دعوای پدر-پسری؛ رضا و اکتای براهنی در محاصره منتقدین!
اکتای براهنی با فیلم پیر پسر قدم در راهی گذاشت که یادآور مسیری است که پیشتر از این، پدر او نیز طی کرده بود.
فرارو- با اکران فیلم پیرپسر حواشی زیادی حول محور این فیلم به وجود آمد. بسیاری فیلم را مورد ستایش قرار دادند و بسیاری نیز نقدهای تندی در مورد آن نوشتند. شرایطی که اکتای براهنی با فیلم پیرپسر تجربه کرد، شباهت زیادی به شرایطی داشت که پیشتر از این، پدر او، رضا براهنی، هم تجربه کرده بود.
به گزارش فرارو، رضا براهنی، شاعر، داستان‌نویس و منتقد ادبی‌ای بود که پیوسته مورد حمله و تحسین طیف‌های متفاوت جامعه قرار داشت. او که به عنوان یکی از تاثیرگذاران حوزه ادبیات و فرهنگ در سال‌های پیش و پس از انقلاب شناخته می‌شود، سال‌ها در محاصره منتقدین ادبی قرار داشت. فراز و نشیب‌های زندگی رضا براهنی، فارغ از بحث‌های ادبی، او را به چهره‌ای جنجال‌برانگیز تبدیل کرده است.
کتک‌کاری رضا براهنی و نصرت رحمانی
رضا براهنی که ابتدا به عنوان یک منتقد ادبی متجدد و دانش‌آموخته ادبیات شناخته می‌شد، رفته‌رفته با ورود به جهان داستان و شعر، آوازه‌ای پیدا کرد. او که معتقد بود ادبیات فارسی نیاز به یک بازنگری بنیادین دارد، شروع به نگارش سلسله آثاری در حوزه ادبیات و نقد ادبی کرد. نگاه براهنی به ادبیات و از طرفی نقدهای تند و تیزی که در مورد دیگر فعالان این حوزه می‌نوشت، او را به چهره‌ای جنجال‌برانگیز و تا حدی منفور برای عده‌ای از اهالی ادبیات بدل کرد.
کار تا جایی پیش رفت که بسیاری از دوستان نزدیک براهنی مانند نادر نادرپور نیز از او رو برگردانده و به منتقدین او پیوستند. درگیری‌های براهنی با دیگر فعالان ادبی کشور، تنها در حد دعواهای کلامی نبود و گاهی به مجادلات فیزیکی نیز ختم می‌شد.
محمود استادمحمد، هنرمند فقید تئاتر، در گفتکویی در مورد نصرت رحمانی، خاطره‌ای را در مورد درگیری رضا براهنی و نصرت رحمانی بازگو کرد.
استادمحمد در این باره گفته بود: «رضا براهنی، «مربع مرگ» را نوشت و در آن به شاملو اهانت کرد و شاملو جواب او را داد. نصرت گفت: احمد کار بدی کرد. نباید که به رضا براهنی با مطلب جواب داد. باید کتکش زد. رضا براهنی آمد کافه فیروز و اتفاقا زمانی بود که نصرت باز هم داشت این حرف را می‌زد که: چرا احمد به این جواب داد و این کیه که احمد رفته و در مجله به او جواب داده. یکهو رضا براهنی آمد داخل و نصرت هم او را زد و بدجوری هم زد.»
براهنی درخت عرعر است
براهنی با طرح ایده «شعر پست‌مدرن» و نوشتن اشعاری که ساختاری دیگرگونه داشتند، بار دیگر در مرکز دایره‌ای قرار گرفت که خطوط آن را منتقدین بسیار جدی ادبیات تشکیل می‌دادند. این سلسله اتفاقات به مجادلات ادامه‌داری تبدیل شد. نادر نادرپور و هوشنگ ابتهاج در نقد براهنی، او را «درخت عرعر» خطاب کردند و براهنی در جواب، ابتهاج را شاعری درجه‌سه دانست که با تقلید از حافظ شعر می‌نویسد.
براهنی در نشست پرسش و پاسخی که در سال‌های پایانی عمرش در استکهلم برگزار کرد، گفت: «من ایراد گرفته‌ام که سایه شاعر خوبی نیست و هنوز هم به این جمله معتقدم.» او در ادامه در مورد نادر نادرپور گفت: «نادرپور شخصا آدم خوبی بود، اما آنها او را جلو انداختند.» براهنی، در همین نشست، با تاکید بر اینکه ابتهاج را شاعر نمی‌داند، نادرپور را شاعری درجه‌یک خطاب کرد.
کتاب «خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟» که براهنی در آن به تبیین اصول شعری خودش می‌پردازد، به یکی از جنجال‌برانگیزترین کتاب‌های ادبی تاریخ معاصر ایران بدل شد که این جنجال‌ها تا همین امروز هم ادامه دارد.
دعوای پدر-پسری؛ اکتای براهنی در مسیر پدر
فیلم پیرپسر اکتای براهنی، مدت‌ها قبل از اکران در سینما به حاشیه کشیده شد. فاصله زمانی طولانی بین تولید و اکران این فیلم، مجادلات به‌وجودآمده در مورد آن را به خوبی توجیه می‌کند. پیرپسر در سال 1400 تولید و چهار سال بعد، در سال 1404 اکران شد. از 21 خرداد سال جاری و با اکران فیلم پیرپسر، نام اکتای براهنی نقل محافل سینمایی ایران شد. بسیاری اکتای براهنی را نابغه و فیلم او را شاهکار سینمایی قلمداد کردند. در مقابل تعداد زیادی از منتقدین سینما و سیاستمداران نیز، براهنی و فیلم او را مورد حمله قرار دادند.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در مورد فیلم پیرپسر گفت: «فیلم پیرپسر امکان تأمل، بحث و گفت‌وگو را در فضای فرهنگی و اجتماعی کشور فراهم می‌آورد؛ لذا باید تأکید کرد که فضای هنر باید فضایی برای بیان آزادانه تجربه‌های زیسته و بازتاب واقعیت‌های جامعه باشد. توقیف، حذف یا برخوردهای تند با آثار فرهنگی، ما را از گفت‌وگو دور می‌کند و در نهایت به بی‌اعتمادی و شکاف فرهنگی دامن می‌زند.»
در مقابل تعدادی از سیاستمداران نیز این فیلم را سیاه‌نمایی دانسته و به اکران آن اعتراض کردند. مسعود فراستی، ضمن اینکه مخالفین فیلم را «شوخی» و «بی‌فرهنگ» قلمداد کرد، موافقین آن را نیز «عده‌ای روشنفکر بی‌سواد» دانست و خود فیلم را هم «یکی از کثیف‌ترین فیلم‌فارسی‌های تاریخ» خطاب کرد.
کار فیلم پیرپسر تا جایی پیش رفت که بحث به صحن علنی مجلس هم کشیده شد و عده‌ای از نمایندگان به خاطر مجوز اکران این فیلم وزیر ارشاد را مورد حمله قرار دادند.
گذشته از نظرات مثبت و منفی در مورد فیلم پیرپسر، با توجه به فروشی که فیلم داشت، می‌توان آن را فیلمی دانست که مردم دوست داشته‌اند. پیرپسر، نقدهای مثبت زیادی را هم برای اکتای براهنی و تیمش به همراه داشت و همه این‌ها گذشته از مسئله خوب یا بدبودن فیلم، یادآور این نکته است که ما با فیلم‌ساز و فیلم مهمی طرف هستیم؛ همانطور که در مورد رضا براهنی هم با وجود تمام بدگویی‌ها و نقدهای مثبت و منفی، می‌دانیم که با شاعر و نویسنده و منتقدی جدی رو به روییم.
