فرامتنی از تشکیل اتاق جنگ

فرارو – به تازگی شورای دفاع کشور با استناد به اصل ۱۷۶ قانون اساسی تشکیل شده است. شورایی فرعی زیرمجموعه شورای‌عالی امنیت ملی که بر خلاف شورای مادر، نقش نهادهای نظامی در آن پررنگ‌تر است. این شورا بر امور دفاعی و نظامی کشور تمرکز می‌کند و تشکیل آن پس از جنگ ۱۲ روزه، چند معنی در دل خود دارد.

به گزارش فرارو، شوراهای فرعی در موضوعات راهبردی معمولاً برای هماهنگی در امور، پرهیز از موازی‌کاری و تمرکز بر مسائل تخصصی تشکیل می‌شوند. ترکیب شورای دفاع کشور نیز تا حدی که منتشر شده، نشان‌دهنده تصمیم برای رسیدن به همین اهداف است.

تمرکز و پرهیز از موازی‌کاری

شورای‌عالی در حال حاضر و با تشکیل این شورای جدید، سه زیرمجموعه دارد: شورای امنیت کشور (شاک)، شورای هماهنگی اطلاعات و شورای دفاع کشور. شورای امنیت کشور نهادی قدیمی دارای کارویژه‌ای مشخص است. اما شورای هماهنگی اطلاعات در دهه ۹۰ برای هماهنگی میان دستگاه‌های متعدد اطلاعاتی، برطرف کردن ضعف‌ها و پرهیز از موازی‌کاری شکل گرفت. ریاست آن نیز بر عهده وزیر اطلاعات گذاشته شد.

شورای دفاع کشور بیش از آن که شبیه شاک باشد، به شورای هماهنگی اطلاعات شبیه است. به نظر می‌رسد که هدف از تشکیل این نهاد جدید، افزایش هماهنگی میان دستگاه سیاست خارجی و وزارت اطلاعات با نهادهای نظامی و هماهنگی نهادهای نظامی با یکدیگر است.

افزایش وزن نظامی

شورایعالی امنیت ملی به صورت رسمی و بر اساس اصل ۱۷۶، یک کرسی نظامی دارد که در اختیار رئیس ستادکل نیروهای مسلح است. بر اساس بخشی از این اصل، بر اساس موضوع در دستور کار و «حسب مورد» وزیر مربوط یا عالی‌ترین مقام ارتش یا سپاه نیز می‌توانند در جلسات شرکت کنند. فارغ از این که حضور فرماندهان کل ارتش و سپاه در این شورای‌عالی دائمی بوده یا نه، ترکیب اعلام شده برای شورای دفاع کشور وزن بیشتری از لحاظ نظامی دارد. هرچند با توجه به نبود برخی جایگاه‌های حقوقی در اخبار، به نظر می‌رسد این ترکیب هنوز به طور کامل رسانه‌ای نشده باشد. گفته می‌شود که بخشی از ترکیب شورای دفاع از این قرار است:

۱. رئیس‌جمهور به عنوان رئیس شورا

۲. وزیر اطلاعات

۳. وزیر امور خارجه

۴. رئیس ستادکل نیروهای مسلح

۵. رئیس قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء

۶. فرمانده کل ارتش

۷. فرمانده کل سپاه

۸. دو نماینده منصوب مقام معظم رهبری

این عناوین در اخبار مختلف و از جمله بیانیه دبیرخانه شورایعالی امنیت ملی به صورت پراکنده ذکر شده است. با توجه به ماموریت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، احتمال دارد که وزیر دفاع نیز در این شورا حضور داشته باشد. همچنین ممکن است که فرمانده قرارگاه پدافند هوایی کشور نیز به دلیل اهمیت این حوزه، عضو شورای دفاع باشد. ابتدا در اخبار آمده بود که دو نماینده مقام معظم رهبری در شعام، اعضای شورای دفاع هستند. اما در جریان انتصابات مشخص شد که دو نماینده مجزا در این شورا خواهند بود. در حال حاضر علی شمخانی و علی‌اکبر احمدیان نمایندگان آیت‌الله خامنه‌ای در شورای دفاع کشور و علی لاریجانی در کنار سعید جلیلی نمایندگان ایشان در شعام هستند.

تشکیل اتاق عملیات مشترک

وزن نظامی شورای دفاع به طور طبیعی بیشتر از وزن حوزه دیپلماتیک و امنیتی آن است. می‌توان بخشی از دلایل تشکیل این نهاد جدید را، کشف نقاط ضعف در جریان جنگ ۱۲ روزه، افزایش هماهنگی میان بخش‌های نظامی در آفند و پدافند، هماهنگی‌ها با دولت برای امور پشتیبانی، تامین ذخایر استراتژیک، تعریف ماموریت‌های دیپلماتیک، هماهنگی بیشتر میان دستگاه اطلاعاتی با نیروهای مسلح (نه صرفاً بخش‌های اطلاعاتی) دانست. احتمالاً و با توجه به تجربیات مشابه، شورای دفاع کمیته‌ها و کارگروه‌هایی زیرمجموعه خود خواهد داشت که ماموریت‌های تعریف شده در حوزه‌های مختلف را پیگیری خواهد کرد. وجه دیگری از ایجاد این تشکیلات را می‌توان آمادگی برای ورود به بحران و حفظ مستمر این آمادگی تا زمان آغاز بحران دانست. چرا که مقامات کشور بر این موضوع تاکید دارند که وضعیت فعلی می‌تواند شکننده باشد.