امیر عباس هویدا؛ ارکیده، کروات، پیپ، ۱۳ سال نخستوزیر و دو گلوله!
امیرعباس هویدا، نخستوزیر ایران در فاصله سالهای ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۶، نامی است که با طولانیترین دوره نخستوزیری پیش از انقلاب، افزایش درآمدهای نفتی و در عین حال شکلگیری بحرانهای اقتصادی و اجتماعی در دهه پنجاه گره خورده است. دورهای که رشد اقتصادی بالا در آمارهای رسمی، همزمان با تورم، شکاف طبقاتی و نارضایتیهای فزاینده، به یکی از بحثبرانگیزترین مقاطع تاریخ معاصر ایران تبدیل شد.
فرارو- هویدا که پس از ترور حسنعلی منصور به نخستوزیری رسید، در شرایطی اداره دولت را بر عهده گرفت که ساختار تصمیمگیری سیاسی بهشدت متمرکز بود و سیاستهای کلان، عمدتاً در چارچوب خواست دربار تعریف میشد. در سالهای ابتدایی این دوره، افزایش فروش نفت و رشد درآمدهای ارزی، به ثبت نرخهای بالای رشد اقتصادی انجامید؛ رشدی که از سوی دولت بهعنوان نشانهای از موفقیت سیاستها معرفی میشد.
به گزارش فرارو، با این حال، منتقدان بر این باور بودند که اتکای شدید به درآمد نفت و تزریق گسترده منابع مالی به اقتصاد، بدون فراهم بودن زیرساختهای لازم، به پیامدهایی چون افزایش تورم، تشدید شکاف طبقاتی، رکود بخش کشاورزی و گسترش مهاجرت به شهرها منجر شد. در نیمه دوم دهه پنجاه، همزمان با کاهش قیمت جهانی نفت و بروز کسری بودجه، آثار این سیاستها بیش از پیش نمایان شد.
این تحولات اقتصادی، در کنار محدودیتهای سیاسی و افزایش نارضایتیهای اجتماعی، فضای کشور را به سمت بحرانی شدن پیش برد؛ بحرانی که در نهایت با تغییر دولت، بازداشت برخی مقامهای پیشین و اوجگیری اعتراضات انقلابی همراه شد. امیرعباس هویدا نیز در همین بستر، از جایگاه نخستوزیری به یکی از چهرههای محوری در روایتهای انتقادی از عملکرد حکومت پهلوی بدل شد.
