خاطرات یک گیشا

پل گیشا، یکی از آنها بود که در یکی از استانداردترین مناطق تهران از نظر اصول معماری و مهندسی ساخته شد. گیشا، پلی موقت و تماما فلزی به طول ۶۲۰ متر با ارتفاع بالاتر از حداستاندارد، کمعرض و دارای دو لاین عبوری روی خیابان قرار گرفت. بازیهای آسیایی تهران به پایان رسید و قرار بود پل برداشته شود، اما ٤٥سال بعدش همچنان برقرار ماند و حالا روزهای آخرش را سپری میکند.

ماجرا، اما به اینجا و برداشتن یک پل و جایگزینی یک زیرگذر ختم نمیشود. پل گیشا برای ساکنان این منطقه تنها یک پلی نبود که توسط بلژیکیها در ایران ساخته شد، مردم این منطقه و مناطق دیگر که پل مسیر تردد هر روزهشان است، خاطراتشان زیاد است. خیلی از ساکنان مرگ پل را خداحافظی با بخشی از خاطرات تلخ و شیرین خود میدانند.
هیجان کودکی تماشای تهران از پل گیشا
هنوز نه خبری از برج میلاد بود و نه صدها آسمانخراش پایتخت. پلاسکو بود و بعدتر ساختمان کنونی بورس، اما مکانی مرتفع برای سوارهها تعریف نشده بود. همین ارتفاع و لرزش خودروها هنگام عبور، گیشا و پلهای مشابه را سرزبانها انداخت، تا جایی که برخی تجربه نخستین عبور خود را هنوز به خاطر دارند. «هادی» یکی از ساکنان مناطق گیشاست که درباره خاطراتش از این پل میگوید: «پل برایم پر از خاطره است. یک جوری نماد است، جزو معدود پلهایی بود که موقع بچگی همیشه برایش هیجان داشتم. الان هم حس نوستالژیک دارد. قبلا خانه خالهام گیشا بود و رفتن به خانه آنها همیشه برایم جذاب بود، چون برای رفتن به خانهشان باید از روی این پل رد میشدیم.»
خاطره جمعی ساکنان منطقه گیشا
برای ساکنان منطقه گیشا البته نگاهها نسبت به این پل متفاوت است؛ گروهی نگران آینده و طرح جایگزیناند و بخشی هم به جنبه نمادین این پل و نقش آن در ذهن و خاطرات خود نگاه میکنند. «زهرا» روزنامهنگاری است که حدود ۲۸سال از عمر خود را در این منطقه گذرانده. او هم درباره نقش این پل در خاطراتش میگوید: «ما سمت شرق پل هستیم. قبلا بعد از این پل یعنی به سمت غرب خیلی مسیر تردد نبود، ولی بعدا این پل خیلی بیشتر معنی پیدا کرد و ما را به سمت غرب پیوند میزد. هر وقت میخواستیم به سمت غرب شهر برویم یا از تهران خارج شویم، از زیر پل رد میشدیم، چون قبلا از زیر پل هم راه داشت. خودم همیشه دوست داشتم از روی پل رد شویم، چون نمای جذابی از بالا داشت.»
رانندگان تاکسی چه میگویند؟
تاکسیسواران خطی گیشا بیشتر از هر گروه دیگری با این پل زندگی کردند و هر روز چندین بار از این پل رد میشوند و ساعتها کنار آن منتظر مسافر میمانند. «علی» حدود ۶۵سال دارد و نزدیک به ۳۰سال است که راننده تاکسی خطی گیشا به انقلاب است. او میگوید نزدیک به چهار سال است که اطراف این پل کارهای عمرانی درحال انجام است: «قبلش این وسایل و ابزار نبود و پل حالت تکی داشت. میدرخشید. من عمری کنار این پل گذراندم و روزی چندین بار از روی آن رد شدم. شاید باورتان نشود، اما نخستین باری که از رویش رد شدم، هنوز در خاطرم هست. هزار خاطره دیگر هم ازش دارم. از ترس مسافران هنگام عبور تا توضیحات متفاوتی که بعضی از مسافران در این سالها گفتند.»
میهمان موقت تهران که حضورش البته ۴۵سال طول کشید در خاطره و ذهن دیگر رانندگان هم زنده است. در میان مسافران، وقتی صحبت از آینده پل گیشا میشود، هر کس از دری حرف میزند. «اکبر» با انتقاد میگوید: «همه ما الان نگران آینده این پل هستیم؛ اینکه ترافیک بیشتر نشود. این پل قرار بود چندماه برای مسابقات استفاده و بعد برچیده شود، اما نیمقرن به ما خدمت کرد. باید ببینیم این جایگزین چقدر دوام میآورد.» در جمع رانندگان تاکسی، خاطرات پل است که دستبهدست میچرخد تا نوبت به خاطرهای برسد که همه را به خنده میآورد.
جایگزین گیشا چه خواهد بود؟
«محمد علیخانی» رئیس کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر تهران موضوع این پل را از دو جهت بررسی میکند: دلیل تخریب و زیرگذر جایگزین. او در اینباره به «شهروند» میگوید: «پل گیشا دو موضوع دارد. اول اینکه برای چه قرار است برچیده شود و اصل موضوع تخریب برای چه اتفاق افتاده است؟ یکی اینکه پل گیشا بیش از ۴۰سال از عمرش گذشته و الان ناایمن است، این همان دلیل اصلی برداشتن پل است، چون حجم خودرو در آن قسمت شهر زیاد است و دیگر پل ظرفیت کافی ندارد، حالا پل، جوابگوی ترافیک این مسیر نیست. پس دلیل تخریب یکی ترافیکی و یکی هم ناایمن بودن آن است.» او در ادامه توضیح میدهد که امکان ایمنسازی این پل هم وجود داشت، ولی به صرفه نبود: «مثلا پل کریمخان در سال ٩٧، با هزینه بسیار بالایی ایمن شد، اما آنجا هم ترافیک جواب میداد و هم ایمن شد، ولی این مورد اگر قرار باشد ایمن شود، هزینه بسیاری نسبت به کریمخان خواهد داشت و مشکل ترافیکی سر جایش باقی میماند.»
حالا سوال اینجاست که آیا در این پروژه پل گیشا تخریب میشود و اثری از این سازه نمادین به جای نخواهد ماند؟ علیخانی در پاسخ به این پرسش از طرح پیادهراه سبز گیشا میگوید: «خود سازه پل با همکاری بخش خصوصی قرار است جمعآوری شود و سازهای جدید و متناسب با فضا البته با کمک همین سازه، به دلیل تعلق خاطر مردم حفظ میشود. یعنی سرمایهگذار با هزینه شخصی سرمایهگذاری میکند که این اثر باقی بماند و به شکل پیادهراه سبز و کافه و رستوران به محل گردشگری و تفریح تبدیل شود.»