فضل‌اللّٰه زاهدی که از طریق کودتای ۲۸ مرداد و با حمایت ایالات متحده و بریتانیا انجام شد، دولت محمد مصدق را سرنگون و بجای او به سمت نخست‌وزیری ایران منصوب شد.
در مورد
در فرارو بیشتر بخوانید
۴۰ مطلب
فضل‌اللّٰه زاهدی که از طریق کودتای ۲۸ مرداد و با حمایت ایالات متحده و بریتانیا انجام شد، دولت محمد مصدق را سرنگون و بجای او به سمت نخست‌وزیری ایران منصوب شد.
اهمیت جنبش یا به قولی انقلاب مشروطه در تحولی بنیادی بود که در اندیشه سیاسی دوهزارو۵۰۰ساله ایران ایجاد کرد. بر پایه اندیشه سیاسی سنتی، استبداد دیرپا و تنومند ایرانی ماهیتی شاه-خدایگانی یا شاه-ظل‌الهی داشت. شاه، «خدایگان سپهر آستان» و سایه خدا بر زمین توصیف می‌شد. قدرت او مطلق و رأی او جهان مطاع به‌شمار می‌آمد.
«نخستین گام کودتا در شب ۲۵ مرداد با دستگیری سرهنگ نصیری، مجری حکم عزل مصدق، ناکام ماند. در نخستین روزهای ۲۵ مرداد ۱۳۳۲، روزی که به عنوان یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران شناخته می‌شود، تحولات سریعی رخ داد که سرنوشت سیاسی کشور را به شدت تحت تاثیر قرار داد.
کودتا حیثیت سیاسی دکتر مصدق را حفظ کرد اما بر سر کشور چه آمد؟ فضای به نسبت باز و مجلس به نسبت مستقل و تکثر به نسبت پایدار و دربار به نسبت مقید و محدود، بر اثر کودتا جای خود را به اختناق شدید و فرمایشی شدن مجلس و انحصار قدرت و بسط ید دربار داد و سبب طغیان‌های خونین پی در پی و بی‌ثباتی‌ها و سرخوردگی‌ها و نومیدی‌های ناشی از آن شد. چه جان‌های شیرین که تلف شد و چه زندگی‌های پربار که از بین رفت و چه آه و حسرت‌ها که باقی ماند!
اسرائیل با حمله نظامی به سایت‌های هسته‌ای ایران، همزمان با مذاکرات هسته‌ای، بی‌اعتمادی تاریخی تهران به غرب را تشدید کرد. تجربه‌های مکرر خیانت و فشار، رهبران ایران را به این باور رسانده که تنها باید به خود متکی باشند و نمی‌توانند به وعده‌ها و توافقات غرب اعتماد کنند. تا زمانی که غرب تضمین واقعی و پایدار ارائه ندهد، تهران راهبرد مقاومت و احتیاط را ادامه خواهد داد.
روز کودتا، شعبان جعفری که در زندان به سر می‌برد، با دستور سرلشکر زاهدی آزاد شد. او فوراً به هدایت گروه خود پرداخت. با حمله به کیوسک‌های روزنامه فروشی و دفاتر روزنامه‌ها، خیابان‌های تهران به صحنه آشوب و خشونت تبدیل شد. اوج این اقدامات، هجوم به خانه دکتر مصدق بود. هرچند نخست‌وزیر از پیش از صحنه گریخته بود، اما نقش شعبان در تخریب و هرج‌ومرج، بی‌بدیل بود.
جلسه رسیدگی به پرونده کودتای ۲۸ مردادماه سال ۱۳۳۲ امروز یکشنبه (۲۸ مرداد ۱۴۰۳) در شعبه ۵۵ دادگاه حقوقی بین‌الملل به ریاست قاضی «حسین‌زاده» و جمعی از حقوقدانان مجتمع قضایی امام خمینی (ره) برگزار شد.
مصدق سلسله خطاهای بزرگی کرد. نخست اینکه اختیارات تام خود را که از مجلس پیش‌تر به‌اجبار گرفته بود، تمدید کرد و خود به آن قدرت مطلقه‌ای بدل شد که منتقدش بود. خطای دوم این بود که مجلس سنا را بست؛ مجلسی که ریاست آن با سیدحسن تقی‌زاده بود. سوم، مجلس شورای‌ملی را هم مجبور کرد که رأی به انحلال خود پس از رفراندوم بدهد. رفراندوم اصلاً در قانون‌اساسی ایران وجود نداشت. او دوبار دست به رفراندوم زد.
از همان قیام ملی ۳۰ تیر شعار‌های ضدشاه در تظاهرات مردم رنگ و لعاب دیگری گرفت و دیوار‌ها پر از شعار‌هایی شد که شاه و خاندانش را نشانه رفته بود.
علی رشیدی گفت: مصدق اصلاً نگاه براندازانه‌ای نداشته است. اگر فاطمی روز ۲۶ مرداد درباره حذف سلطنت سخن می‌گوید نظر خودش بوده است، فاطمی از لحاظ دیدی که نسبت به اروپا داشت که راه‌حل نهایی را استقرار یک حکومت جمهوری در ایران می‌دانست؛ اما ضروریات ایجاد این نوع حکومت جمهوری در ایران وجود نداشت.
