ترور سردار سلیمانی و تفاوت دو بیبیسی

نگاهی به جزئیات و نحوه پوشش و سوگیری اخبار این ترور و بهخصوص چگونگی انتشار خبرهای تبعات و حواشی پس از آن، حاوی نکاتی مهم و آموزنده درباره سبک کار این رسانهها و همچنین موضع آنها در قبال اخبار ایران است.
ترور یا کشتن؟
یکی از موضوعات اصلی در این رابطه، نحوه انتشار خبر اصلی اقدامی است که منجر به شهادت سردار سلیمانی شد. فارغ از بررسی جزئیات ماجرا، در رسانههای آمریکایی، انگلیسی و... اعم از سیانان، بیبیسی جهانی، تایم، نیویورکتایمز، واشنگتنپست، لسآنجلستایمز، حتی فاکس نیوز، بلومبرگ، فرانس ۲۴ و... بارها از کلمه Assassination به معنای ترور استفاده کردهاند.
بااینحال با نگاهی به رسانههای فارسیزبان خارج از کشور مانند بیبیسی فارسی، ایران اینترنشنال، رادیوفردا، منوتو، صدای آمریکا و... میتوان دید که بهندرت در اخبار و گزارشهای این رسانهها بهویژه در تیتر و لید -خط ابتدایی- مطالب که بهقول معروف بیشتر از ۸۰ درصد مخاطبان فقط همان تیتر و لید را نگاه میکنند، از عبارتهایی مانند کشتن یا مرگ برای ترور سردار سلیمانی استفاده کردهاند.
این نکته زمانی شایان توجهتر است که مثلا برای رسانهای مانند بیبیسی که طبیعتا همه بخشهای آن باید تابع دستورالعملهایی یکسان باشند، به نظر رویکرد بخش فارسی با بخش جهانی و انگلیسی آن متفاوت است.
یکی از تنها خبرهایی که در بیبیسی فارسی دراینباره منتشر شده و عبارت ترور دیده میشود، درباره واکنش عادل عبدالمهدی، نخستوزیر عراق است؛ خبری که با این جملات شروع میشود: «نخستوزیر عراق آنچه را که «ترور» قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس نامیده، محکوم کرد».
مستند فرمانده سایهها
مشابه این موضوع البته پیش از این نیز محل توجه کاربران شبکههای اجتماعی قرار گرفته است و حتی کارشناسان زیادی از استانداردهای دوگانه این رسانهها و تفاوت بخش فارسی و انگلیسی آنها سخن گفتهاند.
حمله به اهداف یا مراکز فرهنگی
موضوع دیگری از همین دست که از شب یکشنبه گذشته بحثش به میان آمد، درباره توییتهای تهدیدآمیز ترامپ در واکنش به انتقام ایران بود. توییتها و تهدیدهایی به صورت واضح تهدیدآمیز علیه مراکز فرهنگی ایران که رسانههای فارسیزبان خارج از کشور، از ایران اینترنشنال و بیبیسی فارسی و منوتو تا رادیو فردا و صدای آمریکا همه به صورتی واضح و عیان خبر آن را به شکلی تحریفآمیز ترجمه و منتشر کردند.
ترامپ در سه توییت پشت سر هم اینطور نوشت: «تهدیدهای مقامهای ایرانی در قبال کشتهشدن کسی است که بهتازگی یک آمریکایی را کشته و شماری دیگر را زخمی کرده بود. اگر نخواهیم به تمام آدمهایی که در طول زندگیاش کشته بود، اشاره کنیم؛ ازجمله بهتازگی صدها تظاهرکننده ایرانی.
این توییتهای ترامپ بهویژه آن بخش که نوشته است ۵۲ مرکز یا سایت مهم که برخی از آنها به لحاظ فرهنگی برای ایران و ایرانیان بسیار مهم هستند، بهسرعت واکنشبرانگیز شد و بسیاری از تحلیلگران و رسانههای جهانی به آنها واکنش نشان دادند؛ چراکه به صورتی مشخص تهدید ترامپ معطوف به مراکز ارزشمند تاریخی-فرهنگی ایران بوده و خود او هم به اهمیت بسیار زیاد آنها برای فرهنگ ایرانیان اشاره کرده بود.
یکی از کسانی که به این تهدید واکنش نشان داد، «باربارا اسلاوین»، روزنامهنگار معروف آمریکایی و عضو ارشد اندیشکده «شورای آتلانتیک»، بود که در توییتی نوشت: «من دیگر ترامپ را در توییتر «فالو» نمیکنم. دیگر واقعا نمیتوانستم تحملش کنم؛ اما توییتهای او درباره نابودی میراث باستانی ایران کاملا غیر قابلقبول است». هدف سیاست آمریکا چیست؟ اصلا سیاستی دارد؟ یا فقط نشئتگرفته از غرور بیش از حد یک مرد کوچک است؟».
کریس مورفی، سناتور دموکرات آمریکایی، نیز با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در توییتر به انتقاد از تهدیدات دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، علیه ایران پرداخت و نوشت: «هدف قراردادن غیرنظامیان و مراکز فرهنگی کاری است که تروریستها انجام میدهند. این جنایت جنگی است». همچنین «خواکین کاسترو»، دیگر نماینده دموکرات آمریکایی، نیز خطاب به دونالد ترامپ، گفت: «تو به نام ملت آمریکا، به ارتکاب جنایتهای ضدبشری تهدید میکنی».
اما خبر این توییتهای ترامپ در بیبیسی فارسی و ایران اینترنشنال و منوتو و... با سانسور منتشر شد. بیبیسی فارسی در تیتر خود صرفا چنین نوشت: «هشدار ترامپ: ۵۲ هدف را در داخل ایران در نظر گرفتیم». در پاراگراف اول گزارش هم هیچ اشارهای به مراکز فرهنگی اشارهشده ترامپ نشده است. ایران اینترنشنال هم دقیقا این خبر را به همین شکل و با اشارهنکردن به مراکز فرهنگی انتشار داد.
از همه این موارد عجیبتر شبکه تلویزیونی منوتو بود. در اینستاگرام و سایت منوتو اظهارات ترامپ با چرخش و تحریفی آشکار بدون اشاره به واژههای ایران و ایرانیان که بهصراحت در توییتهای ترامپ روی آن تأکید شده بود، با جمهوری اسلامی عوض شده و به نقل از ترامپ نوشتند: «ایالات متحده ۵۲ هدف جمهوری اسلامی را در تیررس دارد که برخی از آنها خیلی مهم و ردهبالا هستند».
ترامپ و ملت تروریست
این سیاست البته پیشازاین هم از سوی این رسانهها به کار گرفته شد که همان موقع هم با انتقادات فراوانی روبهرو شد. حدود یک سال پیش و در آبان ۹۷، ترامپ ایرانیان را «ملت تروریست» خطاب کرد؛ اما برخی از این رسانهها تلاش کردند که عبارت «ملت» را حذف کنند یا آن را به «دولت» ترجمه کنند.
واکنش دولتآبادی و انتقاد رادیوفردا
یکی دیگر از موضوعاتی که رسانههای فارسیزبان متعلق به دولتهای خارجی به آن پرداختند و در نوع خود جالب توجه است، واکنش رادیوفردا به عنوان یکی از ابزارهای رسمی دولت آمریکا که بودجه آن را کنگره و وزارت امور خارجه دولت آمریکا میدهد، به نوشتهای از محمود دولتآبادی، نویسنده مشهور ایرانی است که در سوگ ترور سردار سلیمانی نوشت.
دولتآبادی در این نوشته کوتاه خود که در روزنامه ایران منتشر شد، اینطور نوشته بود: «به پا گر خَلَد خاری آسان برآید-
چه سازم به خاری که در دل نشیند!
از لحظهای که خبر فاجعه ترور سردار قاسم سلیمانی را شنیدم، مفهوم این عبارات بالا ذهنم را رها نمیکند: چه سازم به خاری که در دل نشیند؟ و ازخود میپرسم آیا این است سرنوشت همه فرزندان شایسته این آب و خاک، با هر اندیشه و هر گرایشی؟ انهدام؟ باری... ایران بار دیگر یکی از فرزندان شایسته خود را با دریغ تمام، از دست داد.
این مطلب ازآنرو واجد اهمیت است که رسانهای که به صورت رسمی بودجه خود را از دولت ترامپ، مسئول مستقیم ترور سردار سلیمانی میگیرد، از نویسنده شهیر ایرانی انتقاد کرده که چرا در واکنش به ترور سردار هموطن خود به دست آمریکا سوگواری کرده است!
سانسور بیسابقه اینستاگرام و فیسبوک
استانداردهای دوگانه البته تنها به رسانههای فارسیزبان خلاصه نمیشود و حتی یکی از شبکههای اجتماعی معروف و پرکاربرد دنیا؛ یعنی اینستاگرام هم در روزهای گذشته چنین رویکردی را در پیش گرفته که با تعجب و انتقادات فراوانی هم روبهرو شده است.