درباره محمود؛ پدرِ زهران ممدانی!

زهران ممدانی که سی و چند سال بیشتر ندارد، یکی از سیاستمدارانی است که بی‌تردید، از یک منظر در میان سیاستمداران این نسل و شاید نسلهای پیشن، اگر بی‌نظیر نباشد، کم‌نظیر است. کمتر سیاستمداری در دموکراسی‌های غربی دیده شده که از خانواده‌ای فرهنگی و دانشگاهی و هنری با این عمق و غنای سابقه آمده باشد. 

مادر زهران ممدانی، میرا نایر است که کارگردانی شناخته شده است و با فیلم‌هایی مانند سلام بمئی و عروسی مانسون، شهرت یافته است. این هنرمند هندی شناخته شده، با روایتهای صریح و تند بصری خود شهرت داشته و جای تعجبی هم نداشته که در روزگاری که برای جمع کردن ایده‌های یکی از فیلم‌هایش به آفریقا رفت و با محمود ممدانی، چهره دانشگاهی و مبارز آشنا شد، این آَشنایی به ازدواج کشید.

محمود ممدانی آدمی متفاوت است و حتی برای یک سیاستمدار جوان و فعال مدنی در محیط دانشگاهی و سیاسی شهری مانند نیویورک هم، داشتن پدری مانند او، یک ویژگی خاص و به شدت جنجالی است. محمود ممدانی، یک هندی بزرگ شده در اوگاندا است و یک مبارز علیه عیدی امین که توصیف سابقه فعالیت اجتماعی و مبارزات مدنی او به قدر چندین کتاب زمان می‌برد. از شور جوانی و مبارزاتی او همین بس که در همان دوره ابتدایی حضورش در آمریکا به عنوان یک محصّل جوان، راهی آلاباما شد تا در اعتراضات و تجمعات مبارزان سیاهپوست شرکت کند. 

محمود ممدانی به عنوان استاد برجسته دانشگاه کلمبیا در نیویورک و رئیس دانشگاه کامپالا در اوگاندا، محقق و متخصص مطالعات استعمار و پسااستعمار است. او با کتاب‌هایی خاص شهرت یافته که شاید اولین و مهمترین نمونه کارهایش درباره سیاست و جامعه آمریکا، کتاب "مسلمان خوب، مسلمان بد: آمریکا، جنگ سرد و ریشه‌های ترور" است. این کتاب در سال 2004 منتشر شد و دوران پیش و پس از تحولات یازده سپتامبر و جنگ آمریکا علیه تروریزم در عراق و افغانستان و واکنش غرب و آمریکا به اسلام و مسلمانان را بررسی کرد. 

همین کتاب است که حالا مبنای ایجاد جنجال‌های تازه علیه زهران ممدانی شده. زهران که یک فعال مدنی حامی فلسطینیان است، شور مبارزاتی را از پد به ارث برده و به وضوح، دیدگاه‌هایش در قبال فلسطینیان، متأثر از مبنای فکری پدر است؛ حتی اگر اصراری در این زمینه نباشد و تلاش جوانانه برای استقلال از پدر را به خرج بدهد.

مفاهیم ویژه و نگاه چپگرایانه انتقادی در آثار ممدانی و به خصوص در کتاب فوق فراوان است و یکی که بسیار جلب نظر کرده و حالا برای حمله به پسرش استفاده می‌شود، تعبیر خاص محمود ممدانی درباره مبارزانی است که در حملات انتحاری به دشمن حمله می‌برند. او در کتابش توضیح داد که سرباز مهاجم انتحاری را باید در قالب یک مبارز و سرباز دید و این پدیده، بخشی از خشونت سیاسی و جنگی مدرن است. طبیعی است که این نوع بیان برای مخاطب غربی قابل هضم نباشد و طبیعی‌تر اینکه از این عبارات علیه پسرش استفاده شود. 

نوع خاص رویکرد محمود ممدانی و تعبیر بدیع او درباره تکاپوی مبارزه با دشمن و آنچه در فلسطین اتفاق می‌افتد، آنچه یک مبارز انتحاری می‌کند، آنچه به اسم تروریزم عرضه شده، در مصاحبه سالهای دور او بخوبی منعکس شده است.

او گفت: "برای فهم تروریسم، باید فراتر از دفاع از خود، فراتر از خشونت جنبش‌های آزادی‌بخش، فراتر از خشونت مبارزات ضداستعماری و جنبش‌های آزادی‌بخش برویم. برای فهم ترور غیردولتی امروز، باید رابطه تاریخی بین تروریزم دولتی و تروریزم غیردولتی را درک کنیم." او با استفاده از این موضوع به عنوان زمینه، درباره لزوم «بازاندیشی» در مورد بمب‌گذار انتحاری صحبت کرد، که به ادعای او، رسانه‌های غربی آن را «بازگشت به دوران پیش از مدرنیته، یا به عنوان بی‌خردی بزرگسالان یا به عنوان واکنش نوجوانانی که توسط اقتدار مردسالارانه مجبور به انجام آن شده‌اند» می‌دانند. 

او با ساده‌اندیشانه دانستن این برداشتها گفته است: «واقعیت به احتمال زیاد برعکس است؛ بمب‌گذار انتحاری بیشتر زاده‌ی شورش جوانان است تا اقتدار مردسالارانه. بمب‌گذار انتحاری از تاریخ انتفاضه بیرون می‌آید.» طبق این مصاحبه، اظهار نظر او در مورد «سرباز» خواندن بمب‌گذار انتحاری در چارچوب اشغال سیاسی طولانی‌مدت و شکست نسلی مطرح می‌شود. او استدلال کرد برخلاف جنگ ویتنام یا آپارتاید آفریقای جنوبی، که هر دو در نهایت پایان یافتند، اشغال در فلسطین همچنان ادامه دارد و به یک "واقعیت وحشیانه" تبدیل شده است. "ناکامی نسل قدیمی‌تر در یافتن یک جایگزین انسانی در فلسطین تا حدودی ناامیدی نسل جوان‌تر را که به خشونت در سیاست متوسل می‌شود، توضیح می‌دهد. حتی در آن صورت، باید بدانیم که اصطلاح بمب‌گذار انتحاری یک اصطلاح نادرست است. بمب‌گذار انتحاری مقوله‌ای است از... سرباز کسی که هدفش کشتن است - حتی اگر برای کشتن مجبور به مردن باشد."

منبع: هم میهن