در مورد
در فرارو بیشتر بخوانید
۱۷۵ مطلب
در هفتههای اخیر، فضای سیاسی ایران، آمریکا و منطقه شاهد تحولات شتابان بوده است؛ از تلاشهای دیپلماتیک دولت پزشکیان و تأکید بر دفاع از خطوط قرمز، تا هشدار بیپرده نتانیاهو به تهران و آمادهباش اسرائیل برای اقدام نظامی. همزمان، اجماع تازهای در تهران برای بازگشت به مذاکره با واشنگتن شکل گرفته و شکاف در پایگاه ترامپ نسبت به جنگ با ایران عمیقتر شده است.
در روزهای پایانی جنگ ایران و اسرائیل، نتانیاهو با تماس با ترامپ خواستار توقف جنگ شد؛ اتفاقی که نشانه رسیدن اسرائیل به «نقطه اوج» بود. فشار نظامی، هزینههای سرسامآور اقتصادی، فرسایش اجتماعی و افزایش انزوای دیپلماتیک موجب شد اسرائیل با وجود ضربات اولیه به ایران، توان ادامه جنگ را از دست بدهد.
سفیر ایران در مسکو با بیان اینکه «توان هستهای ایران بومی است»، بر اینکه «دانش هستهای کشور ما با بمباران و موشک از بین نمیرود»، تأکید کرد.
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی از دیدارش با وزیر خارجه هلند در رم و گفتوگو درباره لزوم پایبندی ایران به پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای خبر داد.
علیرغم حملات آمریکا و اسرائیل، ایران به غنیسازی ادامه داد و فضای داخلیاش ملیگراتر شد. نتانیاهو برای تقویت جایگاه سیاسی خود خواستار تشدید درگیری با ایران است، اما واقعیتهای میدانی و افکار عمومی آمریکا نشان میدهد جنگ به نفع واشنگتن نیست. ترامپ اکنون در نقطهای حساس قرار دارد: ادامه خویشتنداری و باز کردن مسیر دیپلماسی یا افتادن در دام سیاست جنگطلبانه تلآویو و به خطر انداختن منافع راهبردی آمریکا.
حمله آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هستهای ایران، برخلاف ادعاهای اولیه، به اهداف راهبردی نرسید و برنامه هستهای ایران آسیب جدی ندید. ذخایر موشکی ایران، ضعف پدافند اسرائیل و فشار افکار عمومی، منجر به آتشبس شد. همزمان، نتانیاهو از جنگ برای انحراف افکار عمومی از محاکمههای فسادش بهرهبرداری کرد. تداوم درگیری و اقدامات خرابکارانه اسرائیل محتمل است، با این خطر که واکنش طرفین ممکن است منطقه را به سمت جنگی تمامعیار سوق دهد.
موفقیت ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ ریشه در وعده پایان دادن به جنگ اوکراین داشت، اما تمرکز آمریکا بر خاورمیانه، مسیر صلح میان روسیه و اوکراین را دورتر کرد. واقعیت این است که روسیه نه متحد نظامی ایران است و نه قصد رویارویی با اسرائیل را دارد. امروز محدودیت منابع آمریکا و عدم توان مدیریت همزمان چند بحران، کاخ سفید را به عقبنشینی تدریجی از اوکراین سوق داده و آینده صلح را به مذاکرات تازه گره زده است.
حملات نظامی اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هستهای ایران، ضمن ناکام گذاشتن دیپلماسی، ریسک دستیابی ایران به سلاح هستهای و خروج تهران از معاهده ان.پی.تی را افزایش داده است. این حملات نهتنها اعتماد جهانی به نظام عدماشاعه را تضعیف کرد، بلکه ضرورت بازگشت فوری به مذاکره و توافقی جدید را دوچندان ساخت. راهکار، تضمین دسترسی بازرسان، تعلیق غنیسازی، انتقال ذخایر و لغو تحریمها بهموازات شناسایی حقوق هستهای ایران است.
حملات آمریکا و اسرائیل گرچه برنامه هستهای ایران را کند کردهاند، اما نتوانستهاند زیرساختهای هسته ای را نابود کنند. اروپا همچنان بر گفتوگو با تهران تأکید دارد، اما فضای سیاسی بسته و بیثباتی سیاستهای آمریکا، روند مذاکرات را دشوار کرده است. دیپلماتها هشدار میدهند بدون توافق جدید، کنترل بر فعالیتهای هستهای ایران غیرممکن خواهد بود؛ در حالی که تهران همکاری با آژانس را کاهش داده و اختلافات درباره برنامه موشکی نیز پابرجاست.
فیصل بن فرحان گفت: ریاض بر لزوم رویکرد دیپلماتیک در مورد برنامه هستهای ایران تاکید دارد.
