نان در ترازوی عدالت و امنیت

عبدالرضا خزایی؛ ۱۹ می، روز جهانی نان‌پزی، در بسیاری از کشورها فرصتی است برای گرامیداشت هنر و سنت‌های تغذیه‌ای. اما در ایران امروز، این روز بیش از آنکه به نان اختصاص داشته باشد، یادآور زنجیره‌ای از بحران‌ها و اعتراض‌های صنفی است. نانوایانی که دیگر نه فقط از دشواری‌های شغلی، بلکه از زوال تدریجی معیشت خود فریاد می‌زنند.

در ایران، نان صرفاً یک کالا نیست؛ نان، بنیان سفره میلیون‌ها خانواده، شاخصی از عدالت اجتماعی و آینه‌ای از سیاست‌های حکمرانی است. طی سال‌های گذشته، سیاست‌گذاری‌های ناقص، قیمت‌گذاری دستوری، سامانه‌های معیوب سهمیه‌بندی و نبود شفافیت در تخصیص آرد، صنعت نان را به حاشیه رانده‌اند. کیفیت نان افت کرده، صف‌ها طولانی‌تر شده و نانواها دیگر رمق تولید ندارند.

اعتراضات صنفی نانوایان، فراتر از خواسته‌های شغلی، نشانه‌ای است از بحرانی ساختاری در نظام معیشت کشور. تا زمانی که تخصیص آرد شفاف نشود، رانت‌ها حذف نگردند، تجهیزات نوسازی نشوند، وضعیت آب و برق اصلاح نشود و یارانه‌ها هدفمند توزیع نگردند، امیدی به بهبود وجود ندارد. بازار سیاه و بی‌عدالتی در دسترسی به مواد اولیه، عملاً تولید نان را به میدان رقابت نابرابر تبدیل کرده‌اند.

از سوی دیگر، افزایش بی‌وقفه هزینه‌های تولید، در حالی که قیمت فروش نان ثابت مانده، نانوایان را به مرز ورشکستگی کشانده است. این عدم تعادل نه‌تنها کیفیت نان را تهدید می‌کند، بلکه به‌طور مستقیم امنیت غذایی مردم را هدف قرار داده است.

نظام یارانه‌ای کشور باید به‌سوی عدالت واقعی حرکت کند. یارانه‌ها نباید به شکل کور و یکسان توزیع شوند، بلکه باید براساس نیاز خانوارها و شرایط اقتصادی مناطق مختلف، هدفمند و هوشمند اختصاص یابند. در کنار آن، آموزش و توانمندسازی نانوایان برای تولید نان‌های سالم، متنوع و باکیفیت باید در اولویت برنامه‌های کلان قرار گیرد؛ چرا که این مسیر، هم ضایعات را کاهش می‌دهد و هم رضایت عمومی را بازمی‌گرداند.

نان را نباید فقط به‌مثابه قوت غالب، به‌مثابه «حق معیشتی» و «شاخص امنیت ملی» بازشناسی کرد. بی‌توجهی به بحران نان، آتش زیر خاکستر نارضایتی عمومی است؛ تهدیدی خاموش اما پیوسته، که می‌تواند بنیان‌های ثبات اجتماعی را به لرزه درآورد.

امروز نان، نه‌فقط نانِ سفره مردم، که نانِ اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی کشور است. فراموش نکنیم  هر نانوایی که خاموش شود، صدایی از دل جامعه خاموش شده است.