه‌گذاری میلیاردها دلار در این بخش ادامه دهند تا از دیگران عقب نمانند. البته ممکن است سال‌ها زمان ببرد تا این فناوری به تولید سود در سطح کل اقتصاد برسد. 

موسسه مک‌کینزی این پدیده را «پارادوکس هوش مصنوعی مولد» نامیده است. براساس گزارش آی‌دی‌سی- یک موسسه تحقیقات فناوری- انتظار می‌رود که امسال سرمایه‌گذاری کسب و کارها در هوش مصنوعی مولد به ۹۴درصد افزایش پیدا کند تا به رقم ۶۱.۹ میلیارد دلار برسد. بر اساس پژوهشی که موسسه اس‌اندپی گلوبال، موسسه‌ای در زمینه داده و تحلیل، از بیش از هزار مدیر بازرگانی و فناوری انجام داده است، درصد شرکت‌هایی که بیشتر پروژه‌های آزمایشی خود را در حوزه هوش مصنوعی کنار گذاشته‌اند، برخلاف ۱۷درصد سال ۲۰۲۳، به ۴۲ درصد در پایان ۲۰۲۴ رسیده است.

الکساندر جانستون یکی از تحلیلگران ارشد اس‌اندپی گلوبال می‌گوید که شکست در این پروژه‌ها تنها به دلیل موانع فنی نبوده است، بلکه عوامل انسانی مانند مقاومت کارمندان و مشتریان یا کمبود مهارت نیز در این امر دخیل بوده است. موسسه پژوهشی و مشاوره گارتنر که چرخه‌های هیجان و ناامیدی فناوری‌ها را دنبال می‌کند، می‌گوید: هوش مصنوعی در حال ورود به مرحله‌ای است که آن را «دره سرخوردگی» می‌نامد.

انتظار می‌رود، این مرحله در سال آینده به پایین‌ترین سطح خود برسد، پیش از آنکه این فناوری در نهایت به یک ابزار بهره‌وری اثبات شده، تبدیل شود. این همان الگوی فناوری‌هایی مانند کامپیوترهای شخصی و اینترنت در گذشته بوده است: اشتیاق اولیه، تلاش برای تسلط به فناوری و در نهایت تحول صنایع و مشاغل. تا اینجا برندگان اصلی، تامین‌کنندگان و مشاوران هوش مصنوعی بوده‌اند؛ مایکروسافت، آمازون و گوگل که نرم‌افزارهای هوش مصنوعی عرضه می‌کنند و در سوی دیگر ان‌ویدیا که رهبر بی‌رقیب تراشه‌های هوش مصنوعی است.

مدیران این شرکت‌ها بارها از تحولاتی که هوش مصنوعی به دنبال داشته سخن گفته‌اند: از دگرگونی در نیروی کار خودشان گرفته تا حذف کدنویسی‌های ابتدایی و افزایش کارایی دیگر کارمندان. بسیاری می‌گویند که هوش مصنوعی به تدریج جایگزین بخشی از نیروی انسانی خواهد شد، تصوری که در دنیای تجارت هم جا افتاده است. در جریان جشنواره ایده‌های آسپن که در ماه ژوئن برگزار شد، جیم فارلی، مدیرعامل فورد موتور، اعلام کرد که هوش مصنوعی جایگزین نیمی از کارمندان ادارات در امریکا خواهد شد.

اینکه آیا چنین تغییر بنیادینی رخ خواهد داد و در چه زمانی به میدان آزمایش واقعی بسیاری از کسب و کارها بستگی دارد. اندرو مک‌کافی پژوهشگر ارشد ام‌آی‌تی می‌گوید که قدرت هوش مصنوعی شگفت‌انگیز است؛ اما این به تنهایی تعیین‌کننده سرعت دگرگونی اقتصاد نخواهد بود. با این حال برخی از کسب و کارها به دنبال یافتن راه‌هایی برای جایگزین کردن هوش مصنوعی هستند؛ گرچه در بیشتر موارد تا جایگزینی کامل کارمندان، راه طولانی وجود دارد.

شرکت یواس‌ای‌ای، که خدمات بیمه و بانکی به اعضای نظامی و خانواده آن‌ها می‌دهد، یکی از نمونه‌هایی است که می‌تواند نقاط ضعف و قوت هوش مصنوعی را نشان دهد. این شرکت پس از پروژه‌های آزمایشی بسیاری که برخی از آن‌ها متوقف شدند، یک دستیار هوش مصنوعی برای کمک به ۱۶ هزار کارمند بخش خدمات مشتریان معرفی کرد تا آن‌ها بتوانند پاسخ‌های درست به سوالات پیچیده بدهند. با اینکه یواس‌ای‌ای هنوز نتایج استفاده از نرم‌افزار مراکز تماس را اعلام نکرده است؛ اما به سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی ادامه می‌دهد.

با وجود اپلیکیشن‌ها برای پاسخگویی آنلاین، مراکز تماس تلفنی شرکت روزانه به‌طور میانگین ۲۰۰ هزار تماس تلفنی دریافت می‌کنند. یک تحلیلگر ارشد داده‌های شرکت می‌گوید که این تماس‌ها شامل مواردی است که برای مشتریان اهمیت زیادی دارند. بنابراین آن‌ها می‌خواهند صدای انسانی را در آن سوی خط بشنوند. نرم‌افزار ذکر شده، شبیه به اپلیکیشن توسعه یافته‌ای است که بیش از یک سال پیش برای کارگران شرکت جانسون کنترلز، تامین‌کننده تجهیزات ساختمانی، طراحی شد.

شرکت، راهنمای استفاده و نگهداری از ماشین‌های خود را وارد یک برنامه هوش مصنوعی کرد تا در نهایت این اپلیکیشن خلاصه مشکلات و پیشنهادات تعمیرات را تولید و به تبلت تکنیسین ارسال کند. آزمایش‌ها نشان داد که این برنامه مدت زمان تعمیر یک‌ساعته را به میزان ۱۰ تا ۱۵ دقیقه کاهش داده است. گرچه این مساله نشان از افزایش کارایی دارد، اما از آنچه آن را تحول کامل محیط کار می‌نامیم، بسیار فاصله دارد. زیرا کمتر از ۲۰۰۰ نفر از ۲۵۰۰۰ تکنسین شرکت این دستیار هوش مصنوعی را در اختیار دادند.

مدیر فناوری اطلاعات شرکت می‌گوید: قرار است که به مرور زمان تمام کارکنان به این برنامه دسترسی داشته باشند. او می‌گوید: شرکت‌ها در بلندمدت از هوش مصنوعی برای بهبود بخش‌های مختلفی استفاده خواهند کرد که شامل: خرید، فروش، تولید، خدمات مشتریان و امور مالی خواهد بود. این همان چیزی است که تغییر واقعی را ایجاد می‌کند، تغییری که به گفته او حداقل ۵ سال طول خواهد کشید.

دو سال پیش جی‌پی‌مورگان چیس، بزرگ‌ترین بانک امریکا، دسترسی کامپیوترهای کارمندان خود را به چت جی‌پی‌تی به دلیل خطرات امنیتی احتمالی مسدود کرد؛ تنها چند صد متخصص داده و مهندس اجازه داشتند تا با هوش مصنوعی کار کنند. امروزه حدود ۲۰۰ هزار کارمند بانک به یک دستیار هوش مصنوعی چند منظوره، یک چت‌بات کاری، از طریق کامپیوترهایشان دسترسی دارند. بازیابی اطلاعات، پاسخ به سوالات تجاری و گزارش‌نویسی از جمله کارهایی است که آن‌ها به کمک این دستیار انجام می‌دهند. این دستیار، که مخصوص بانک جی‌پی‌مورگان طراحی شده است، با حفظ امنیت داده‌های بانک و مشتریان از چت جی‌پی‌تی و دیگر ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌کند.

تقریبا نیمی از کارمندان به‌طور منظم از این برنامه استفاده می‌کنند، و بیشتر از چهار ساعت در هفته در انجام کارهای اداری روزمره صرفه‌جویی می‌کنند. مشاوران مالی بانک همچنین از یک دستیار هوش مصنوعی تخصصی‌تر استفاده می‌کنند. دستیاری که از داده‌های مشتریان، بازار و بانک برای ارایه تحلیل‌ها و پیشنهادات سرمایه‌گذاری به مشتریان ثروتمند استفاده می‌کند.

بانک می‌گوید: این برنامه اطلاعات را بازیابی و به مشاوران کمک می‌کند که پیشنهادات سرمایه‌گذاری خود را دو برابر سریع‌تر از گذشته ارایه دهند؛ این امر در نهایت منجر به افزایش فروش می‌شود. مدیر ارشد فناوری اطلاعات جی‌پی‌مورگان با ۶۰ هزار کارمند در بخش فناوری در سراسر جهان می‌گوید: تا به حال چند صد پروژه هوش مصنوعی را متوقف کرده است. او می‌گوید: این نمونه‌های کنار گذاشته شده به توسعه مفاهیم و کدهای پروژه‌های در حال اجرا کمک می‌کنند.

به عقیده او کنار گذاشتن برخی پروژه‌ها تصمیمی هوشمندانه است که او و شرکتش هیچ ترسی از انجام آن ندارند. اندرو مک‌کافی پژوهشگر ام‌آی‌تی می‌گوید که با این رویکرد موافق است. او می‌گوید: تعجب برانگیز نیست که تلاش‌های اولیه در حوزه هوش مصنوعی به ثمر نرسیدند؛ زیرا نوآوری فرآیندی است که در آن شکست‌ها به‌طور منظم رخ می‌دهند.